Δύο Φαρμακευτικοί Σύλλογοι, της Ροδόπης και της Αργολίδας με τη Δράση «Φάρμακο, Ίαμα και δηλητήριο» μπήκαν σε Γυμνάσια και Λύκεια, «δίδαξαν» και διδάχθηκαν, σε μία άλλη προσέγγιση για την ουσιαστική αλλαγή νοοτροπίας σε σοβαρά ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη χρήση των φαρμάκων.

Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Η υποχρεωτική ηλεκτρονική συνταγογράφηση των αντιβιοτικών ήδη έχει κλείσει  ένα μήνα εφαρμογής με την πολιτεία να προσδοκά ότι η χώρα μας θα πάψει να αποτελεί μαύρο πρόβατο της Ευρώπης σε ό,τι αφορά την άσκοπή χρήση ενός πολύτιμου όπλου της επιστήμης που όμως όταν δεν χρησιμοποιείται σωστά και με μέτρο χάνει την αξία του.

Οι Έλληνες σ’ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό μέχρι σήμερα κατανάλωναν τα αντιβιοτικά σαν να ήταν καραμέλες. Μελέτη για τη μικροβιακή αντοχή και τις αιτίες της μη συνετούς χρήσης αντιβιοτικών, που διεξήχθη πριν τρία χρόνια από τo Nivel, το Ινστιτούτο Ερευνών Υπηρεσιών Υγείας της Ολλανδίας, στο πλαίσιο του προγράμματος ARNA που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε., έδειξε ότι  7% των αντιβιοτικών που καταναλώνονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, λαμβάνονται χωρίς ιατρική συνταγή με την Ελλάδα να βρίσκεται στη δεύτερη θέση (16%) πίσω από την Ρουμανία (20%) στη χρήση αντιβιοτικών χωρίς συνταγή.

Η νομοθετική ρύθμιση είναι σίγουρα κάτι πολύ σημαντικό για να κάνει γιατρούς, φαρμακοποιούς, πολίτες να αντιμετωπίσουν με τη δέουσα σοβαρότητα αυτό το θέμα, ωστόσο από μόνο του δεν φτάνει.

Οι φαρμακοποιοί ακόμη βρίσκονται σε δύσκολη θέση να πρέπει να εξηγήσουν στον πολίτη που έχει μάθει αλλιώς, ότι πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει. Είναι θέμα νοοτροπίας. Και οι νοοτροπίες δεν αλλάζουν ουσιαστικά από τη μία μέρα στην άλλη απλά και μόνο επειδή άλλαξε ένας νόμος.

Ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου κ. Απόστολος Βαλτάς κατ’ επανάληψη έχει τονίσει τη σημασία της συστηματικής ενημέρωσης γι’ αυτά τα θέματα που έχουν να κάνουν με τη σωστή χρήση των φαρμάκων ήδη από τα σχολεία. Τα φάρμακα είναι ένα αγαθό το οποίο αφενός κοστίζει για να πηγαίνει χαμένα με αλόγιστη χρήση, αφετέρου –και το κυριότερο- κρύβει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία εάν δεν χρησιμοποιηθεί σωστά. 

Ο κ. Βαλτάς στην παρέμβασή του στη   Διαρκή Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων  και  Διαρκή Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου  (δες εδώ) σχετικά με το εν λόγω (τότε) σχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας είχε για μία ακόμη φορά χαρακτηρίσει απαραίτητο βήμα την εκπαίδευση του κοινού δεσμευόμενος ότι τα φαρμακεία θα γίνουν κέντρα εκπομπής του μηνύματος για ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών ενώ είχε αναφερθεί στο πρόγραμμα «Το φάρμακο Ίαμα και Δηλητήριο» μέσα από το οποίο δύο φαρμακευτικοί σύλλογοι της χώρας μπήκαν στη διαδικασία να ενημερώσουν μαθητές γυμνασίων και λυκείων της περιοχής τους.

Το DailyPharmaNews επικοινώνησε με τους προέδρους αυτών των Συλλόγων προσπαθώντας να αναδείξει αυτήν την προσπάθεια η οποία μάλιστα φαίνεται πως δεν ήταν εύκολη, καταρχήν από άποψη διαδικασιών.

