Με αφορμή τη σημερινή -7 Απριλίου- Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, 2025, ξεκινά μια εκστρατεία διάρκειας ενός έτους για την υγεία της μητέρας και των νεογνών. Η εκστρατεία, με τίτλο “Healthy Beginnings, Hopeful Futures”, παροτρύνει τις κυβερνήσεις και τους υγειονομικούς να εντείνουν τις προσπάθειες για τον τερματισμό των θανάτων μητέρων και νεογνών, που μπορούν να προληφθούν και να δώσουν προτεραιότητα στη μακροπρόθεσμη υγεία και ευημερία των γυναικών.
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Υγιής αρχή, ελπιδοφόρο μέλλον
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, συχνά, αναφέρεται στην ανάγκη ενδυνάμωσης της γυναικείας υγείας, καθώς η γυναίκα και μητέρα είναι, συνήθως, εκείνη που φροντίζει για τη διατήρηση της καλής υγείας της οικογένειας, τις προληπτικές εξετάσεις αλλά και τη φροντίδα των ασθενών, ενώ η ίδια συχνά παραμελεί τον εαυτό της, φροντίζοντας την οικογένειά της. Στο πλαίσιο αυτό, για το 2025, ο ΠΟΥ και οι συνεργαζόμενοι φορείς θα επικοινωνούν χρήσιμες πληροφορίες για την υποστήριξη των υγιών κυήσεων, των ασφαλών γεννήσεων και της καλύτερης μεταγεννητικής υγείας της μητέρας και του βρέφους.
Βοηθώντας κάθε γυναίκα και κάθε μωρό να επιβιώσουν και να ζήσουν καλά
Πρόκειται για ένα κρίσιμο στοίχημα. Δυστυχώς, με βάση τις τρέχουσες δημοσιευμένες εκτιμήσεις,
· 300.000 γυναίκες περίπου χάνουν τη ζωή τους, λόγω εγκυμοσύνης ή τοκετού κάθε χρόνο,
· πάνω από 2 εκατομμύρια μωρά πεθαίνουν τον πρώτο μήνα της ζωής τους και
· περίπου 2 εκατομμύρια περισσότερα γεννιούνται νεκρά.
Αυτοί οι αριθμοί σημαίνουν περίπου 1 θάνατο κάθε 7 δευτερόλεπτα, που, όμως, μπορεί να προληφθεί.
Με βάση τις τρέχουσες τάσεις:
· 4 στις 5 χώρες βρίσκονται εκτός τροχιάς για την επίτευξη των στόχων για τη βελτίωση της μητρικής επιβίωσης έως το 2030
· 1 στις 3 χώρες δεν θα επιτύχει τους στόχους για τη μείωση των θανάτων νεογνών.
Ακούγοντας τις γυναίκες και υποστηρίζοντας τις οικογένειες
Οι γυναίκες και οι οικογένειες παντού χρειάζονται φροντίδα υψηλής ποιότητας που τις υποστηρίζει σωματικά και συναισθηματικά πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη γέννηση.
Τα συστήματα υγείας πρέπει να εξελιχθούν για να διαχειριστούν τα πολλά ζητήματα υγείας που επηρεάζουν την υγεία της μητέρας και του νεογνού. Αυτά δεν περιλαμβάνουν μόνο άμεσες μαιευτικές επιπλοκές αλλά και καταστάσεις ψυχικής υγείας, μη μεταδοτικές ασθένειες και τη σημαντικότατη στήριξη της γυναίκας στον οικογενειακό προγραμματισμό.
