Έρευνα σε μοριακό και κυτταρικό επίπεδο δείχνει ένα έντονο χάσμα μεταξύ των φύλων για τις πιθανότητες εκδήλωσης long COVID-19, με τις γυναίκες να είναι, σαφώς, πιο ευάλωτες συγκριτικά με τους άνδρες.
Ρούλα Σκουρογιάννη
Πιο συγκεκριμένα, οι επιστήμονες εντόπισαν «ανοσοποιητικές οδούς» κατά τη διάρκεια της οξείας μόλυνσης από κορονοϊό που σχετίζονται με την ανάπτυξη long COVID-19. Ενώ ορισμένα μονοπάτια είναι τα ίδια για τους άνδρες και τις γυναίκες, άλλα διαφέρουν δραματικά μεταξύ των φύλων.
Η μακροχρόνια COVID-19 έχει αφήσει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε εξασθένηση σε όλο τον κόσμο, ορισμένοι υποφέρουν για λίγους μήνες, ενώ άλλοι για πολλά χρόνια. Μια μελέτη, που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο στο περιοδικό Nature Medicine, υπολόγισε ότι από το 2020, 400 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν COVID-19 με εκτιμώμενο κόστος 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως. Ένας δυσανάλογο ποσοστό των ατόμων που από αυτούς εκδήλωσαν long COVID-19 είναι γυναίκες.
Μια διεπιστημονική ομάδα στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, που διερεύνησε μονοπάτια του ανοσοποιητικού για την ανάπτυξη, την επιμονή και την κατανόηση της long COVID-19, αναφέρει ότι προέκυψαν στην έρευνά τους διαφορές (και ομοιότητες) με βάση το φύλο, και τα ευρήματα έριξαν νέο φως στην οντότητα της long COVID-19 και στη διαμόρφωση νέων πρωτοκόλλων για θεραπεία.
Τα ευρήματα των ερευνητών
Ορισμένες οδοί, όπως οι αλλαγές στην ενεργοποίηση των μονοκυττάρων, ήταν κοινές μεταξύ των φύλων. Τα μονοκύτταρα είναι ανοσοκύτταρα που αποτελούν μέρος του έμφυτου ανοσοποιητικού συστήματος -πρώτοι ανταποκριτές- που καταπολεμούν τις λοιμώξεις και καλούν άλλα συστατικά του ανοσοποιητικού συστήματος να καταστρέψουν τους ιούς εισβολής.
Αλλά οι ερευνητές εξέτασαν, επίσης, τη μακροχρόνια συσχέτιση της COVID-19 με την ανοσολογική έκπτωση – απορρύθμιση, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με πολλούς μοριακούς παράγοντες, πολλοί από τους οποίους εξαρτώνται από το φύλο.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι άνδρες και γυναίκες εμφανίζουν μοναδικές διαφορές στα μοτίβα έκφρασης πρωτεϊνών και στα μόρια σηματοδότησης, τα οποία αποτελούν τη βάση για τη μακροχρόνια COVID-19.
«Οι διαφορές που βασίζονται στο φύλο έχουν στηρίξει τα αποτελέσματα τόσο για την οξεία COVID-19 όσο και για τη μακρά COVID-19», επισημαίνει η Δρ. Rebecca E. Hamlin, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο Science Translational Medicine.
«Μέσα στον πρώτο χρόνο της πανδημίας, παρατηρήθηκε ότι οι άνδρες είχαν υψηλότερα ποσοστά κρίσιμης ασθένειας και θανάτου από οξεία COVID-19 σε σύγκριση με τις γυναίκες. Αντίθετα, το γυναικείο φύλο έχει συσχετιστεί επιδημιολογικά με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης long COVID-19».
«Υποθέσαμε ότι η ειδική για το φύλο ανοσολογική απορρύθμιση συμβάλλει στη μακροχρόνια παθογένεση της COVID-19», πρόσθεσε η Δρ. Hamlin, σημειώνοντας ότι η ομάδα διεξήγαγε μια αυστηρή μελέτη με 45 συμμετέχοντες, που όλοι στρατολογήθηκαν στην ανάλυση τρεις μήνες μετά τη μόλυνση.
Η long COVID-19 είναι ένας συνδυασμός διαφορετικών προβλημάτων υγείας που εμφανίζονται μετά τη μόλυνση από τον ιό SARS-CoV-2. Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ περιγράφουν τη long COVID-19 ως μια χρόνια πάθηση που μπορεί να διαρκέσει τουλάχιστον τρεις μήνες και περιλαμβάνει «ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων ή καταστάσεων που μπορεί να βελτιωθούν, να επιδεινωθούν ή να συνεχίζονται».