«Σε συνεννόηση πάντα με τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο το φθινόπωρο του 2017 ξεκινήσαμε να υλοποιήσουμε αυτή τη δράση, καταρχάς λαμβάνοντας άδεια από το υπουργείο Παιδείας –γιατί για να μπει κανείς μέσα στα σχολεία θα πρέπει να έχει άδεια από το υπουργείο Παιδείας και όχι από την τοπική διεύθυνση δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» αναφέρει ο κ. Αλέξανδρος Τσαπέκος, Πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Ροδόπης. Και αυτό έχει κόστος σε χρόνο. «Εκεί είχαμε μία καθυστέρηση κάπου 2-3 μήνες για να πάρουμε την άδεια –η γνωστή γραφειοκρατία»

Και φυσικά το τρέξιμο δεν ήταν μόνο για τα γραφειοκρατικά. Χρειαζόταν ολόκληρη προετοιμασία καθώς το να απευθύνεσαι σε παιδιά, έστω και σε μεγαλύτερη ηλικία είναι κάτι που απαιτεί προσοχή. Και όλα αυτά μόνοι τους οι φαρμακοποιοί χωρίς κάποια εξωτερική οικονομική βοήθεια. «Στην όλη προσπάθεια συμμετείχαν και δύο εκπαιδευτικοί για να δουν από παιδαγωγικής πλευράς το εάν θα έπρεπε να γίνουν κάποιες παρεμβάσεις στον τρόπο μετάδοσης του όποιου μηνύματος» σημειώνει ο κ. Τσαπέκος.

Η δράση «Φάρμακο, Ίαμα και δηλητήριο» ξεκίνησε τη σχολική περίοδο 2017 – 2018 και για να φτάσει σε όλα τα σχολεία συνεχίστηκε και την επόμενη σχολική χρονιά, 2018 -2019. Απευθυνόταν σε μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων καθώς, όπως αναφέρει ο κ. Τσαπέκος «θεωρήσαμε ότι τα παιδιά του δημοτικού είναι ακόμη ανώριμα για να συνεργαστούν και να αφομοιώσουν αυτά που θα τους λέγαμε. Μιλήσαμε με τη διεύθυνση της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, προτιμήσαμε ωστόσο τα παιδιά να πάνε πρώτα στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο και ανά τριετία θα επαναλαμβάνουμε τη δράση. Φέτος λοιπόν ήταν η χρονιά κατά την οποία θα έπρεπε να επαναλάβουμε τη δράση, ωστόσο λόγω του κορωνοϊού είμαστε υποχρεωμένοι να περιμένουμε».

Την καμπάνια αυτή την παρακολούθησαν 6.500 μαθητές. Περίπου 1-1,5 ώρα κράταγε η ομιλία. Ήταν πολύ καλή η συνεργασία και με τους Καθηγητές και με τους Διευθυντές των σχολείων. Η όλη αυτή προσπάθεια είχε πολύ δουλειά πίσω της. Συνεργάστηκαν δύο παιδαγωγοί και δύο εκπαιδευτικοί, καθηγητές. Μάλιστα συνεργάστηκαν και με έναν ψυχίατρο – ψυχαναλυτή του νομού.

Η συνεργασία αυτή βοήθησε και τους φαρμακοποιούς να καταλάβουν καλύτερα το πως μιλάς σ’ ένα παιδί γι’ αυτά τα θέματα, παιδιά που μπορεί κάποια στιγμή να μπουν και στο φαρμακείο. «Τα παιδιά θέλουν συνθήματα, δεν θέλουν λεπτομερή ανάλυση, σημειώνει ο κ. Τσαπέκος..

Για το εάν όλη αυτή η προσπάθεια είχε κάποιο αποτύπωμα ο κ. Τσαπέκος θεωρεί πως σίγουρα υπήρξε κάτι καλό απ’ όλη αυτή την προσπάθεια. «Το λέγαμε κιόλας στην παρουσίασή μας αυτό: αγαπητά παιδιά είστε το αύριο της κοινωνίας μας και σας θεωρούμε ως τους πρεσβευτές της γνώσης, αυτών που θα μάθετε εδώ. Να πάρετε αυτές τις γνώσεις και να τις μεταφέρετε στο σπίτι σας, στον παππού, την γιαγιά. Τα πάντα, ακόμη και για την επικινδυνότητα των σκευασμάτων που πουλιούνται μέσω διαδικτύου, τα παραφάρμακα, τα συμπληρώματα διατροφής. Εδώ είμαστε μικρή κοινωνία και με συναντούσαν γονείς στο δρόμο και μου έλεγαν, μπράβο. Για μένα αυτό ήταν πολύ συγκινητικό».