Εκτός από τα μηνύματα για την υγεία της γυναίκας και το τι πρέπει να γίνει, οι σημαντικές εξελίξεις του τελευταίου χρόνου που επιλύουν πολλά και σημαντικά γυναικολογικά προβλήματα αξίζει να αναδειχτεί και για αυτό τον λόγο μιλήσαμε με διακεκριμένους επιστήμονες που μας επισημαίνουν κάποιες από τις κυριότερες εξελίξεις, στον τομέα.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην υπηρεσία της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
Καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) έχει καταστεί ένα αναπόσπαστο εργαλείο στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ενισχύοντας τη διαγνωστική ακρίβεια, τη διαδικασία επιλογής εμβρύων και την εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση, το DailyPharmaNews μίλησε με τον Mαιευτήρα-Γυναικολόγο, Ενδοσκοπικό Χειρουργό Αναπαραγωγής, Στέφανο Χάνδακα, Αναπληρωτή Καθηγητή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας, Πρόεδρο & Ιδρυτή της HOPEgenesis, για τις σύγχρονες εφαρμογές και τις μελλοντικές προοπτικές που υπάρχουν στον τομέα αυτό.
«Η ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) στη διαδικασία της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής αναμένεται να συμβάλει στην αύξηση των ποσοστών επιτυχίας, στη μείωση του κόστους των θεραπειών και στη βελτίωση της συνολικής εμπειρίας των ασθενών, μέσω στοχευμένων και αποδοτικών προσεγγίσεων. Καθώς η επιστημονική κοινότητα εστιάζει στη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των αναπαραγωγικών θεραπειών, η Τεχνητή Νοημοσύνη αποκτά ολοένα και πιο κεντρικό ρόλο. Από την επιλογή των βέλτιστων γαμετών έως την πρόβλεψη της επιτυχίας εμφύτευσης, η αυτοματοποίηση μέσω έξυπνων αλγορίθμων αναμένεται να προσφέρει νέες δυνατότητες βελτιστοποίησης της διαδικασίας», εξηγεί ο κ. Χανδακάς.
«Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) έχει πολλές εφαρμογές στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, με σημαντικότερες την επιλογή εμβρύων, την ανάλυση γαμετών και τα προγνωστικά μοντέλα γονιμότητας. Στην επιλογή εμβρύων (time lapse), η ΤΝ εφαρμόζεται στην αυτοματοποιημένη ανάλυση εικόνων εμβρύων, προβλέποντας την πιθανότητα επιτυχούς εμφύτευσης με βάση τη μορφολογική και δυναμική ανάπτυξή τους. Αλγόριθμοι βαθιάς μάθησης αξιοποιούν δεδομένα από χρονοδιαγράμματα κυτταρικών διαιρέσεων, βιοχημικούς δείκτες και γενετικούς παράγοντες. Παράλληλα, η υπολογιστική όραση και οι προχωρημένοι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης χρησιμοποιούνται για τη λεπτομερή αξιολόγηση της κινητικότητας, της μορφολογίας και της ζωτικότητας του σπέρματος και των ωαρίων, ελαχιστοποιώντας την υποκειμενικότητα της ανθρώπινης παρατήρησης. Αξίζει να αναφερθεί ότι, η ΤΝ διευκολύνει, ακόμη, τη διαμόρφωση ακριβών προγνωστικών μοντέλων, βασισμένων σε εκτεταμένα ιατρικά δεδομένα, γενετικούς και ορμονικούς δείκτες, καθώς και το αναπαραγωγικό ιστορικό των ασθενών, επιτρέποντας εξατομικευμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Ταυτόχρονα, τα προγνωστικά μοντέλα της ΤΝ βοηθούν στον εντοπισμό πιθανών επιπλοκών εγκαίρως, βελτιώνοντας, έτσι, τη διαχείρισή τους και μειώνοντας κάθε ανεπιθύμητη ενέργεια.
