Η σχετική μελέτη βρίσκεται εδώ και λίγες μέρες στο Υπουργείο Υγείας

Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Τα άκρως αποκαλυπτικά στοιχεία των δύο πανελλαδικών δημοσκοπήσεων που πραγματοποίησε ο Όμιλος ΠΕΙΦΑΣΥΝ σε συνεργασία με την εταιρεία Alco, τόσο σε πολίτες της επικράτειας όσο και σε φαρμακοποιούς και τα οποία παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του 6^ου Συνεδρίου του Ομίλου που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 20 Νοεμβρίου, διαδικτυακά με τίτλο «Η υπεραξία του φαρμακείου στη νέα εποχή», οπωσδήποτε έδωσαν μία καλή εικόνα για το τι θέλουν οι φαρμακοποιοί και ποιες είναι οι ανάγκες της κοινωνίας σε ό,τι αφορά τις νέες υπηρεσίες που θα μπορούσαν να προσφερθούν μέσα από τα φαρμακεία (δες εδώ).

Ωστόσο ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος έχει ήδη πραγματοποιήσει  μία μελέτη για το θέμα με τη βοήθεια της αρμόδιας επιστημονικής του ομάδας την οποία μελέτη πολύ πρόσφατα κατέθεσε και στο Υπουργείο Υγείας.

Όπως ανέφερε ο Γενικός Γραμματέας του ΠΦΣ και Πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Χανίων κ. Μανόλης Κατσαράκης παρουσιάζοντας τη μελέτη –στη θέση του Προέδρου του ΠΦΣ κ. Απόστολου Βαλτά που έπρεπε να ταξιδέψει- αυτή ήδη βρίσκεται στα χέρια της κ. Ειρήνης Αγαπηδάκη, Γενικής Γραμματέως Δημόσιας Υγείας όσο και του κ. Μάριου Θεμιστοκλέους, Γενικού Γραμματέα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.

Η μελέτη δεν περιλαμβάνει το σύνολο των υπηρεσιών που παρουσιάστηκαν στις δημοσκοπήσεις της εταιρείας ALCO αλλά η επιστημονική ομάδα του ΠΦΣ επικεντρώθηκε σε πέντε υπηρεσίες τις οποίες και ανέλυσε σε σχέση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν στο άμεσο μέλλον στο ελληνικό φαρμακείο μετά από ανάλογη εκπαίδευση και πιστοποίηση των φαρμακοποιών.

Ξεκινώντας την παρουσίαση ο κ. Κατσαράκης στάθηκε στο ότι «ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Παγκόσμια Ένωση Φαρμακοποιών έχουν επισημάνει την ανάγκη ανάπτυξης φαρμακευτικών υπηρεσιών εκ μέρους των φαρμακείων της κοινότητας ώστε να εξυπηρετηθεί η εντεινόμενη ανάγκη για ασφαλή και ποιοτική χρήση των φαρμάκων αλλά και αποτελεσματικής παρέμβασης στην πρόληψη της υγείας» ενώ παράλληλα μίλησε και για την προσπάθεια του ΠΦΣ να παρακολουθεί συστηματικά πλέον τις εξελίξεις που αφορούν τον κλάδο στην Ευρώπη ενημερώνοντας τους Έλληνες φαρμακοποιούς γι’ αυτές.

Αφού έκανε μία υπενθύμιση για το ρόλο που έπαιξαν οι φαρμακοποιοί στην πανδημία ο κ. Κατσαράκης σημείωσε ότι η έκθεση του 2019 από το Περιφερειακό Γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ευρώπη αναγνωρίζει ότι οι κοινοτικοί φαρμακοποιοί είναι οι πιο προσιτοί επαγγελματίες υγείας και αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της ΠΦΥ με έναν ρόλο που διευρύνεται παγκοσμίως ενώ στην έκθεση του 2019 από τον ΟΟΣΑ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζεται ότι ο ρόλος του κοινοτικού φαρμακοποιού έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Ο κύριος ρόλος τους είναι να χορηγούν φάρμακα αλλά οι φαρμακοποιοί ολοένα και περισσότερο παρέχουν άμεση φροντίδα στους ασθενείς μέσω των κοινοτικών φαρμακείων. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΠΟΥ και ο ΟΟΣΑ συμβουλεύουν τα Υπουργεία Οικονομίας, Απασχόλησης, Έρευνας και Υγείας των χωρών να διατηρήσουν τις πρωτοβουλίες στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης που κατέστησαν δυνατή την καταπολέμηση της πρόσφατης πανδημίας COVID-19.

