Του Βασίλη Βενιζέλου

Οι Νοσοκομειακές Λοιμώξεις

Οι συνηθέστερες νοσοκομειακές λοιμώξεις είναι αυτές του ουροποιητικού συστήματος, του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, του χειρουργικού πεδίου, του αίματος (βακτηριαιμίες), του δέρματος και των μαλακών μορίων.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο περίπου 4.100.000 ασθενείς εμφανίζουν νοσοκομειακή λοίμωξη, με τον εκτιμώμενο αριθμό θανάτων να αγγίζει τις 37.000. Παρόμοιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και τα ελληνικά νοσοκομεία, τα οποία κυρίως κατά την τελευταία δεκαετία, έρχονται αντιμέτωπα με τα ολοένα αυξανόμενα επίπεδα της μικροβιακής αντοχής και την εμφάνιση νοσοκομειακών λοιμώξεων από πολυανθεκτικούς Gram – αρνητικούς μικροοργανισμούς.

Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι η εκτεταμένη διασπορά παθογόνων στελεχών που παράγουν καρβαπενεμάσες, θέτει στο περιθώριο τον τελευταίο αντιμικροβιακό παράγοντα, το πιο ισχυρό αντιβιοτικό της θεραπευτικής φαρέτρας, τις καρβαπενέμες. Η αυξημένη επίπτωση των λοιμώξεων που οφείλονται σε αυτά τα παθογόνα στελέχη συνιστούν ένα δυσεπίλυτο καθημερινό πρόβλημα των κλινικών ιατρών, που επιβάλλει την άμεση εφαρμογή μέτρων ελέγχου λοιμώξεων. Το μεγαλύτερο ποσοστό (>50%)των μικροοργανισμών που αποτελούν τα συχνότερα αίτια νοσοκομειακών λοιμώξεων στην χώρα μας (Acinetobacter ,Klebsiella, Pseudomonas) είναι ανθεκτικά στις καρβαπενέμες, που είναι τα πολυτιμότερα αντιβιοτικά για την θεραπεία σοβαρών μικροβιακών λοιμώξεων.

Οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε το 2016 σε ημερίδα στην Εθνική Σχολή  Δημόσιας Υγείας η παθολόγος- λοιμωξιολόγος  του ΚΕΕΛΠΝΟ, κυρία Φλώρα Κοντοπίδου, οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) κατέχουν την «πρωτιά» στην εμφάνιση μικροβίων και λοιμώξεων και ακολουθούν οι κλινικές του παθολογικού τομέα και του χειρουργικού. Οι λοιμώξεις που προκαλούνται κατανέμονται ως εξής: μικροβιαιμίες (39%), πνευμονίες (30%), ουρολοιμώξεις (20%) και οι λεγόμενες λοιμώξεις χειρουργικού πεδίου ( 11%).

Σύμφωνα με καταγραφές από το ESAC (European Surveillance of Antimicrobial Consumption), η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα της Ευρώπης με συνολική - και ειδικότερα εξωνοσοκομειακή - κατανάλωση αντιβιοτικών, με σταδιακή αύξηση από το 1997 (25.06 DID) έως το 2005 (34.73 DID) (DID: Καθορισμένη Ημερήσια Δόση ανά 1000 κατοίκους ανά ημέρα). Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, η συνολική εξωνοσοκομειακή κατανάλωση αντιμικροβιακών για το έτος 2008 ανήλθε στα επίπεδα του… 45 DDD (DDD: Καθορισμένη Ημερήσια Δόση) στη χώρα μας, επίπεδα σχεδόν διπλάσια συγκριτικά με το μέσο όρο που καταγράφηκε στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Η χώρα μας συγκαταλέγεται στις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα μικροβιακής αντοχής, όχι μόνο για τα ανωτέρω μικρόβια, αλλά και για τα υπόλοιπα νοσοκομειακά παθογόνα όπως ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος, ο εντερόκοκκος και τα εντεροβακτηριακά.  Συνεχώς αυξάνεται η μικροβιακή αντοχή στα τελευταία αντιβιοτικά (τιγεκυκλίνη, κολιμυκλινη, γενταμικίνη) που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων από τα πολυανθεκτικά Gram αρνητικά παθογόνα. Αυτό αφορά ιδιαίτερα στα στελέχη K. pneumoniae, με αποτέλεσμα να μην διαθέτουμε πλέον αντιβιοτικά για να αντιμετωπίσουμε τις συγκεκριμένες λοιμώξεις.

Η κατανάλωση των πλέον προωθημένων αντιβιοτικών στα ελληνικά νοσοκομεία είναι η υψηλότερη στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, αυτό αφορά τόσο τα αντιβιοτικά (καρβαπενέμες, κολιμυκίνη, τιγεκυκλίνη) που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση λοιμώξεων από ανθεκτικά Gram αρνητικά παθογόνα, όσο και εκείνων (νταπτομικίνη και λινεζολίδη) που χορηγούνται για την θεραπεία λοιμώξεων από Gram θετικά βακτήρια, τα οποία αποτελούν πολύ πιο σπάνια αίτια νοσοκομειακών λοιμώξεων στην χώρα μας, ενώ ενδημούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Παρά τις προσπάθειες ελέγχου του προβλήματος, μέσω του προγράμματος «Προκρούστης» του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ),  τους τελευταίους 33 μήνες, κατά τους οποίους βρίσκεται σε εξέλιξη η επιτήρηση των λοιμώξεων, τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Κατά το διάστημα αυτό καταγράφηκαν 10.158 επιβεβαιωμένες λοιμώξεις σε ισάριθμους ασθενείς, σύμφωνα με τα στοιχεία που  έδωσαν 110 νοσοκομεία (επί συνόλου 132) που συμμετέχουν στο πρόγραμμα  «Προκρούστης».

ΑΥΡΙΟ: Θα δημοσιεύσουμε το δεύτερο μέρος της έρευνας, με την άποψη ενός παθολόγου – λοιμώξεων για το φαινόμενο που ταλανίζει τα ελληνικά νοσοκομεία, αλλά και για την αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών διεθνώς και στη χώρα μας.