Το μέλλον της Tεχνητής Nοημοσύνης (AI) στην Yποβοηθούμενη Aναπαραγωγή (ΙVF) διαγράφεται ελπιδοφόρο: Η συνεχής εξέλιξη αλγορίθμων βαθιάς μάθησης, η αξιοποίηση γενετικών δεδομένων και η ανάπτυξη πιο αυτοματοποιημένων διαδικασιών, αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους αυτής της καινοτομίας. Οι προοπτικές περιλαμβάνουν την πλήρη αυτοματοποίηση της επιλογής εμβρύων με τη χρήση επαυξημένων βιοδεικτών, τη βελτίωση της ανίχνευσης γενετικών ανωμαλιών μέσω ΤΝ και την ανάπτυξη εξατομικευμένων προγνωστικών μοντέλων που λαμβάνουν υπόψη γενετικούς και επιγενετικούς παράγοντες. Η ενσωμάτωση της ΤΝ στη βιοπληροφορική ανάλυση θα μπορούσε να προσφέρει νέες δυνατότητες πρόληψης και θεραπείας της υπογονιμότητας, επιτρέποντας στους ιατρούς να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις βασισμένες σε πολυπαραγοντικές αναλύσεις. Παράλληλα, η ανάπτυξη έξυπνων ψηφιακών πλατφορμών που συνδυάζουν δεδομένα από διαφορετικές κλινικές θα ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ ειδικών, διευκολύνοντας την παροχή ακριβέστερης διάγνωσης και θεραπείας», καταλήγει ο κ. Χανδακάς.
Εξελίξεις στην πρόληψη και χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου
Ο τομέας της γυναικολογικής υγείας που ξεχώρισε για τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα τους τελευταίους μήνες ήταν, αναμφίβολα, η πρόληψη και χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου, όπως επισημαίνει, μιλώντας στο DailyPharmaNews, ο Γυναικολόγος Ογκολόγος, Δρ. Βασίλειος Σιούλας, που έχει λάβει τη σχετική εξειδίκευση σε προγράμματα του Πανεπιστημίου του Harvard και του Memorial Sloan Kettering Cancer Center της Νέας Υόρκης.
«Ως προς την πρόληψη, μια ακόμα μεγάλη μελέτη, σχεδιασμένη για να δίνει τις πιο αξιόπιστες απαντήσεις (RCT), ανέδειξε την υπεροχή του HPV test έναντι του PAP test. Πιο συγκεκριμένα, στη Σουηδία, 395725 γυναίκες ηλικίας 30-64 ετών υπεβλήθησαν σε HPV test ή PAP test και αξιολογήθηκε το ποσοστό εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου μετά από 8 χρόνια. Πράγματι, η ομάδα του HPV test είχε 17% μικρότερο κίνδυνο διάγνωσης με τη νόσο, αποτέλεσμα που συμβαδίζει με αντίστοιχα δεδομένα προγενέστερων ετών και δείχνει το δρόμο για τις πολιτικές υγείας που θα πρέπει να υϊοθετηθούν διεθνώς.
Ακόμα πιο εντυπωσιακές ήταν οι εξελίξεις στη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου. Σύμφωνα με τη μελέτη SHAPE, οι ασθενείς με καρκίνο του τραχήλου σταδίου ΙΒ1 που πληρούν ορισμένες αυστηρές προϋποθέσεις μπορούν να υποβάλλονται σε χειρουργικές επεμβάσεις μικρότερης έκτασης (ολική υστερεκτομή και λεμφαδενεκτομή έναντι ριζικής υστερεκτομής και λεμφαδενεκτομής), διασφαλίζοντας τα ίδια ογκολογικά αποτελέσματα. Παράλληλα, με τη λιγότερο εκτεταμένη χειρουργική αντιμετώπιση, οι ασθενείς φαίνεται να εμφανίζουν μικρότερο ποσοστό επιπλοκών από το ουροποιητικό σύστημα και βελτιωμένη σεξουαλική λειτουργία. Τονίζεται πως αυτή η μελέτη επιλέχθηκε από τη διεθνούς φήμης, διαδικτυακή ιατρική βιβλιοθήκη UpToDate ως η μελέτη που επέφερε τη μεγαλύτερη αλλαγή στην κλινική πράξη το 2024 για ολόκληρη την ειδικότητας της Μαιευτικής-Γυναικολογίας», καταλήγει ο Δρ. Βασίλειος Σιούλας, Clinical Associate Professor στο University of Nicosia της Κύπρου.
