Οι Διαταραχές στην Πρόσληψη Τροφής αποτελούν ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας, καθώς ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ατόμων –νεαρής, αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας– αναφέρει έντονα προβλήματα στη συμπεριφορά τους σχετικά με το φαγητό.

Συνέντευξη στη Ρούλα Σκουρογιάννη

Φραγκίσκος Γονιδάκης

Eπίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής

της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ

και Υπεύθυνος του Προγράμματος

Συμβολή στην αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού προσφέρει μια εξειδικευμένη ιστοσελίδα, η www.edtalk.gr, που εγκαινίασε το Εθνικό Καπποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η οποία παρέχει, όχι μόνο αξιόπιστη πληροφόρηση για τις διαταραχές πρόσληψης τροφής, αλλά και τη δυνατότητα, εάν ο χρήστης το επιθυμεί, να μπορεί να προχωρήσει στην παρακολούθηση ενός ψυχοεκπαιδευτικού προγράμματος παρέμβασης για την ψυχογενή βουλιμία, που θα τον οδηγεί βήμα προς βήμα στο να γνωρίσει τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης διαταραχής.

O Φραγκίσκος Γονιδάκης, Eπίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Υπεύθυνος του Προγράμματος μίλησε στο dailypharmanews.gr για το πολύ σημαντικό ζήτημα των διατροφικών διαταραχών.

DPN: Οι πιο συχνές  Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ) είναι η ψυχογενής ανορεξία (ΨΑ), η ψυχογενής βουλιμία (ΨΒ) και η ψυχαναγκαστική ή συναισθηματική υπερφαγία, σωστά; 

Ναι, την τρίτη την ονομάζουμε διαταραχή υπερφαγίας (ΔΥ) ή διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας. Προσωπικά, προτιμώ τον πρώτο όρο. 

DPN: Σε ποια αναλογία απαντώνται στα δύο φύλα, στην ηλικία της εφηβείας και αργότερα; 

Στους ενήλικές η ΨΑ και η ΨΒ είναι 9/10 σε γυναίκες και 1/10 σε άνδρες, η ΔΥ είναι 1.5 στις γυναίκες προς 1 στους άνδρες (δηλαδή 60% γυναίκες 40% άνδρες. Στα παιδιά προεφηβικής ηλικίας η ψυχογενής ανορεξία είναι περίπου 60/40 κορίτσια αγόρια. Μετρήσεις της ΨΒ και της ΔΥ, δηλαδή μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες δε γνωρίζω να έχουν γίνει σε παιδιά. 

DPN: Τα αίτια εκδήλωσης των διαταραχών αυτών είναι ψυχογενούς αιτιολογίας; 

Ναι, και σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε και τη γενετική προδιάθεση που είναι σίγουρη για την ΨΑ και σχεδόν βέβαιη για τις άλλες δύο.

DPN: Θα εμφανιστούν οι διαταραχές αυτές, έτσι κι αλλιώς, κάποια στιγμή στη ζωή του ατόμου, ή είναι καταλυτική η παρουσία κάποιων παραγόντων για να προκληθεί η εκδήλωσή τους; 

Αυτό δεν είναι εύκολο να το προσδιορίσουμε επιστημονικά. Υποθέτουμε ότι το βιολογικό και το ψυχολογικό στρες της εφηβείας πυροδοτεί την ΨΑ. Επίσης, από πειράματα που έχουν γίνει (και από το "πείραμα" της πείνας της κατοχής) ξέρουμε ότι η ακραία στέρηση της τροφής πυροδοτεί υπερφαγικές συμπεριφορές σε αρκετούς ανθρώπους που πριν δεν είχαν ιστορικό ΔΠΤ. 

DPN: Πόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό περιστατικών ψυχογενούς βουλιμίας από τα περιστατικά ψυχογενούς ανορεξίας; 

Αν και οι διάφορες μελέτες διαφέρουν, θα λέγαμε ότι η ψυχογενής βουλιμία είναι περίπου 4-5 φορές πιο συχνή από την ανορεξία αν και στην εφηβεία αυτό το ποσοστό είναι σημαντικά μικρότερο. 