Οι διαταραχές μετά την COVID-19 μπορεί να επηρεάσουν τον εγκέφαλο, την καρδιά, το αναπνευστικό σύστημα ή τη γαστρεντερική οδό και μπορεί να κυμαίνονται από απώλεια γεύσης και αδυναμία αίσθησης οσμών έως πολύπλοκα καρδιαγγειακά προβλήματα, όπως θρόμβους αίματος που αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού. Αμέτρητοι ασθενείς έχουν αναφέρει κόπωση και «ομίχλη του εγκεφάλου».
Και οι 45 συμμετέχοντες στη μελέτη του Στάνφορντ παρουσίασαν COVID-19 το 2020. Από αυτούς, 36 εμφάνισαν long COVID-19 και το 55% όσων προσβλήθηκαν ήταν γυναίκες.
Η Δρ. Hamlin και οι συνεργάτες της πραγματοποίησαν μια σειρά από τεστ σε δείγματα αίματος των συμμετεχόντων, εξετάζοντας άτομα κατά τη διάρκεια οξείας μόλυνσης και ξανά στους τρεις και 12 μήνες μετά τη μόλυνση. Ο στόχος ήταν να μελετηθούν οι διαφορές και οι ομοιότητες των φύλων που κρύβονται πίσω από τον COVID και την εμφάνιση μακροχρόνιας COVID-19. Η ομάδα μελέτησε επίσης την επιμονή των συμπτωμάτων και την επίλυση των συμπτωμάτων.
«Συνολικά, ανακαλύψαμε πολλαπλές διαφορές στις έμφυτες και προσαρμοστικές οδούς του ανοσοποιητικού τόσο κατά τη διάρκεια της οξείας λοίμωξης COVID-19 όσο και μήνες αργότερα σε εκείνους που εμφάνισαν long COVID-19 έναντι εκείνων που ανάρρωσαν», έγραψε η Δρ. Hamlin σε μια ανάρτηση στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, LinkedIn. «Είναι ενδιαφέρον ότι πολλές από αυτές τις ανοσολογικές διαφορές διέφεραν ανάλογα με το φύλο, ενώ μερικές από αυτές εμφανίστηκαν και στα δύο φύλα».
Τα νέα ευρήματα, υπογράμμισε η Δρ. Hamlin, υποδεικνύουν ότι οι μελλοντικές μακροχρόνιες θεραπείες για την COVID-19 θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στο φύλο και την ανοσολογική απόκριση κάθε ασθενή. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη παρήγαγαν σημαντικά νέα δεδομένα «παρέχοντάς μας την ευκαιρία να αξιολογήσουμε τους προγνωστικούς παράγοντες της long COVID-19 έναντι της ανάρρωσης», πρόσθεσε.
Για να κατανοήσουν καλύτερα τη long COVID-19, η Δρ. Hamlin και οι συνεργάτες της στράφηκαν στην πολυομική ανάλυση, μελετώντας δείγματα περιφερικού αίματος από κάθε συμμετέχοντα. Η Multiomics επιτρέπει στους ερευνητές να εξετάσουν τη γονιδιωματική, πρωτεϊνομική, μεταγραφομική και μεταβολομική ενός δείγματος.
Εκτός από τις πολυ-ομικές αναλύσεις, οι επιστήμονες του Στάνφορντ διεξήγαγαν επίσης αλληλουχία RNA μονοκυττάρου για να προσδιορίσουν πώς επικοινωνούν διάφοροι τύποι κυττάρων μεταξύ τους. Συνολικά, η ομάδα ανακάλυψε πολλαπλές διαφορές τόσο στην έμφυτη όσο και στην προσαρμοστική ανοσία μεταξύ εκείνων που ανάρρωσαν και εκείνων που ανέπτυξαν long COVID-19.
«Πολλές οδοί του ανοσοποιητικού που σχετίζονται με το φύλο σχετίστηκαν με long COVID-19», υπογράμμισε η Δρ. Hamlin.
«Οι γυναίκες που ανέπτυξαν long COVID-19 επέδειξαν αυξημένη έκφραση του XIST, ενός γονιδίου RNA που εμπλέκεται στην αυτοανοσία, κατά τη διάρκεια της οξείας μόλυνσης σε σύγκριση με τις γυναίκες που ανάρρωσαν», εξήγησε η Δρ. Hamlin. «Πολλά ανοσοποιητικά χαρακτηριστικά της long COVID-19 διατηρήθηκαν επίσης μεταξύ των φύλων, όπως αλλαγές στον φαινότυπο των μονοκυττάρων και στην κατάσταση ενεργοποίησης».
Πιο αναλυτικά, τα δεδομένα της έρευνας είναι διαθέσιμα στο: DOI: 10.1126/scitranslmed.adr1032
