Η φυματίωση (TB), που προκαλείται από το βακτήριο Mycobacterium tuberculosis, παραμένει μία από τις σοβαρότερες μολυσματικές νόσους παγκοσμίως, με αυξανόμενη ανθεκτικότητα στα φάρμακα και σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, παρά τις σημαντικές προόδους στην πρόληψη και τη θεραπεία, που κατατάσσουν την ΤΒ στις ιάσιμες νόσους. Αν και τα περιστατικά στις ανεπτυγμένες χώρες έχουν μειωθεί σημαντικά, η νόσος εξακολουθεί να αποτελεί μείζον πρόβλημα σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, με το 2023 να καταγράφονται πάνω από 10 εκατομμύρια νέα περιστατικά και 1,3 εκατομμύρια θάνατοι.
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Διάγνωση και Εργαστηριακές Δοκιμές
Η διάγνωση της φυματίωσης βασίζεται σε συνδυασμό κλινικών, ακτινολογικών και μικροβιολογικών δεδομένων. Η κλασική μέθοδος ανίχνευσης με μικροσκόπηση οξεάντοχων βακτηρίων (Ziehl-Neelsen) εξακολουθεί να χρησιμοποιείται, αν και οι μοριακές μέθοδοι, όπως το Xpert MTB/RIF, προσφέρουν ταχύτερη και ακριβέστερη διάγνωση, καθώς και άμεση ανίχνευση ανθεκτικότητας στη ριφαμπικίνη. Η καλλιέργεια σε υγρά μέσα (MGIT) παραμένει το χρυσό πρότυπο, ενώ οι δοκιμασίες IGRA (Interferon-Gamma Release Assays) έχουν βελτιώσει τη διάγνωση της λανθάνουσας φυματίωσης.
Ανθεκτική Φυματίωση και Θεραπευτικές Εξελίξεις
Η πολυανθεκτική (MDR-TB) και εκτεταμένα ανθεκτική (XDR-TB) φυματίωση αποτελούν μεγάλες προκλήσεις. Οι νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν συνδυασμούς με βεδακιλίνη, πρετομανίδη και ντελαμανίδη, που έχουν αποδείξει σημαντική αποτελεσματικότητα σε ανθεκτικά στελέχη. Επιπλέον, πρόσφατες κλινικές μελέτες έδειξαν ότι ορισμένα νέα σχήματα μπορούν να μειώσουν τη διάρκεια θεραπείας της MDR-TB από 18-24 μήνες σε μόλις 6-9 μήνες.
Εμβολιασμός και Πρόληψη
Το εμβόλιο BCG παραμένει η μόνη διαθέσιμη προληπτική στρατηγική, με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα στην παιδική ηλικία. Ωστόσο, η ανάπτυξη νεότερων εμβολίων, όπως το M72/AS01E, αποτελεί ελπιδοφόρα προοπτική, καθώς έχει δείξει αποτελεσματικότητα στην πρόληψη της ενεργού TB σε ενήλικες με λανθάνουσα λοίμωξη.
Νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις
Η επιστημονική κοινότητα εργάζεται εντατικά για την ανάπτυξη νέων θεραπειών. Μια διεθνής κλινική δοκιμή εντόπισε τρία νέα ασφαλή και αποτελεσματικά φαρμακευτικά σχήματα για τη φυματίωση που είναι ανθεκτική στη ριφαμπίνη, με αποτελεσματικότητα έως και 90%. Αυτά τα σχήματα στοχεύουν στην αντικατάσταση της καθημερινής ενέσιμης θεραπείας με πιο φιλικές προς τον ασθενή επιλογές.
Επιπλέον, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του St Andrews παρουσίασαν μια νέα θεραπευτική αγωγή, που θα μπορούσε να συντομεύσει τη διάρκεια της θεραπείας έως και κατά δύο μήνες, ενδεχομένως σώζοντας εκατομμύρια ζωές. Η κλινική δοκιμή SimpliciTB αξιολόγησε το σχήμα BPaMZ, το οποίο αποτελείται από βεδακιλίνη, πρετομανίδη, μοξιφλοξασίνη και πυραζιναμίδη, δείχνοντας υψηλή αποτελεσματικότητα έναντι των βακτηρίων της φυματίωσης.
Η παγκόσμια προσπάθεια εξάλειψης της νόσου
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει θέσει ως στόχο τον τερματισμό της επιδημίας φυματίωσης έως το 2030. Ωστόσο, η πρόοδος είναι αργή και απαιτούνται επείγουσες δράσεις για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας, τη βελτίωση της πρόσβασης στη διάγνωση και τη θεραπεία, και την αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων που συμβάλλουν στην εξάπλωση της φυματίωσης.
Γ. Πατούλης: «Η μάχη κατά της φυματίωσης δεν αφορά μόνο το παρελθόν, αλλά και το μέλλον!»
Στο μήνυμά του, ο Πρόεδρος του ΙΣΑ, Γ. Πατούλης, για την Παγκόσμια Ημέρα Φυματίωσης, επισημαίνει πως, παρά την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης, η φυματίωση παραμένει μια σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία, σε παγκόσμιο επίπεδο και δηλώνει:
«Ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών τιμά τη σημερινή ημέρα και ενώνει τη φωνή του με την παγκόσμια ιατρική κοινότητα, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ενίσχυση των προγραμμάτων πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας της φυματίωσης, ιδιαίτερα στις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Στόχος πρέπει να είναι η εξάλειψη της φυματίωσης, μέσα από τη συνεχή επιμόρφωση των επαγγελματιών υγείας, την ενίσχυση της επιδημιολογικής επιτήρησης και την προσβασιμότητα των ασθενών στις κατάλληλες δομές υγείας.
Η μάχη κατά της φυματίωσης δεν αφορά μόνο το παρελθόν, αλλά και το μέλλον!
Με υπευθυνότητα, επιστημονική τεκμηρίωση και συλλογική προσπάθεια, μπορούμε να διασφαλίσουμε μια κοινωνία με λιγότερα λοιμώδη νοσήματα και περισσότερη υγεία για όλους».
Η αντιμετώπιση της φυματίωσης απαιτεί πολυεπίπεδη προσέγγιση, με ενίσχυση της διαγνωστικής ικανότητας, εξασφάλιση έγκαιρης θεραπείας και προώθηση καινοτόμων θεραπευτικών σχημάτων. Η έρευνα για νέα εμβόλια και αντιφυματικά φάρμακα αποτελεί προτεραιότητα, καθώς η ανθεκτικότητα στα φάρμακα και οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες συνεχίζουν να αποτελούν εμπόδια στον παγκόσμιο έλεγχο της νόσου.