Ποια είναι τα βασικά σημεία

Της Τάνιας Η. Μαντουβάλου

Αν και η πανδημία επιτάχυνε την εισαγωγή σημαντικών αλλαγών στην παροχή υπηρεσιών υγείας, ουσιαστικά έθεσε σε αναμονή τη μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ, καθώς οι απαραίτητοι πόροι διατέθηκαν σε άλλες δραστηριότητες.

Ωστόσο, το Υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε την πρόθεση να εντείνει τις προσπάθειες για την εκπόνηση ενός σχεδίου διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τη στήριξη της μετάβασης προς μια ισχυρότερη ΠΦΥ και δεσμεύτηκε να υποβάλει σχέδιο νόμου έως τα τέλη του Δεκεμβρίου με σκοπό την έγκρισή του έως τον Φεβρουάριο του 2022. Αυτό αναφέρει μεταξύ άλλων σε συνέντευξη του στο DailyPharmaNews, ο γενικός οικογενειακός γιατρός, μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας κ. Ευάγγελος Φραγκούλης.

Σε μία κρίσιμη στιγμή για την ΠΦΥ, που η ανασυγκρότηση της είναι περισσότερο αναγκαία παρά ποτέ ο κ Φραγκούλης περιγράφει τα βασικά σημεία του ΝΣ, ενώ αναφέρει αναλυτικά τα βήματα που πρέπει να γίνουν με αφορμή και την τοποθέτηση του στο 1^st Meeting of Minds, που διοργάνωσε στην Αθήνα το Γραφείο για την Ποιότητα στη Φροντίδα του ΠΟΥ Ευρώπης.

Που βρισκόμαστε σε επίπεδο ΠΦΥ σήμερα; 

Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) στην Ελλάδα παραμένει αδύναμη, κατακερματισμένη και χαρακτηρίζεται από ανεπάρκειες που υπονομεύουν την ποιότητα της φροντίδας, όπως είναι μεταξύ άλλων η απουσία συστήματος παραπομπής, η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διαφόρων επιπέδων φροντίδας, προβλήματα στη συνέχεια και στον ολιστικό χαρακτήρα της φροντίδας, υποχρηματοδότηση, ανισότητα στην πρόσβαση και προκλητή ζήτηση για εξειδικευμένη φροντίδα. Οι βασικές λειτουργίες της Δημόσιας Υγείας - προαγωγή της υγείας, πρόληψη ασθενειών και προστασία της υγείας έχουν τεθεί στο περιθώριο.

Τι προσπάθειες έχουν γίνει με αφορμή την πανδημία; Ποιες είναι οι περαιτέρω προκλήσεις;

Παρά την ανάπτυξη των ΤΟΜΥ (διεπιστημονικές ομάδες στην κοινότητα) που χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. και την εισαγωγή του θεσμού του Οικογενειακού Ιατρού, είτε ως συμβεβλημένου με τον ΕΟΠΥΥ παρόχου, είτε μέσω του δικτύου των TOMY, που αναμενόταν να οδηγήσουν σε καλύτερη πρόσβαση σε ποιοτική φροντίδα και πιο ορθολογική και αποδοτική χρήση των υφιστάμενων υπηρεσιών, είναι πολλές οι προκλήσεις που παραμένουν, για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Δηλαδή η πληθυσμιακή κάλυψη εξακολουθεί να είναι περιορισμένη (2 στους 10 πολίτες έχουν οικογενειακό γιατρό), κυρίως λόγω της απροθυμίας των γιατρών να εργαστούν υπό καθεστώς πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης σε ΤΟΜΥ ή ως ιδιώτες γιατροί συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ, καθώς θεωρούν τους όρους σύμβασης και τις αμοιβές μη ελκυστικές και άδικες.

Μόνο 1 στους 5 ιδιώτες ιατρούς έχει συνάψει σύμβαση με τον ΕΟΠΥΥ. Μόνο 377 από τις 1.195 θέσεις οικογενειακών γιατρών σε TOMY καλύφθηκαν. Το σύστημα παραμένει κατακερματισμένο με πολλαπλές διαφορετικές δομές να παρέχουν υπηρεσίες ΠΦΥ υπό διαφορετικά οργανωτικά πλαίσια.

Το σύστημα παραπομπής απουσιάζει, ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (ΑΗΦΥ) δεν έχει ακόμη τεθεί σε πλήρη λειτουργία, ενώ απουσιάζει και η υποδομή για τη διαχείριση της ποιότητας και δεν έχουν καθοριστεί δείκτες ποιότητας για την παρακολούθηση των υπηρεσιών σε επίπεδο ΠΦΥ, με αποτέλεσμα τη χάραξη πολιτικής υγείας υπό περιορισμούς πληροφόρησης.

