Τον κώδωνα του κινδύνου για τις σοβαρές παρενέργειες που δημιουργεί η μη συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπεία, ένα πρόβλημα που το DailyPharmaNews έχει αναδείξει και αναδεικνύει συστηματικά τόσο μέσα από δημοσιεύματα όσο και με την πρωτοβουλία διεξαγωγής πολύ επιτυχημένων συνεδρίων, όταν ακόμη το θέμα ήταν σχεδόν ανύπαρκτο για τα ΜΜΕ, έκρουσε ο καθηγητής Φαρμακευτικής Χημείας του τομέα Φαρμακευτικής Χημείας-Φαρμακογνωσίας, πρόεδρος του τμήματος Φαρμακευτικής του πανεπιστημίου Πατρών Σωτήριος Στ. Νικολαρόπουλος κατά τη διάρκεια της ομιλίας του με θέμα «Η πεντασθενής συμμόρφωση του ασθενούς στη θεραπεία και ο κομβικός ρόλος του φαρμακείου», στο πλαίσιο του 11ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Εφαρμοσμένης Φαρμακευτικής που διοργάνωσε το Σαββατοκύριακο 15 και 16 Μαρτίου ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης (ΦΣΘ).
Μέσα από την παρουσίαση αποτελεσμάτων σειράς ευρωπαϊκών μελετών που διεξήχθησαν από το 2012 έως το 2024 ο κ. Νικολαρόπουλος τόνισε πως το ζήτημα δεν έχει μόνο οικονομικές επιπτώσεις αλλά εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία του ασθενούς καθώς «μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές στη σχέση ασθενούς και γιατρού, σε λανθασμένες διαγνώσεις και σε πιο ακραίες περιπτώσεις σε περιττή θεραπεία και επιδείνωση της νόσου ή ακόμα και σε θάνατο».
Τα πράγματα μάλιστα φαίνεται πως γίνονται χειρότερα στις μέρες μας με τη μη συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπευτική αγωγή τους να λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις και λόγω των αυξανόμενων οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς. Κι αυτό γιατί, όπως είπε ο κ. Νικολαρόπουλος ιατροί και φαρμακοποιοί δηλώνουν ότι το 60% των ασθενών που διακόπτουν τη θεραπεία τους, το κάνουν κυρίως εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων.
Τι λένε οι επαγγελματίες υγείας για τη συμμόρφωση στη θεραπεία
Ευτυχώς το 55% των φαρμακοποιών και το 37% των ιατρών αναγνωρίζουν ότι η μη συμμόρφωση των ασθενών στις θεραπείες αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, ωστόσο το 8,33% των ιατρών, δηλαδή ο ένας στους δέκα ιατρούς αγνοεί τη σημαντικότητα του θέματος
Σύμφωνα με τις ίδιες έρευνες, πάνω από το 70% των ιατρών και των φαρμακοποιών θεωρούν ότι τα συστήματα υγείας πλήττονται σοβαρά από τη μη συμμόρφωση των ασθενών, ενώ τόσο οι γιατροί, όσο και οι φαρμακοποιοί, σε ποσοστό που ξεπερνά το 60%, συμφωνούν ότι οι οδηγίες των ιατρών αρκετές φορές δεν γίνονται κατανοητές από τους ασθενείς.
Όσον αφορά τις μακροχρόνιες θεραπείες, το 55% των φαρμακοποιών και το 46% των ιατρών θεωρούν ζωτικής σημασίας για την ποιότητα ζωής του ασθενούς την τήρηση της αγωγής και των σωστών οδηγιών που δίνει ο θεράπων ιατρός, ενώ το 25% των ιατρών θεωρούν ότι την ευθύνη για την τήρηση της αγωγής την έχει ο ασθενής.
«Η αποτυχία εντοπισμού και αποκατάστασης της κακής συμμόρφωσης των ασθενών συχνά οδηγεί σε πιο εντατικοποιημένη φαρμακοθεραπεία, με περισσότερες δόσεις φαρμάκων, αυξάνοντας έτσι το συνολικό κόστος της θεραπείας, καθώς και τον κίνδυνο περαιτέρω προβλημάτων επισήμανε ο κ. Νικολαρόπουλος τονίζοντας αυτό που ήδη προαναφέρθηκε. Ότι «πέρα από τις προφανείς δαπάνες, η μη συμμόρφωση των ασθενών μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές στη σχέση ασθενούς και γιατρού, σε λανθασμένες διαγνώσεις και σε πιο ακραίες περιπτώσεις σε περιττή θεραπεία και επιδείνωση της νόσου ή ακόμα και σε θάνατο».
Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη συμμόρφωση του ασθενούς στη θεραπεία
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η συμμόρφωση του ασθενούς είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που προσδιορίζεται από πέντε διαστάσεις, οι οποίες είναι:
1. παράγοντες που αφορούν το σύστημα υγείας: ελλιπής οργάνωση συστημάτων υγείας, αδυναμία παροχής/διανομής φαρμάκων, έλλειψη γνώσεων-εκπαίδευσης των επιστημόνων υγείας, αδυναμία εκπαίδευσης/παρακολούθησης των ασθενών, ανεπάρκεια προγραμμάτων κοινοτικής υποστήριξης
2. κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες: φτώχεια, χαμηλό μορφωτικό/βιοτικό επίπεδο, ανεργία, έλλειψη κοινωνικών δικτύων υποστήριξης, απόσταση από θεραπευτικά κέντρα, υψηλό κόστος φαρμακευτικής αγωγής, πολιτισμικές πεποιθήσεις σε σχέση με την ασθένεια/θεραπεία, οικογενειακά προβλήματα, φυλή
3. παράγοντες που αφορούν στη θεραπεία: πολυπλοκότητα θεραπευτικού προγράμματος, διάρκεια θεραπείας, προηγούμενες αποτυχημένες θεραπείες, συχνότητα αλλαγών θεραπευτικού σχήματος, χρόνος βελτίωσης συμπτωμάτων μετά την έναρξη αγωγής, ανεπιθύμητες ενέργειες και δυνατότητα του συστήματος υγείας να τις αντιμετωπίσει.
4. ατομικοί παράγοντες του ασθενούς: ηλικία, γνωστικό επίπεδο, οικονομική κατάσταση, πεποιθήσεις/συμπεριφορές, αντιλήψεις/προσδοκίες του ασθενούς για τη θεραπεία.
5. παράγοντες που επηρεάζονται από την ίδια την πάθηση: σοβαρότητα συμπτωμάτων, επίπεδο αναπηρίας (σωματική, διανοητική), βαθμός βελτίωσης της ασθένειας, διαθεσιμότητα αποτελεσματικής αγωγής.
Περισσότερα τα οφέλη από τη συμμόρφωση στις υπάρχουσες θεραπείες παρά από την ανάπτυξη νέων
Όπως τόνισε ο κ. Νικολαρόπουλος, πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφέρει ότι το μέγεθος της μη τήρησης των οδηγιών από τους ασθενείς είναι τόσο ανησυχητικό, ώστε περισσότερα οφέλη για την παγκόσμια υγεία θα προκύψουν από τη βελτίωση της συμμόρφωσης των ασθενών στις υπάρχουσες θεραπείες παρά από την ανάπτυξη νέων ιατρικών θεραπειών.
Όσον αφορά την εξοικονόμηση του κόστους που προκύπτει από την τήρηση των ιατρικών οδηγιών, υπολογίζεται με το ακόλουθο παράδειγμα: για κάθε επιπλέον ευρώ που δαπανάται για κάποια φαρμακευτική αγωγή που ο ασθενής τηρεί πιστά, οι ιατρικές δαπάνες θα είναι μειωμένες κατά 7 ευρώ για τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, 5 ευρώ για τα άτομα με υψηλή χοληστερόλη και 4 ευρώ για τα άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση.
Προτάσεις για τη συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπεία
Σύμφωνα με τον κ. Νικολαρόπουλο, η ελλιπής συμμόρφωση αποτελεί πραγματικά απειλή για την υγεία του πληθυσμού και πρέπει να αντιμετωπιστεί για να μειωθεί το χάσμα μεταξύ αποτρέψιμων και πραγματικών προβλημάτων. Πιο συγκεκριμένα προτείνει:
-Αντιμετώπιση ανεπιθύμητων ενεργειών που σχετίζονται με τα θεραπευτικά σχήματα: ενημέρωση των ασθενών για το τι να αναμένουν σε σχέση με την αγωγή τους και πώς να αντιμετωπίσουν τυχόν παρενέργειες. Επίσης οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται για τις συνέπειες της μη λήψης της θεραπείας.
-Το θεραπευτικό σχήμα πρέπει να είναι ξεκάθαρο και όσο το δυνατόν πιο απλό. Το σχέδιο μπορεί να τροποποιηθεί και να προσαρμοστεί στις ανάγκες του ασθενούς.
-Πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι κατάλληλες εξετάσεις θα διεξάγονται ανά κατάλληλα χρονικά διαστήματα ώστε να αποτελούν απόδειξη της αποτελεσματικότητας της θεραπείας, αλλά και ισχυρό κίνητρο για τη συνέχισή της.
-Ένα πολυπαραγοντικό μοντέλο που θα περιλαμβάνει επαγγελματίες της υγείας και εκπαιδευόμενους (ιατρούς, φαρμακοποιούς, νοσηλευτές) θα μπορούσε να προσφέρει τις καλύτερες δυνατότητες για βελτίωση της παρακολούθησης και της επίτευξης θεραπείας για τον ασθενή.
-Η δημιουργία ενός ανεξάρτητου οργανισμού για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης των ασθενών στις θεραπείες, καθώς και της σχέσης κόστους αποτελέσματος.
-Ιατρική πληροφορική, ηλεκτρονικός φάκελος υγείας, τηλεϊατρική και τηλεπαρακολούθηση των ασθενών.