«Είναι και δική μας θέση ότι ο φαρμακοποιός και το φαρμακείο πρέπει και μετά την πανδημία να χρησιμοποιηθεί έχοντας δείξει αυτήν την προσαρμοστικότητα η οποία οφείλεται σε πάρα πολλούς λόγους» ανέφερε ο κ. Κατσαράκης.

Σήμερα σε 32 χώρες της Ευρώπης διενεργούνται 38 υπηρεσίες φαρμακείου. Οι συγκεκριμένες κατηγοριοποιούνται σε πέντε είδη και αφορούν υπηρεσίες χορήγησης φαρμάκων, υπηρεσίες προώθησης και διασφάλισης της δημόσιας υγείας, υπηρεσίες screening και αναφοράς, υπηρεσίες διαχείρισης της ασθένειας και εξατομικευμένες υπηρεσίες διαχείρισης του ασθενή και της αγωγής του.

Μιλώντας διεξοδικότερα την κάθε μία από αυτές τις υπηρεσίες ο Γενικός Γραμματέας του ΠΦΣ σημείωσε για το θέμα της διαχείρισης της φαρμακοθεραπείας και τη βελτίωση της συμμόρφωσης ότι «αποτελεί αναπόσπαστη και ουσιαστική αρμοδιότητα του επιστήμονα φαρμακοποιού στο κοινοτικό φαρμακείο. Είναι βέβαιο, πως ένας εκπαιδευμένος ασθενής, σωστά ενημερωμένος, σχετικά με την αγωγή του, θα κατανοήσει τη σημαντικότητα της ορθής λήψης των φαρμάκων του, αλλά και την αναγκαιότητα της συγκεκριμένης αγωγής και επομένως θα έχει το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα». Σημείωσε δε ότι με δεδομένο ότι ένας χρόνιος ασθενής «έρχεται κατ’ ελάχιστον μία φορά το μήνα στο φαρμακείο για να πάρει τη φαρμακευτική του αγωγή, νομίζουμε ότι (σ.σ. ο φαρμακοποιός) είναι ο καταλληλότερος ειδικός για να μπορέσει να συνδράμει στην παρακολούθηση της φαρμακευτικής ρύθμισης του ασθενούς έτσι ώστε να είναι κατανοητή η αγωγή, να μην παραλείπονται δόσεις, να έχουμε εικόνα όλων των παρενεργειών, όλων των ανεπιθύμητων ενεργειών και παράλληλα να μπορούμε να δρούμε συμβουλευτικά προς τον γιατρό σε περίπτωση που αντιληφθούμε οτιδήποτε σε σχέση με τη φαρμακευτική του αγωγή». Άλλωστε τα συνεπακόλουθα μίας αστοχίας, όπως είπε, στη ρύθμιση του ασθενούς έχει να κάνει με πάρα πολλά πράγματα, ακόμη και με το κόστος της υγείας το οποίο αυξάνεται επιβαρύνοντας τα ασφαλιστικά ταμεία και βέβαια με την ποιότητα της υγείας των χρονίως πασχόντων.