Το πρόγραμμα στην πορεία του είχε μία δυναμική καθώς προσαρμοζόταν όλο και περισσότερο στις ανάγκες των μαθητών. «Πηγαίνοντας βελτιωνόμασταν», αναφέρει ο πρόεδρος του ΦΣ Ροδόπης. «Βάλαμε για παράδειγμα πιο πολύ φωτογραφικό υλικό. Βάλαμε ερωτήματα στα οποία καλούσαμε τα παιδιά να απαντήσουν. Και για εμάς ήταν μία πρωτόγνωρη εμπειρία αυτή η διετία και σίγουρα έχοντας ξεπεράσει τα οργανωτικά προβλήματα σε επόμενη φάση θα κάνουμε περισσότερα πράγματα.

Το πρόγραμμα ο ΦΣ Ροδόπης δεν το έτρεξε μόνο στα σχολεία μέσης εκπαίδευσης. Έκανε παρουσιάσεις και στους μαθητές των Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) και των σχολών μαθητείας του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ), στη Σχολή της Αστυνομίας καθώς και σε σχολείο δεύτερης ευκαιρίας.

Ο ΦΣ Ροδόπης χτύπησε την πόρτα και του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης χωρίς ωστόσο τελικά να υπάρξει κάποια συνεργασία.

Όλα αυτά τα κάναμε σε συνεργασία με τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο. Ο πρόεδρος του κ. Απόστολος Βαλτάς έχει μιλήσει με τον πρόεδρο του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων κ. Δημήτρη Φιλίππου και υπάρχει πλέον η προοπτική να προχωρήσει αυτή η προσπάθεια ενημέρωσης μέσα από τη δράση «Φάρμακο, Ίαμα και δηλητήριο» σε όλη την Ελλάδα.

Και επειδή ο ενθουσιασμός από την επιτυχία αυτής της δράσης στα σχολεία ήταν μεγάλος και η εμπειρία πολύτιμη, ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Ροδόπης θέλοντας να αναδείξει ακόμη περισσότερο τον κοινωνικό ρόλο του φαρμακοποιού ήδη προωθεί μία άλλη ενέργεια η οποία, όπως εξηγεί ο κ. Τσαπέκος θέλει πολλή δουλειά για να προετοιμαστεί σωστά και να πετύχει στον σκοπό της. «Θέλουμε να απευθυνθούμε στους ασθενείς. Να προσαρμόσουμε την παρουσίαση που κάναμε στα σχολεία στα δεδομένα και τις εξειδικευμένες ανάγκες της κάθε κατηγορίας ασθενών και να προχωρήσουμε με τους τοπικούς συλλόγους για παράδειγμα των καρκινοπαθών, των καρδιοπαθών, των διαβητικών. Είναι πολύ σημαντικό για εμάς να το κάνουμε αυτό αλλά σίγουρα είναι ένα μακρόπνοο σχέδιο.

Ο δεύτερος Φαρμακευτικός Σύλλογος που ενδιαφέρθηκε και προχώρησε σε αυτήν την προσπάθεια ήταν ο Φαρμακευτικός Σύλλογος της Αργολίδας.

Η πρόεδρός του κ. Αριστέα Κατσουλάκου, εξίσου ενθουσιώδης με τον κ. Τσαπέκο γι’ αυτήν την προσπάθεια αναφέρθηκε επίσης στα γραφειοκρατικά προβλήματα που αντιμετώπισε και που ουσιαστικά την περιόρισαν στο να μπει σε λίγα σχετικά σχολεία. «Συνολικά ενημερώσαμε γύρω στα 700 παιδιά. Την επόμενη σχολική χρονιά δυστυχώς και λόγω κορωνοϊού δεν προχώρησε αυτή η προσπάθεια. Είναι διαδικασία. Το πρόγραμμα πρέπει να κατατεθεί στην δευτεροβάθμια, να εγκριθεί από το υπουργείο σαν πρόγραμμα και να εγκριθούν οι επισκέψεις για τον συγκεκριμένο ομιλητή, όποιον φαρμακοποιό δηλώνουμε, να οριστούν στη συνέχεια οι ημερομηνίες στις οποίες θα επιτραπεί η είσοδος στα σχολεία σε συγκεκριμένη ώρα».

