Πόσο περήφανος μπορεί να αισθάνεται κανείς ζώντας σε μία χώρα που σχεδιάζει εδώ και 35 χρόνια ένα σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας χωρίς αποτέλεσμα;

Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Το θέμα πάντα επίκαιρο, ενόψει και της κατάθεσης του σχετικού νομοσχεδίου  από την κυβέρνηση για διαβούλευση τέθηκε ως μέρος της συζήτησης για τον απολογισμό του ΕΟΠΥΥ την Τρίτη στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της  Βουλής.

Και μπορεί εκεί οι πολιτικοί των κομμάτων να διασταύρωσαν τα ξίφη τους, ωστόσο μία μέρα νωρίτερα τη Δευτέρα το απόγευμα στο αμφιθέατρο της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας έγινε μία πολιτισμένη συζήτηση την οποία διοργάνωσε  η «Πρωτοβουλία για την Υγεία και την Κοινωνική Πολιτική» με θέμα: «Για μία σύγχρονη πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Ο ρόλος του ΕΟΠΥΥ».

Εισηγητής στην κουβέντα ήταν ο Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας στο Πανεπιστήμιο Θράκης κ. Νίκος Πολύζος και σχολιαστές ο Σάκης Παπαδόπουλος, Βουλευτής Τρικάλων, Τομεάρχης Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ, ο Βασίλης Οικονόμου, Βουλευτής Επικρατείας και Τομεάρχης Υγείας  της Νέας Δημοκρατίας, η Εύη Χριστοφιλοπούλου, Βουλευτής Αττικής και Τομεάρχης Υγείας του ΠαΣοΚ και ο Κωσταντίνος Μπαργιώτας, ανεξάρτητος Βουλευτής Λάρισας, μέχρι πρότινος Τομεάρχης Υγείας στο «Ποτάμι».

Ο ρόλος του Συντονιστή της συζήτησης Αντώνη Δημόπουλου Οδοντίατρου, πρώην Γενικού Γραμματέας Δημόσιας Υγείας και προέδρου της «Πρωτοβουλίας για την Υγεία και την Κοινωνική Πολιτική» ήταν μάλλον εύκολος αφού δεν υπήρξαν οι γνωστές έντονες αντιπαραθέσεις που βλέπουμε στη Βουλή και στα τηλεοπτικά παράθυρα, ίσως γιατί τελικά πιο πολύ ενδιέφερε η ουσία και λιγότερα η εικόνα προς τα έξω.

Τα ΜΜΕ άλλωστε απουσίαζαν πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Το DailyPharmaNews ήταν μεταξύ αυτών των ελαχίστων.

Είθισται σε τέτοιες εκδηλώσεις να προβάλλονται οι απόψεις που καταθέτουν οι εκπρόσωποι των κομμάτων. Ωστόσο οι απόψεις αυτές λίγο πολύ είναι γνωστές, έχουν ήδη ακουστεί, καταγραφεί και με αφορμή το νομοσχέδιο θα ξανακουστούν και θα ξανακαταγραφούν.

Το ενδιαφέρον ήταν τα σχόλια όσων παρακολούθησαν τη συζήτηση και κυρίως το εάν και πώς τελικά θα επηρεάσουν τη στάση των κομμάτων στο θέμα.

Κοινός παρανομαστής άλλωστε των όσων ακούστηκαν ήταν η ανάγκη διακομματικής συνεννόησης που λείπει σε αυτήν τη χώρα.

Σταχυολογήσαμε κάποιες από τις απόψεις που διατυπώθηκαν από μία εκδήλωση που διήρκεσε περίπου τρεις ώρες . Το συμπέρασμα; Όταν δεν είσαι σε πόστο, ειδικά πολιτικό, έχεις περισσότερο θάρρος να πεις τα πράγματα με το όνομά τους και να φανείς χρήσιμος.