Για τον κ. Κατσαράκη εκείνο το οποίο πρέπει να αναδειχθεί όμως από πλευράς φαρμακοποιών είναι το πως τελικά αυτή η φαρμακοθεραπεία μπορεί να επιτευχθεί στο φαρμακείο. Ποιες είναι εκείνες οι προϋποθέσεις οι οποίες χρειάζεται ένας φαρμακοποιός εν προκειμένω για να μπορέσει να ανταποκριθεί σ’ έναν τέτοιο αναβαθμισμένο ρόλο; «Ασφαλώς θα πρέπει», όπως είπε, «να υπάρχει η κατάλληλη εκπαίδευση, να υπάρχει προς διάθεση ο απαραίτητος χρόνος, να υπάρχει μία ιδιαίτερη συνθήκη χώρου, εξοπλισμού, απαιτήσεων, εποπτικών μέσων, ηλεκτρονικών μέσων έτσι ώστε να μπορεί να διεκπεραιώσει αυτή του τη δράση ο φαρμακοποιός». Μάλιστα τόνισε την ανάγκη να μπορεί να διασυνδεθεί ως επαγγελματίας πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με τον γιατρό ή με το φάκελο υγείας του ασθενούς, «κάτι το οποίο αυτή τη στιγμή δεν έχουμε κι είναι ένα από τα αιτούμενα του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου, τουλάχιστον στο πεδίο της διάγνωσης και θεραπείας, τουλάχιστον  στο πεδίο της φαρμακευτικής αγωγής. Ο φαρμακοποιός ο οποίος πρόσφατα κλήθηκε να εγγράψει τον πολίτη στον προσωπικό γιατρό και να δώσει κωδικούς ηλεκτρονικού φακέλου υγείας στον ασθενή θα πρέπει επιτέλους να έχει και πρόσβαση στον ηλεκτρονικό φάκελο υγείας για να βοηθήσει προς την κατεύθυνση της φαρμακευτικής συμμόρφωσης και για πάρα πολλά ακόμη πράγματα τα οποία αυτή τη στιγμή δεν έχουμε τη βάση δεδομένων για να κάνουμε».

Σε ό,τι αφορά την παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης και της αντιυπερτασικής αγωγής ο κ. Κατσαράκης αφού υπενθύμισε ότι η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης είναι μια υπηρεσία που παραδοσιακά παρέχεται δωρεάν στα περισσότερα φαρμακεία της χώρας και η υπηρεσία αυτή αναγνωρίζεται χρόνια τώρα ως πολύ αξιόπιστη τόσο από τους ασθενείς όσο και από τους ιατρούς, οι οποίοι μάλιστα πάρα πολλές φορές παραπέμπουν στο φαρμακείο για την παρακολούθηση ενός ασθενή τους σε τακτικά χρονικά διαστήματα έτσι ώστε να έχουν ένα πολύτιμο γι’ αυτούς feedback, παρόλα αυτά ουδέποτε αποδόθηκε από το κράτος νομοθετικά ως φαρμακευτική υπηρεσία.

Κι αυτό τη στιγμή που κοινός τόπος της συντριπτικής πλειοψηφίας των μελετών είναι πως η συστηματική παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης στα φαρμακεία επηρεάζει θετικά τους ασθενείς με υπέρταση καθώς βελτιώνει τη φαρμακευτική συμμόρφωση και εντοπίζει εγκαίρως τους ασθενείς που χρειάζονται ρύθμιση της αγωγής τους.

Ο σχεδιασμός και η εκτέλεση αυτής της υπηρεσίας απαιτεί ένα συγκεκριμένο  χρονικό πλαίσιο και σε κατάλληλο  χώρο. Περιλαμβάνει τακτική παρακολούθηση των ασθενών με υπέρταση για μια εβδομάδα δις ημερησίως κατ’ ελάχιστο δύο φορές κατ’ έτος. Ακολούθως μετά από συνεργασία με το θεράποντα ιατρό εντοπίζονται τυχόν προβλήματα και προτείνονται οι αντίστοιχες λύσεις.