Ακόμη και η διανομή των φυλλαδίων στο σχολείο ήταν πρόβλημα. Έπρεπε να δοθούν στους καθηγητές και όχι κατευθείαν στους μαθητές. Παρά τις όποιες δυσκολίες πάντως για την κ. Κατσουλάκου όλη αυτή η προσπάθεια ήταν συναρπαστική. Η επαφή με τα παιδιά και η αποδοχή που είχε η προσπάθεια ήταν πολύ σημαντική. «Και στους Καθηγητές και στα παιδιά άρεσε. Συμμετείχαν. Παρακολουθούσαν με μεγάλο ενδιαφέρον και είχαν και ερωτήσεις. Μάλιστα οι Καθηγητές επεδίωκαν να ακουστούν τα όσα είπαμε και στην επόμενη τάξη που θα ακολουθήσει. Γι΄ αυτό και μας κάλεσαν σε σχολεία που είχαμε μιλήσει σε άλλες τάξεις». 

Αυτό ουσιαστικά το επιβεβαίωσε ως εκπαιδευτικός η κ. Μαίρη Κοσμίδου, Διευθύντρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ροδόπης η οποία μιλώντας στο DailyPharmaNews χαρακτήρισε τη διαδικασία «άκρως παιδαγωγική, μία διαδικασία που πραγματικά έκανε πράξη το να έχουμε ταυτόχρονη επικοινωνία της κοινότητας με την εκπαιδευτική μονάδα. Είδαμε τον Φαρμακευτικό Σύλλογο Ροδόπης να μπαίνει μέσα στα σχολεία μας με ένα κείμενο που ήταν απολύτως κατανοητό, να γίνεται μία παρουσίαση και μετά μία εποικοδομητική συζήτηση, με τους μαθητές να  διατυπώνουν τις απόψεις τους, τα ερωτήματά τους και να γίνεται ένας γόνιμος διάλογος».

Μάλιστα η κ. Κοσμίδου παρατήρησε ότι μετά την εκδήλωση αυτή οι καθηγητές αξιοποίησαν και συνέχισαν να δουλεύουν πάνω στο υλικό αυτό που ετοίμασαν οι φαρμακοποιοί, είτε στο πλαίσιο του προγράμματος αγωγής υγείας, είτε σε σχετικά με το αντικείμενο μαθήματα.

Σε ό,τι αφορά τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που είχαν ως αποτέλεσμα τις μεγάλες καθυστερήσεις στην έναρξη του προγράμματος τόσο στη Ροδόπη όσο και στην Αργολίδα η κ. Κοσμίδου εξήγησε ότι «το Υπουργείο Παιδείας λειτουργεί μέσα από κάποιες συγκεκριμένες εγκυκλίους. Δεν γίνεται να κατατίθενται προγράμματα στη μέση της σχολικής χρονιάς. Θα πρέπει στο τέλος της προηγούμενης σχολικής χρονιάς να κατατίθενται προγράμματα για την επόμενη έτσι ώστε να παίρνουν την έγκριση και του τμήματος το οποίο ασχολείται με αυτού του είδους τα προγράμματα. Επίσης υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία και στο σχολείο, αφού το σχολείο χρειάζεται υπεύθυνη δήλωση από τον γονέα ότι επιτρέπει στο παιδί του να παρακολουθήσει το πρόγραμμα».

Εάν κάποιοι Φαρμακευτικοί Σύλλογοι επιθυμούσαν να προχωρήσουν στην ίδια ή σε ανάλογες δράσεις θα πρέπει σύμφωνα με την κ. Κοσμίδου, «το αργότερο τον Ιούνιο του 2021 να καταθέσουν την πρότασή τους στο Υπουργείο για να πάρουν για τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.

Για την κ. Κοσμίδου οι προσπάθειες αυτές αξίζουν συγχαρητηρίων. «Θα συγχαρώ τους Φαρμακευτικούς Συλλόγους για τις πρωτοβουλίες αυτές. Είναι πρωτοβουλίες που ενισχύουν τη διασύνδεση του σχολείου με την κοινότητα των ενηλίκων και την κοινότητα των επιστημόνων».