Υπάρχει ακόμη έλλειψη κινήτρων για τους παρόχους για βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας. Η ομαδική εργασία, οι δραστηριότητες προαγωγής της υγείας, τα προγράμματα πρόληψης και ενδυνάμωσης της κοινότητας, παραμένουν παραδοσιακά στο περιθώριο της φροντίδας. Όπως και η κατάλληλη κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας, σε προ- και μεταπτυχιακό επίπεδο και η συνεχιζόμενη ιατρική εκπαίδευση. Απουσιάζει η διαδικασία επαναπιστοποίησης. Υπάρχει έλλειψη σαφώς καθορισμένων μονοπατιών φροντίδας σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Ενώ κλινικές κατευθυντήριες οδηγίες για τα μείζονα χρόνια νοσήματα έχουν αναπτυχθεί, αλλά δεν εφαρμόζονται σταθερά στην καθημερινή πρακτική

Τι θεωρείτε ότι πρέπει να γίνει για να πάμε παρακάτω;

Η αντιμετώπιση των πολυάριθμων προκλήσεων απαιτούν αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για την ΠΦΥ, κάτι που το Υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε πως είναι στις προθέσεις του ήδη από το 2019. Παράδοξα ενώ η πανδημία επιτάχυνε την εισαγωγή σημαντικών αλλαγών στην παροχή υπηρεσιών υγείας (π.χ. ψηφιοποίηση), ουσιαστικά έθεσε σε αναμονή τη μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ, καθώς οι απαραίτητοι πόροι διατέθηκαν σε άλλες δραστηριότητες π.χ. εμβολιαστικά κέντρα.

Ωστόσο, το Υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε την πρόθεση να εντείνει τις προσπάθειες για την εκπόνηση ενός σχεδίου διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τη στήριξη της μετάβασης προς μια ισχυρότερη ΠΦΥ και δεσμεύτηκε να υποβάλει σχέδιο νόμου έως τα τέλη του Δεκεμβρίου με σκοπό την έγκρισή του έως τον Φεβρουάριο του 2022. Στόχος είναι η ταχύτερη δυνατή κάλυψη του πληθυσμού από υψηλής ποιότητας, ανθρωποκεντρικές υπηρεσίες ΠΦΥ από Οικογενειακούς Ιατρούς σε συνεργασία με διεπιστημονικές ομάδες εδραζόμενες στον τομέα και την ευρύτερη δυνατή χρήση του ΑΗΦΥ (Ατομικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας) από όλους τους επαγγελματίες υγείας.

Ποια είναι τα κύρια σημεία του σχεδίου νόμου;

Η ενιαία λειτουργία της ΠΦΥ που θα ενσωματώνει τις υφιστάμενες δομές παροχής ΠΦΥ, η αναγνώριση της αξίας και του συμπληρωματικού χαρακτήρα του δημόσιου και των ιδιωτικού τομέα. Η εργασία του οικογενειακού γιατρού θα γίνει ελκυστική, ώστε να προσελκύσει τον επιπλέον αριθμό ιατρών που απαιτούνται για να επιτευχθεί η καθολική κάλυψη. Η ελκυστικότητα θα εξαρτηθεί από τις προοπτικές για εισόδημα και από την επαγγελματική ικανοποίηση- ένα δραστικά βελτιωμένο εργασιακό περιβάλλον, με οικονομικά και άλλα κίνητρα που ευθυγραμμίζονται με τη βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας.

Τα νέα συμβόλαια των Οικογενειακών Ιατρών θα πρέπει να επιδιώξουν την αποζημίωσή τους για την προστιθέμενη αξία που παράγουν. Ένα άλλο σημείο είναι η ορατή διαφορά στην ποιότητα και την προσβασιμότητα των υπηρεσιών. Θα πρέπει να είναι αρκετά ελκυστικές για τους πολίτες, ώστε η ζήτηση να οδηγήσει σε περαιτέρω επέκταση μιας καλύτερης «νέας κανονικότητας». Επίσης περαιτέρω επέκταση της χρήσης του ΑΗΦΥ και σύνδεση της ΠΦΥ με τα υπόλοιπα επίπεδα φροντίδας μέσω ενός λειτουργικού συστήματος παραπομπής

Ποιες άλλες μεταρρυθμίσεις έρχονται να ενισχύσουν την ποιότητα των υπηρεσιών της ΠΦΥ;

Η ενδυνάμωση και η βελτίωση της ποιότητας φροντίδας στο επίπεδο της ΠΦΥ, αναμένεται να ενισχυθεί περεταίρω από τη σημαντική επένδυση μέσω του Ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας σε ορισμένες μεταρρυθμίσεις και πολιτικές με στόχο την βελτίωση της ανθεκτικότητας, της προσβασιμότητας και της βιωσιμότητας του συστήματος υγείας.