Για την εκπαίδευση χρήσης αναπνευστικών συσκευών χορήγησης φαρμάκων ο κ. Κατσαράκης σημείωσε ότι ήδη σε πάρα πολλές περιπτώσεις ο φαρμακοποιός επαναλαμβάνει τη χρήση της αναπνευστικής συσκευής ώστε αυτή να γίνει κατανοητή από τον ασθενή. Κι αυτό σ’ ένα περιβάλλον που σε πάρα πολλές περιπτώσεις, ειδικά ασθενών που φεύγουν γρήγορα από τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών, όπου δεν υπάρχουν τα αναγκαία φυλλάδια ή οι αναγκαίες συσκευές, δεν γίνεται καν επίδειξη της χρήσης των αναπνευστικών συσκευών. Αυτή η επίδειξη γίνεται στο φαρμακείο και μπορεί να γίνει με έναν οργανωμένο και συντονισμένο τρόπο.  Άλλωστε οι αναπνευστικές συσκευές εισπνεόμενων φαρμάκων αποτελούν την προτιμώμενη οδό χορήγησης φαρμάκων σε ασθένειες του αναπνευστικού όπως η Χρόνια Αναπνευστική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) , το Άσθμα αλλά και άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού  έναντι των συστηματικών θεραπειών. Αυτό συμβαίνει γιατί η φαρμακευτική αγωγή, οι δόσεις και οι συστηματικές παρενέργειες περιορίζονται καθώς το φάρμακο χορηγείται απευθείας στους πνεύμονες. Μέχρι και σήμερα τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά παραμένουν ο ακρογωνιαίος λίθος της αρχικής φαρμακολογικής θεραπευτικής προσέγγισης στη ΧΑΠ.

Κι όμως, όπως είπε ο κ. Κατσαράκης «έχουμε παρατηρήσει να γίνονται λάθη και σε χρόνιους πάσχοντες οι οποίοι θεωρούν ότι παίρνουν ορθά τη φαρμακευτική αγωγή τους. Εντούτοις βλέπουμε ότι δεν εφαρμόζεται σωστά και δεν έχει βέβαια τα αναμενόμενα αποτελέσματα».

Πολύ πρόσφατα συγκεντρωτικά αποτελέσματα συστηματικών ανασκοπήσεων και μέτα-αναλύσεων, δείχνουν ότι η παρέμβαση του φαρμακοποιού στη διαδικασία εκπαίδευσης και παρακολούθησης εκτινάσσει τα ποσοστά βελτίωσης έως και κατά 85%  όσον αφορά την βελτίωση της τεχνικής εισπνοής μέσω των αναπνευστικών συσκευών.

Η παρέμβαση του κοινοτικού φαρμακοποιού όσον αφορά τη χρήση των συσκευών εισπνεόμενων θα μπορούσε να επικεντρωθεί σε 2 κατηγορίες, κατά την έναρξη της θεραπείας και κατά τη διάρκεια μεταγενέστερης τακτής παρακολούθησης της θεραπευτικής πορείας του ασθενούς.

Για την πρόληψη του καρκίνου μέσω υπηρεσίας διακοπής καπνίσματος ο κ. Κατσαράκης υποστήριξε ότι τα φαρμακεία της κοινότητας θα μπορούσαν να διαδραματίσουν εξέχοντα ρόλο στην εθνική προσπάθεια που γίνεται γι’ αυτό, κάτι που προκύπτει και από πολλές διεθνείς μελέτες σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά. Σύμφωνα με αυτές οι παρεμβάσεις του κοινοτικού φαρμακοποιού σχετίζονται με σημαντικά βελτιωμένη έκβαση στην προσπάθεια παύσης του καπνίσματος, η όλη διαδικασία αποτιμάται θετικά από τους πελάτες-ασθενείς των φαρμακείων που λαμβάνουν τις σχετικές υπηρεσίες, είναι ευεργετική για την ποιότητα ζωής του ατόμου/ασθενή, ειδικά όσων αφορά τις πτυχές που σχετίζεται με την υγεία των συμμετεχόντων κατά την απόπειρα/διαδικασία διακοπής του καπνίσματος ενώ το μοντέλο του «κοινοτικού φαρμακείου-κέντρου διακοπής καπνίσματος» είναι οικονομικά αποδοτικό για όλους, από τον πολίτη/ασθενή έως το Ε.Σ.Υ.

