Παρόλο που μόνο επαγγελματίες ψυχολόγοι και ψυχίατροι μπορούν να διαγνώσουν την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ), ορισμένα σημεία και συμπτώματα θα μπορούσαν να σας υποψιάσουν.
Σκέψεις που δεν μπορείτε να βγάλετε από το μυαλό σας και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, τις οποίες δεν μπορείτε να σταματήσετε (παρόλο που το θέλετε), ίσως να υποδηλώνουν την ύπαρξη ΙΨΔ. Παρακάτω θα βρείτε αναλυτικά όλα τα σημεία και τα συμπτώματα, από το Διεθνή Σύνδεσμο ΙΨΔ.
Τα 3 βασικά σημεία
Σύμφωνα με τους ειδικούς, για να γίνει η διάγνωση της διαταραχής απαιτείται να υπάρχουν τρία στοιχεία:
1. Το άτομο παρουσιάζει ιδεοληψίες (έμμονες σκέψεις).
2. Υπάρχουν ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.
3. Οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί απαιτούν πολύ χρόνο και δυσχαιρένουν τη διεξαγωγή σημαντικών ασχολιών (εργασία, σπουδές, κτλ.)
Ιδεοληψίες
- Σκέψεις, εικόνες, ή παρορμήσεις που επέρχονται ξανά και ξανά, και οι οποίες μοιάζουν να είναι εκτός του ελέγχου του ατόμου.
- Το άτομο δεν θέλει να έχει αυτές τις εμμονες ιδέες
- Τις θεωρεί ενοχλητικές και ανεπιθύμητες και συνήθως ξέρει ότι είναι παράλογες.
- Συνοδεύονται από δυσάρεστα συναισθήματα, όπως φόβο, αηδία, αμφιβολία ή από το συναίσθημα ότι όλα πρέπει να γίνονται με ένα συγκεκριμένο, «τελειοποιημένο» τρόπο.
- Απαιτούν πολύ χρόνο και δυσχαιρένουν τη διεξαγωγή σημαντικών ασχολιών (κοινωνικοποίηση, εργασία, σπουδές, κτλ.).
Τι ΔΕΝ είναι ιδεοληψία
- Είναι φυσιολογικό κάποιος να έχει περιστασιακές σκέψεις σχετικά με την πιθανότητα να παρουσιάσει κάποια ασθένεια ή με την ασφάλεια των αγαπημένων του προσώπων.
Ψυχαναγκασμοί
- Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή σκέψεις, στις οποίες εμπλέκεται το άτομο με σκοπό να εξουδετερώσει και να απομακρύνει τις ιδεοληψίες.
- Τα άτομα που έχουν ΙΨΔ συνειδητοποιούν ότι αυτές οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές είναι μόνο μια προσωρινή λύση, αλλά βασίζονται σε αυτές ως προσωρινή διαφυγή επειδή δεν γνωρίζουν κάποιο καλύτερο τρόπο για να αντιδράσουν.
- Ψυχαναγκασμός μπορεί να είναι και το να αποφεύγει κάποιος τις καταστάσεις που πυροδοτούν τις ιδεοληψίες του.
- Απαιτούν πολύ χρόνο και δυσχαιρένουν τη διεξαγωγή σημαντικών ασχολιών (κοινωνικοποίηση, εργασία, σπουδές, κτλ.).
Τι ΔΕΝ είναι ψυχαναγκασμός:
- Δεν είναι όλες οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή «τελετουργίες» ψυχαναγκασμοί. Για παράδειγμα, η διαδικασία της προετοιμασίας για ύπνο, θρησκευτικές συνήθειες και η εκμάθηση καινούριων επιδεξιοτήτων, συνεπάγονται την επανάληψη μιας δραστηριότητας ξανά και ξανά, αλλά αποτελούν ένα φυσιολογικό μέρος της καθημερινής ζωής. Οι συμπεριφορές εξαρτώνται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο συμβαίνουν. Για παράδειγμα, το να αναπροσαρμόζει κάποιος την διάταξη ταινιών σε DVD για οκτώ ώρες κάθε μέρα δεν είναι ψυχαναγκασμός, εάν εργάζεται σε κατάστημα πώλησης DVD.