DPN: Ποια από τις δύο διαταραχές είναι πιο δύσκολη στην αντιμετώπισή της;

Η ανορεξία είναι σαφώς πιο δύσκολη στην αντιμετώπισή της λόγω: α) των ιατρικών επιπλοκών, β) της έλλειψης ευαισθησίας από την πάσχουσα γ) της απουσίας αποτελεσματικών εξειδικευμένων θεραπευτικών παρεμβάσεων, με εξαίρεση τη συστημική θεραπεία οικογένειας σε εφήβους δ) της έλλειψης φαρμακευτικής αγωγής που θα μπορούσε να βοηθήσει στη θεραπεία της διαταραχής. 

DPN: Πώς διακρίνουμε τη διαταραχή βουλιμικής υπερφαγίας από την ψυχογενή βουλιμία; 

Επίσημα η διαταραχή υπερφαγίας διακρίνεται από την ψυχογενή βουλιμία επειδή στην πρώτη, ο πάσχων δεν παρουσιάζει παθολογικές αντιρροπιστικές συμπεριφορές στα βουλιμικά επεισόδια. Δηλαδή, δεν προκαλεί έμετο, δεν κάνει κατάχρηση καθαρτικών ή άλλων σκευασμάτων, δεν κάνει έντονη άσκηση για να καταναλώσει την ενέργεια που προσέλαβε και δεν κάνει ακραία διατροφική στέρηση. Πέρα από τη επίσημη διάγνωση, θα λέγαμε ότι ο ασθενής που πάσχει από διαταραχή υπερφαγίας είναι πιο συχνά άντρας, έχει εμφανίσει τη διαταραχή σε μεγαλύτερη ηλικία, έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι παχύσαρκος και έχει είναι πιο πιθανό να παρουσιάζει αποφευκτικά και φοβικά στοιχεία στην προσωπικότητά του. 

Εκείνο που ο κ. Γονιδάκης τονίζει σχετικά με τους στόχους της ιστοσελίδας www.edtalk.gr είναι η δυνατότητα αυτοβοήθειας που παρέχει στο χρήστη, καθώς η ψυχογενής βουλιμία παραμένει μια «κρυφή» διαταραχή, επειδή το άτομο συχνά ντρέπεται να ζητήσει βοήθεια.

Τέλος, ο κ. Γονιδάκης αναφέρει ότι η Μονάδα Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής, Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ, στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1990, αρχικά ως ειδικό εξωτερικό ιατρείο. Από το 2004 και την επίσημη  θεσμοθέτηση ως Μονάδας Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο, λειτουργούν πλέον δύο θεραπευτικά  προγράμματα, το ενδονοσοκομειακό  (δύναμης 3 κλινών) και το εξωνοσοκομειακό.

Το εξωνοσοκομειακό θεραπευτικό πρόγραμμα, διαθέτει συνδυασμό ατομικής γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας και ομαδικής ψυχοεκπαίδευσης οικογενειών. Από το 2011, λειτουργεί  και ειδικό πρόγραμμα διαλεκτικής-συμπεριφορικής θεραπείας  για ασθενείς, που εκτός από τη διαταραχή πρόσληψης τροφής πάσχουν και από οριακή διαταραχή προσωπικότητας. H μονάδα, εκτός από το κλινικό και ερευνητικό της έργο, έχει αναπτύξει έντονη εκπαιδευτική δραστηριότητα με στόχο την εκπαίδευση ειδικών της ψυχικής υγείας στη θεραπεία των διαταραχών πρόσληψης τροφής.

Η ιστοσελίδα www.edtalk.gr είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας της Μονάδας Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής, της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής, του ΕΚΠΑ στο «Αιγινήτειο» Νοσοκομείο με την Cana Laboratories και τη σειρά περιποίησης προσώπου EXELIA Cosmetics.