Ι. Υφαντόπουλος: Είμαστε ο ουραγός των ουραγών στην πρόληψη

 Ο Καθηγητής Κοινωνικής Πολιτικής και Διοίκησης κ. Ιωάννης Υφαντόπουλος υπενθύμισε στο πάνελ των ομιλητών και κυρίως στον Τομεάρχη Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ ότι η Ελλάδα αφιερώνει μόλις το 0,3% του ΑΕΠ για τον τομέα της πρόληψης και βρίσκεται στην ουρά της Ευρώπης στο θέμα αυτό, πίσω ακόμη και από φτωχές γειτονικές  χώρες των Βαλκανίων, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία, αφού το ποσοστό των χρημάτων που δίνονται αλλού κυμαίνεται ανάμεσα στο 1-4%.

Μάλιστα, όπως παρατήρησε ο κ. Υφαντόπουλος μέχρι πρόσφατα η Ελλάδα αρνιόταν να δώσει στοιχεία στον ΟΟΣΑ και τώρα «οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι είμαστε ο ουραγός των ουραγών στην πρόληψη».

Και βέβαια η Ελλάδα αρνιόταν να δώσει στοιχεία για να μην εκτεθεί διεθνώς. Γιατί η πρόληψη αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και όπως επισήμανε ο κ. Υφαντόπουλος «η έλλειψη Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στη χώρα μας και η έλλειψη Πρόληψης σημαίνουν προκλητικές ανισότητες στην υγεία.  Η Ελλάδα είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες και αυξανόμενες ανισότητες».

Σύμφωνα μάλιστα με μία πρόσφατη μελέτη με το πανεπιστήμιο Επιστημών και Τεχνολογίας της Νορβηγίας στο Trondheim  με στοιχεία του 2016, οι Έλληνες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες ανισότητες στην Υγεία και μεγαλύτερα προβλήματα πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας, σε σχέση με τους κατοίκους της γειτονικής Αλβανίας.

Η πρόταση του κ. Υφαντόπουλου είναι ότι η χώρα μας θα πρέπει να ασχοληθεί με την λεγόμενη Ολοκληρωμένη Φροντίδα Υγείας. Όπως εξήγησε «θα πρέπει να βρούμε ένα σύστημα ολοκληρωμένης φροντίδας που να υπάρχει συσχέτιση και συνέργεια ανάμεσα στα συστήματα πρωτοβάθμιας και νοσοκομειακής φροντίδας και όχι δογματική προσέγγιση του ενός ή του άλλου συστήματος».

Ο κ. Υφαντόπουλος επίσης θέλοντας να δώσει ένα μήνυμα για την κατεύθυνση προς την οποία θα πρέπει να κοιτάξουν όσοι σχεδιάζουν σήμερα τις πολιτικές υγείας στη χώρα μας –που ακόμη βασανίζονται για το εάν θα πρέπει να συμμετέχει και ο ιδιωτικός Τομέας  στο σχεδιαζόμενο σύστημα ΠΦΥ- αναφέρθηκε σε μία δήλωση της υπουργού Υγείας της Ολλανδίας Edith Schippers η οποία σε σύσκεψη στη Μάλτα είπε, όπως ανέφερε ο Καθηγητής,  ότι «τις δεκαετίες του ’70, του ’80 και του ’90 κάναμε μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο σύστημα υγείας. Από το 2000 και μετά κάνουμε μεταρρυθμίσεις για το ιδιωτικό σύστημα υγείας ώστε να είναι πιο ανταγωνιστικό και προσβάσιμο».

Κ. Ουλής: Ξεχασμένη η πρόληψης της στοματικής υγείας αν και…

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα είχε η τοποθέτηση του Καθηγητή Οδοντιατρικής του Παν/μιου Αθηνών Κωνσταντίνου Ουλή, Παιδοδοντιάτρου ο οποίος,  αφού παρατήρησε ότι η στοματική υγεία απουσιάζει παντελώς και από τις συζητήσεις και απ’ όλες τις προτάσεις που γίνονται για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, δήλωσε ότι είναι στρουθοκαμηλισμός από την πλευρά των πολιτικών να μη δέχονται ότι μέσα στο οποιοδήποτε εθνικό σύστημα υγείας παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο η ιδιωτική παροχή φροντίδας μέσω του ΕΟΠΥΥ.