Πώς θα μειωθούν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης
Ίσως, δεν φαίνεται ζήτημα μείζονος σημασίας σε πολλούς, ωστόσο το αγγειοκινητικό σύνδρομο (Vasomotor Syndrome – VMS) που σχετίζεται με την εμμηνόπαυση, περιλαμβάνει εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις, και είναι το πιο κοινό παράπονο που σχετίζεται με τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση. Μπορεί να εμφανιστούν τα συμπτώματά του πάνω από 50 φορές την εβδομάδα, στη γυναίκα που πάσχει από αυτό και η διάρκεια του συνδρόμου μπορεί να εκτείνεται για σχεδόν 10 χρόνια σε ορισμένες γυναίκες, με πολλές από αυτές να αναφέρουν μείωση στην παραγωγικότητα στην εργασία, μείωση της ποιότητας ζωής αλλά και ψυχολογικές επιπτώσεις. Μιλώντας με τον Καθηγητή Κλινικής Φαρμακολογίας στο Α.Π.Θ., Δημήτρη Κούβελα, και Ειδικό Γενικής & Οικογενειακής Ιατρικής, για νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις στο θέμα αυτό, μας ανέφερε ότι είναι πλέον διαθέσιμο και στη χώρα μας, ένα φάρμακο που φάρμακο που περιέχει τη δραστική ουσία φεζολινετάντη, και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των μέτριων έως σοβαρών αγγειοκινητικών συμπτωμάτων που συνδέονται με την εμμηνόπαυση (εξάψεις ή νυχτερινή εφίδρωση). Το φάρμακο συνταγογραφείται αλλά δεν αποζημιώνεται προς το παρόν.
Πώς δρα η θεραπεία
Πριν από την εμμηνόπαυση, υπάρχει ισορροπία μεταξύ των ορμονών των οιστρογόνων και μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται νευροκινίνη Β, η οποία ρυθμίζει το κέντρο ελέγχου της θερμοκρασίας του εγκεφάλου. Καθώς ο οργανισμός διέρχεται εμμηνοπαυσιακή κατάσταση, τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται και η ισορροπία αυτή διαταράσσεται, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αγγειοκινητικά συμπτώματα. Η δραστική ουσία του φαρμάκου, η φεζολινετάντη, εμποδίζει την προσκόλληση της νευροκινίνης B στους στόχους της στον εγκέφαλο, μειώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον αριθμό και την ένταση των εξάψεων και των νυχτερινών εφιδρώσεων.
Ποια είναι τα οφέλη του φαρμάκου σύμφωνα με τις μελέτες;
Δύο κύριες μελέτες στις οποίες μετείχαν περισσότερες από 1.000 γυναίκες έδειξαν ότι το φάρμακο είναι αποτελεσματικό στη μείωση του αριθμού και της σοβαρότητας των εξάψεων που συνδέονται με την εμμηνόπαυση.
· Μετά από 4 εβδομάδες θεραπείας, ο αριθμός των μέτριων έως σοβαρών ημερήσιων εξάψεων μειώθηκε κατά μέσο όρο κατά 53% στις γυναίκες που έλαβαν φεζολινετάντη 45 mg, σε σύγκριση με μείωση κατά 32% στις γυναίκες που έλαβαν εικονικό φάρμακο (εικονική θεραπεία).
· Μετά από 12 εβδομάδες θεραπείας, η μέση μείωση ήταν 63% για τις γυναίκες που έλαβαν φεζολινετάντη 45 mg και 40% για τις γυναίκες που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Η σοβαρότητα των εξάψεων μειώθηκε επίσης στις γυναίκες που έλαβαν φεζολινετάντη σε σύγκριση με τις γυναίκες που έλαβαν εικονικό φάρμακο.
Για ποιους λόγους εγκρίθηκε η φεζολινετάντη στην ΕΕ;
Το φάρμακο αποδείχθηκε αποτελεσματικό στη μείωση της συχνότητας και της σοβαρότητας των εξάψεων που συνδέονται με την εμμηνόπαυση, ενώ είναι καλά ανεκτό με αποδεκτή εικόνα ασφάλειας. Ως εκ τούτου, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έκρινε ότι τα οφέλη της φεζολινετάντης υπερτερούν των κινδύνων που συνδέονται με αυτό και εισηγήθηκε την έγκριση της χρήσης του εν λόγω φαρμάκου στην ΕΕ.