Συνήθεις κατηγορίες ιδεοληψιών στην ΙΨΔ
Φόβος για μόλυνση
- Σωματικά υγρά (π.χ. ούρα, κόπρανα)
- Μικρόβια / ασθένειες (π.χ. έρπης, HIV)
- Περιβαλλοντική μόλυνση (π.χ. αμίαντος, ραδιενέργεια)
- Χημικές ουσίες οικιακής χρήσης (π.χ. καθαριστικά, διαλυτικά)
- Βρομιά / ακαθαρσία, χώμα
Απώλεια ελέγχου
- Φόβος ότι το άτομο θα ενεργήσει παρορμητικά βλάπτοντας τον εαυτό του
- Φόβος ότι θα ενεργήσει παρορμητικά βλάπτοντας άλλους
- Φόβος για την παρουσία βίαιων ή φρικτών εικόνων μέσα στο μυαλό
- Φόβος ότι θα κραυγάξει προσβολές ή βρισιές
- Φόβος ότι θα κλέψει κάποιο αντικείμενο
Τελειομανία
- Έγνοια για ομοιομορφία, συμμετρία, ακρίβεια
- Αίσθημα έντονης ανάγκης του ατόμου να γνωρίζει ή να θυμάται κάτι
- Φόβος ότι θα χάσει ή θα ξεχάσει σημαντικές πληροφορίες όταν πετάξει κάτι
- Δυσκολία να αποφασίσει εάν θα φυλάξει ή θα ξεφορτωθεί κάτι
- Φόβος ότι θα χάσει κάποιο αντικείμενο
Πρόκληση κακού
- Φόβος ότι το άτομο θα είναι υπεύθυνο για κάποιο καταστροφικό γεγονός (π.χ. φωτιά, διάρρηξη)
- Φόβος ότι θα βλάψει άλλο άτομο λόγω απροσεξίας (π.χ. να του πέσει κάτι στο πάτωμα πάνω στο οποίο να γλιστρήσει κάποιος και να τραυματιστεί)
Σεξουαλικές ιδεοληψίες
- Απαγορευμένες ή διεστραμμένες σεξουαλικές σκέψεις ή εικόνες
- Απαγορευμένες ή διεστραμμένες σεξουαλικές παρορμήσεις προς άλλα άτομα
- Ιδεοληψίες για την ομοφυλοφιλία
- Σεξουαλικές ιδεοληψίες για παιδιά ή αιμομιξία
- Ιδεοληψίες για επιθετική σεξουαλική συμπεριφορά προς άλλα άτομα
Θρησκευτικές ιδεοληψίες (ευσυνειδησία)
- Έγνοια του ατόμου να μην εξοργίσει τον Θεό, να μην βλασφημήσει
- Υπέρμετρη ενασχόληση με το τι είναι σωστό ή λάθος ή με την ηθική – δεοντολογία
Άλλες ιδεοληψίες
- Ανησυχία του ατόμου ότι θα προσβληθεί από κάποια ασθένεια (όχι μεταδοτική / μολυσματική, π.χ. καρκίνο)
- Προληπτικές ιδέες περί τυχερών αριθμών, χρωμάτων
Συνήθεις κατηγορίες ψυχαναγκασμών στην ΙΨΔ
Καθαριότητα
- Υπερβολικά συχνό πλύσιμο των χεριών, που διαρκεί πολλή ώρα ή γίνεται με συγκεκριμένο και άκαμπτο τρόπο
- Υπερβολή σε οποιανδήποτε πτυχή των πιο κάτω: λούσιμο, βούρτσισμα δοντιών, χρήση της τουαλέτας, γενική περιποίηση εαυτού
- Υπερβολή στην καθαριότητα οικιακών ή άλλων αντικειμένων
- Οποιεσδήποτε άλλες πράξεις που γίνονται για να αποφευχθεί ή να απομακρυνθεί η ανησυχία για μόλυνση /μίανση.
Έλεγχος / επιβεβαίωση (τσεκάρισμα)
- Το άτομο επιβεβαιώνει ότι δεν έχει βλάψει ή δεν θα βλάψει κάποιον άλλο
- Επιβεβαιώνει ότι δεν έχει βλάψει ή δεν θα βλάψει τον εαυτό του
- Ελέγχει εάν έχει συμβεί κάτι καταστροφικό
- Ελέγχει εάν έχει κάνει κάποιο λάθος
- Ελέγχει τη σωματική του κατάσταση ή συγκεκριμένα μέρη του σώματός του
Επανάληψη
- Το άτομο ξαναδιαβάζει ή ξαναγράφει κάτι
- Επανάληψη κοινών δραστηριοτήτων (π.χ. το να μπει έσα ή να βγει έξω, το να ανεβεί ή να κατεβεί τις σκάλες)
- Επαναλαμβανμενες σωματικές κινήσεις (π.χ. χτύπημα των δακτύλων πάνω σε επιφάνεια, άγγιγμα αντικειμένων ή ατόμων, ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων)
- Επανάληψη δραστηριοτήτων πολλαπλές φορές (π.χ. επανάληψη μιας δραστηριότητας τρεις φορές επειδή το τρία είναι «καλός», «ταιριαστός», «άκακος» αριθμός)
Νοητικοί ψυχαναγκασμοί
- Νοητική ανασκόπηση των γεγονότων με σκοπό να αποφευχθεί κάτι κακό (π.χ. βλάβη του εαυτού ή άλλου ή γενικότερα κάποια καταστροφική συνέπεια)
- Προσευχή με σκοπό να αποφευχθεί κάτι κακό (π.χ. βλάβη του εαυτού ή άλλου ή γενικότερα κάποια καταστροφική συνέπεια)
- Μέτρημα κατά τη διάρκειαμ μιας δραστηριότητας, με σκοπό να ολοκληρωθεί σε «καλό», «ταιριαστό», «άκακο» αριθμό
- «Ακύρωση» ή «διαγραφή» (π.χ. αντικατάσταση κάποιας «κακής» λέξης με κάποια «καλή» για να ακυρωθεί η πρώτη)
Άλλοι ψυχαναγκασμοί
- Συσσώρευση αντικειμένων στο σπίτι που οδηγεί σε ακαταστασία
- Τοποθέτηση αντικειμένων σε σειρά ή ανακατάταξη τους μέχρι να νιώσει το άτομο ότι είναι στη σωστή θέση
- Το να λέει ή ρωτάει ή ομολογεί το άτομο κάτι, με σκοπό να λάβει επιβεβαίωση ή καθησυχασμό
- Αποφυγή καταστάσεων που πιθανόν να πυροδοτήσουν ψυχαναγκασμούς.
Tip. Αν παρουσιάζετε ορισμένα από τα παραπάνω συμπτώματα, ζητήστε τη βοήθεια ειδικού. Η ζωή σας μπορεί να γίνει πολύ καλύτερη, λαμβάνοντας την κατάλληλη θεραπεία.