 «Δεν υπάρχει χώρα αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη που να μην καλύπτει τη στοματική υγεία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο» παρατήρησε για να εξειδικεύσει στη συνέχεια το ερώτημα του». Ακούω με απορία, να δίνεται μεγαλύτερο βάρος στη δημόσια υγεία όταν σε όλες τις χώρες η  δημόσια υγεία μικραίνει, η παροχή υπηρεσιών τουλάχιστον, ειδικά στην οδοντιατρική που είναι πάρα πολύ κοστοβόρα. Στην Ελλάδα πρέπει να υπάρχει και λόγω του υγειονομικού χάρτη της χώρας. Εμείς οι οδοντίατροι είμαστε συνολικά 13-14 χιλιάδες και το 92-95% εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα και μόνο ένα 5-8% είναι στο δημόσιο.  Πως θα μπορέσει αυτός ο αριθμός να καλύψει ένα δημόσιο σύστημα υγείας μέσω του ΕΟΠΥΥ ή ακόμη κι αν διορίσουμε κάποιους να μπορούμε να έχουμε ένα ευρύτερο φάσμα υπηρεσιών;».

Ο κ. Ουλής ήταν κατηγορηματικός. «Πρέπει να υπάρξει συνδυασμός δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σε μία αγαστή συνεργασία με απόλυτο έλεγχο του κόστους και της ποιότητας διότι αλλιώς δεν μπορούμε να προχωρήσουμε». Η υποδομή άλλωστε σε μεγάλο βαθμό υπάρχε,ι κάτι που επιτρέπει να μπορούμε να μιλήσουμε και για συγκεκριμένο, μετρήσιμο αποτέλεσμα, κάτι που σπάνια στην Ελλάδα το βλέπουμε να το έχουν στο μυαλό τους όσοι χαράσσουν πολιτική, προφανώς γιατί φοβούνται ότι θα εκτεθούν.

Ποια είναι αυτή η υποδομή; Στη χώρα μας υπάρχουν δύο επιδημιολογικοί χάρτες για τη στοματική υγεία, όπως και Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το διάστημα 2008-2012 από το οποίο, όπως είπε ο κ. Ουλής τίποτα, δυστυχώς, δεν εφαρμόστηκε. Επίσης είναι πλήρως κοστολογημένες οι ανάγκες του πληθυσμού ώστε να εφαρμοστούν τα ανάλογα συστήματα.  Μάλιστα η Ελληνική Οδοντιατρική Ομοσπονδία είχε κάνει μία πρόταση προς τον ΕΟΠΥΥ ο οποίος έδινε 50 εκατομμύρια ευρώ με σκοπό να καλύψει με ένα πακέτο πρόληψης και πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας τα περίπου 1 εκατομμύριο παιδιά ηλικίας 5-15 ετών.

Άλλωστε «η πρόληψη στην οδοντιατρική λόγω του υψηλού κόστους σε αντίθεση με την γενική υγεία είναι και στοχευμένη και απόλυτα αποτελεσματική. Μπορούμε στοχεύοντας στην πρόληψη να μειώσουμε τις ανάγκες του πληθυσμού στο μισό μέσα σε επτά χρόνια. Και αυτό μπορούμε να το πετύχουμε μέσα από ένα υγειονομικό προσωπικό, που θα έχει μηχανογραφημένο ιστορικό, μηχανογραφημένο δελτίο παροχών , συγκεκριμένα πρωτόκολλα παροχής ώστε να μην κάνει ο καθένας ό,τι θέλει και μέσω της μηχανογράφησης να ελέγχεται και η απόδοση των υπηρεσιών αλλά και η ποιότητα. Ένα ανάλογο σύστημα μπορεί να μπει και στον ιδιωτικό τομέα που μέσα από τον ΕΟΠΥΥ, όποιοι μπαίνουν σε αυτό το σύστημα θα μπορούν να ελέγχονται οι παροχές τουσ και να κοστολογούνται οι υπηρεσίες τουσ».