Τέλος, σε ό,τι αφορά την εκτίμηση της ανάγκης για τη διενέργεια και καταγραφή των εμβολιασμών ενηλίκων ο κ. Κατσαράκης τόνισε ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα στη Δημόσια Υγεία από το μαζικό εμβολιασμό που πραγματοποιείται στα κοινοτικά φαρμακεία είναι πλήρως τεκμηριωμένα. Γι’ αυτό άλλωστε, όπως είπε, σε 10 ευρωπαϊκές χώρες οι φαρμακοποιοί διαχειρίζονται τα εμβόλια των πολιτών, σε 6 ευρωπαϊκές χώρες τα συστήματα υγείας έχουν δώσει διευρυμένες δικαιοδοσίες στους κοινοτικούς φαρμακοποιούς σε σχέση με τη διάθεση και διαχείριση των εμβολίων για τη γρίπη και σε 7 ευρωπαϊκές χώρες οι φαρμακοποιοί της κοινότητας διενεργούν, μεταξύ άλλων, και τους εμβολιασμούς έναντι της COVID-19. Εάν αυτό, όπως είπε, είχε γίνει και στην Ελλάδα σίγουρα θα είχαμε καλύτερα ή τουλάχιστον γρηγορότερα αποτελέσματα στην εμβολιαστική κάλυψη και ειδικά εάν είχε επιτραπεί στους φαρμακοποιούς να συμμετέχουν στην κατ’ οίκον διενέργεια των εμβολιασμών COVID – 19, κάτι που ήταν επιδίωξη του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου.

Μία ακόμη σημαντική επισήμανση του Γενικού Γραμματέα του ΠΦΣ είναι ότι ενώ το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών στα παιδιά εκτελείται σωστά, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τους ενήλικες. «Από τα φαρμακεία κάνουμε αγώνα για να ενημερώσουμε για τους δικαιούχους των νέων εμβολίων εκτός από τη γρίπη, εκτός από αυτά που αφορούν την COVID. Μιλάμε για τον πνευμονιόκοκκο, μιλάμε για τον ιό του έρπητα ζωστήρα, απομυθοποιούμε πάρα πολλά πράγματα σε σχέση με τα εμβόλια, λύνουμε απορίες σε σχέση με τη συγχορήγηση και νομίζω ότι η συμβολή των φαρμακοποιών θα μπορούσε να εκτείνεται από την εκτίμηση εμβολιαστικών αναγκών, τη χορήγηση των εμβολίων έως και τη διενέργεια των εμβολιασμών όλου του προγράμματος εμβολιασμού ενηλίκων. Είδαμε κάτι αντίστοιχο να έχει αναπτυχθεί και να γίνεται σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Μπορεί να ξεκινήσαμε πρώτοι όσον αφορά το αντιγριπικό εμβόλιο και να είμαστε από τις πρώτες χώρες στις οποίες πιστοποιήσαμε τον φαρμακοποιό εντούτοις βλέπουμε ότι άλλες χώρες τρέχουν με μεγαλύτερους ρυθμούς, με εφαλτήριο το αντιγριπικό εμβόλιο, με εφαλτήριο το εμβόλιο της COVID 19 και δίνουν πια στα φαρμακεία τη δυνατότητα να κάνουν κι άλλα εμβόλια σε ό,τι αφορά πάντα τους ενήλικες».

Καταλήγοντας ο κ. Καατσαράκης στην ομιλία του τόνισε ότι «οι παραπάνω υπηρεσίες δεν αποτελούν πλέον πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα για κάθε σύγχρονο σύστημα υγείας. Λόγω της γήρανσης του πληθυσμού η ομάδα των χρόνιων πασχόντων  πληθαίνει καθημερινά και αντίστοιχα πληθαίνουν και τα έξοδα που πρέπει να καταβάλλουν τα συστήματα υγείας και πιστεύουμε ότι οι φαρμακοποιοί μπορούν να συμβάλλουν (σ.σ. στην αποτροπή της διόγκωσης αυτών των προβλημάτων)».