1. Η μεταρρύθμιση της ΠΦΥ που αποσκοπεί στην αναβάθμιση της υποδομής και του ιατρικού εξοπλισμού των δημόσιων Κέντρων Υγείας και στην αναδιοργάνωση της δομής τους με την επανεκπαίδευση του προσωπικού για την αποτελεσματική λειτουργία της ως σημείου πρώτης επαφής. Έμφαση δίνεται στη φροντίδα των χρόνιων νοσημάτων και στην παρηγορητική φροντίδα.

2.Υλοποίηση του εθνικού προγράμματος πρόληψης της Δημόσιας Υγείας «Σπύρος Δοξιάδης» με στόχο την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής με τη δημιουργία ενός πολύ ολοκληρωμένου συστήματος πρόληψης που στοχεύει στη μείωση των παραγόντων κινδύνου για τη Δημόσια Υγεία. Περιλαμβάνει τα Εθνικά Προγράμματα Πρόληψης και Προαγωγής της Σωματικής Άσκησης και Υγιεινής Διατροφής, Προσυμπτωματικού Ελέγχου Καρκίνου, Νεογνικού Ελέγχου και Ψυχοκοινωνικής Ένταξης και Αποκατάστασης. 

3. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός στην υγεία που στοχεύει στη βελτιστοποίηση της ποιότητας της υγείας και της ασφάλειας των ασθενών με νέες καινοτόμες υπηρεσίες. Θα συμβάλλει στον έλεγχο των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης αποθαρρύνοντας την κατάχρηση προϊόντων, στη βελτίωση της εμπειρίας των ασθενών, των διαδικασίες σύναψης συμβάσεων και της διαλειτουργικότητας και των ψηφιακών ικανοτήτων του ΕΟΠΥΥ.
4. Ο νεοσυσταθείς οργανισμός ποιότητας (ΟΔΙΠΥ), ο οποίος αναμένεται να αναλάβει τον τεχνικό ηγετικό ρόλο στο σχεδιασμό του πλαισίου αξιολόγησης και βελτίωσης της ποιότητας υπηρεσιών στην ΠΦΥ. Ο ΟΔΙΠΥ θα πρέπει να θεσμοθετήσει αξιόπιστες διαδικασίες για την βελτίωση της ποιότητας και μετρήσεις απόδοσης που σχετίζονται με τη φροντίδα των ασθενών, τις ανάγκες υγείας και την παροχή φροντίδας, εξασφαλίζοντας διαφάνεια και αποδοτικότητα στο σύστημα υγείας. Πρέπει να αναπτυχθεί ένα σύνολο δεικτών βελτίωσης της ποιότητας για τις δομές ΠΦΥ για την αξιολόγηση και την εξαγωγή συμπερασμάτων για την απόδοση, την κλινική αποτελεσματικότητα, τη συμμόρφωση με τα πρωτόκολλα και την ικανοποίηση των ασθενών.

Πόσο εφικτή και βιώσιμη είναι η Μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ;

Ενώ η εφαρμογή του σχεδίου μεταρρύθμισης της ΠΦΥ απαιτεί σημαντικούς πόρους και μια προκλητική επένδυση στην ΠΦΥ για να ξεδιπλωθεί, είναι καλά τεκμηριωμένο ότι οι υψηλής έντασης ΠΦΥ επιφέρει μια πολλαπλάσια επιστροφή της επένδυσης, καθώς συνοδεύεται από μειώσεις στις δαπάνες και στη χρήση άλλων υπηρεσιών. Οι υψηλότερες επενδύσεις στην ΠΦΥ σχετίζονται με χαμηλότερο κόστος, υψηλότερη ικανοποίηση των ασθενών, περιορισμό στην απρόσφορη χρήση εξειδικευμένης φροντίδας, λιγότερες νοσηλείες και επισκέψεις σε ΤΕΠ και χαμηλότερη θνησιμότητα.

Το τρέχον ποσοστό των δαπανών για την Υγεία στην Ελλάδα που διατίθεται στην ΠΦΥ είναι ανεπαρκές. Η μετατόπιση πόρων για την υποστήριξη της μεγαλύτερης πρόσβασης σε ολοκληρωμένη, συντονισμένη ΠΦΥ είναι επιτακτική για την επίτευξη ενός ισχυρότερου, με υψηλότερη απόδοση συστήματος υγείας.