Δ. Μπαλασόπουλος: Δύο πρωθυπουργοί φοβήθηκαν …το πολιτικό κόστος της λύσης για τη χρηματοδότηση της Υγείας

Ένα θέμα που συζητήθηκε αρκετά και πάντα τίθεται όταν γίνεται αναφορά στην οργάνωση ενός συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στη χώρα μας είναι το θέμα των πόρων. Κι ενώ η κυβέρνηση μιλά για πόρους μέσα από τα ΕΣΠΑ για την Υγεία ο κ. Δημήτρης Μπαλασόπουλος, Δικηγόρος πρώην Γενικός Γραμματέας Πρόνοιας στο υπουργείο Υγείας, κατέθεσε την άποψη ότι υπάρχει λύση για τη χρηματοδότηση της Υγείας: «Ο ΕΟΠΥΥ θα πρέπει να φύγει από τον ΕΦΚΑ. Πρέπει η υγεία να φύγει από την κοινωνική ασφάλιση. Το υπουργείο Εργασίας προχώρησε μέσα στο 2016 σε μία μεταρρύθμιση χωρίς μελέτες από τους ειδικούς της υγείας. Πρέπει να υπάρχει ξεχωριστός λογαριασμός, να καταθέτει ο κάθε ασφαλισμένος και να γίνουν κτήμα στον κάθε ασφαλισμένο οι παροχές υγείας και να πηγαίνουν κατευθείαν στον ΕΟΠΥΥ. Και γι’ αυτό δεν χρειάζεται χρόνος. Είναι με την υποδομή της ΗΔΙΚΑ υπόθεση ενός μήνα. Αυτό που χρειάζεται είναι πολιτική απόφαση. Από το 2010 μέχρι το 2014 δύο πρωθυπουργοί αρνήθηκαν να προχωρήσει κάτι τέτοιο, όχι επειδή δεν αναγνώρισαν το δίκαιο του πράγματος και την αναγκαιότητά του. Αρνήθηκαν να το υλοποιήσουν γιατί μία τέτοια απόφαση σημαίνει ότι κάποια 1^η του μήνα δεν θα πληρωθούν συντάξεις και αυτό συνεπάγεται τεράστιο πολιτικό κόστος.

Ένα δεύτερο ζήτημα είναι ότι αυτή η απόφαση θα έχει και μία δεύτερη συνέπεια την οποία επίσης το πολιτικό σύστημα θα πρέπει να συνειδητοποιήσει και να λάβει θέση. Εάν κατορθώσουμε να γίνουν κατανοητά, τα 60-70 ευρώ που θα πρέπει να δίνει κατά μέσο όρο ο καθένας ώστε να έχει τις καλύψεις του, τότε θα πρέπει να πάρουμε και θέση για το τι σημαίνει ανασφάλιστος και παροχές σε ανασφάλιστους και ποιος θα τις καλύψει. Όλο το πολιτικό σύστημα πρέπει να αποφασίσει: Ή έχουμε υποχρεωτική ασφάλιση και μέσω ασφάλισης υγειονομική κάλυψη ή όχι. Η κάλυψη των ανασφαλίστων είναι θέμα κοινωνικής πολιτικής από τον προϋπολογισμό και πρέπει σαν κόρη οφθαλμού ο ΕΟΠΥΥ να προσέξει να μην πάει καμία παροχή του σε ανασφάλιστους».

Με την θέση του κ. Μπαλασόπουλου συμφώνησε και ο Θεόδωρος Αμπατζόγλου, Φαρμακοποιός, πρώην πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου και πρώην διοικητής του ΙΚΑ ο οποίος απλώς μετατόπισε την πρακτική λύση του προβλήματος από την ΗΔΙΚΑ στο τραπεζικό σύστημα. «Μία απλή εντολή στο τραπεζικό σύστημα να κάνει split, να σπάει δηλαδή στα τρία τις εισφορές που ήδη έχουν εισπραχθεί –γιατί μόνο μέσω τραπεζικού συστήματος πλέον υποβάλλονται- θα έλυνε διαπαντός το πρόβλημα της χρηματοδότησης και του ΕΟΠΥΥ και της περίθαλψης και των παρόχων και των νοσοκομείων, όπως και των προγραμμάτων για την ανεργία. Γιατί δεν γίνεται αυτό; Το είπε νωρίτερα και ο κ. Μπαλασόπουλος. Γιατί πιθανά μία κυβέρνηση να βρεθεί μπροστά στο ενδεχόμενο να παραιτηθεί στην περίπτωση που δεν μπορούν να πληρωθούν την 1^η του μήνα κάποιες συντάξεις».

Χριστίνα Παπανικολάου: Αδιανόητο να βάλουμε κι άλλα λεφτά… όταν υπάρχουν μελέτες και υποδομές

Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της λογικής αυτής της κυβέρνησης να φτιαχτεί ένα σύστημα ΠΦΥ σχεδόν από την αρχή η Χριστίνα Παπανικολάου, ιατρός βιοπαθολόγος, συνδικαλίστρια  πρώην Γενική Γραμματέας του υπουργείου Υγείας,  είχε ξεκάθαρη θέση. «Θεωρώ αδιανόητο να λέμε τώρα ότι θα βάλουμε και άλλα λεφτά για να κάνουμε δομές-υποδομές σε μία χώρα που έχει περίπου 250 κέντρα υγείας, τεράστιες υποδομές και έναν τεράστιο αριθμό υγειονομικού προσωπικού στο οποίο ο μόνος ελλειμματικός κλάδος είναι ο νοσηλευτικός. Η χώρα μας ευτυχώς είναι πάρα πολύ πλούσια σε μελέτες και ειδικούς οι οποίοι τα έχουν ήδη πει όλα. Τα σχέδια όλα είναι ήδη τυπωμένα. Ας δημιουργηθεί λοιπόν ένα think tank να γίνει μία πολιτική συνεννόηση για να δούμε τι θα κάνουμε».

Υπάρχουν πάντως και κινήσεις που μπορούν να γίνουν άμεσα και να βοηθήσουν σ’ έναν σωστό σχεδιασμό. «Ο ΕΟΠΥΥ έχει στα χέρια του όλο το υγειονομικό προφίλ των Ελλήνων. Σε μία χώρα που κάθε μήνα γράφονται 5-6 εκατομμύρια συνταγές δεν μπορεί να βγάλει συμπεράσματα για το τι έχουμε και το τι χρειαζόμαστε;»

Χρειάζεται όμως να γίνει και καλύτερη κατανομή των ήδη διαθέσιμων πόρων. «Θα πρέπει να μεταφερθούν πόροι από τις άλλες βαθμίδες του συστήματος. Σε όλη την Ευρώπη τα νοσοκομεία ως νοσηλευτικές μονάδες μικραίνουν, οι χρόνοι νοσηλείας μειώνονται, γίνονται προσπάθειες οι ασθενείς, ειδικά οι χρόνιοι να μένουν εκτός νοσοκομείου, να υπάρχει μία συνεχής παρακολούθηση και υποβοήθηση στη φροντίδα τους εκτός νοσοκομειακών δομών, με ομάδες που έχουν ως στόχο την ολοκληρωμένη φροντίδα υγείας, τη συνέχεια στη φροντίδα υγείας. Στις ομάδες αυτές είναι ιατροί πολλών ειδικοτήτων, είναι νοσηλευτές, είναι άλλοι επαγγελματίες υγείας. Κι ας το πάρουν χαμπάρι οι ιατροί ότι η εξουσία φεύγει σιγά - σιγά από τα δικά μας χέρια. Τελείωσε αυτό το παραμύθι».

Ευάγγελος Μωραϊτης: Αναγκαία η αλλαγή του ρόλου των γιατρών

Κι εάν η χρηματοδότηση είναι για πολλούς το βασικότερο εμπόδιο για τη δημιουργία ενός σύγχρονου συστήματος ΠΦΥ, ο κ. Ευάγγελος Μωραϊτης, ορθοπεδικός Χειρουργός, πρώτος πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ, Συντονιστής και Πρόεδρος σε περισσότερες από πενήντα Επιτροπές και Ομάδες εργασίας του Υπουργείου Υγείας (για το σχεδιασμό του ΕΣΥ, την ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, κλπ) στάθηκε σε ένα άλλο εμπόδιο. Τη νοοτροπία.

«Κάποιοι δεν αφήνουν να προχωρήσει η ΠΦΥ στην Ελλάδα και δεν είναι μόνο οικονομικό το θέμα. Το θέμα της πρωτοβάθμιας έχει να κάνει με αλλαγή ρόλων. Είναι να αλλάξουμε τη λογική του γιατρού – συνταγογράφου και να τον ξανακάνουμε γιατρό. Εάν δεν εκπαιδεύσουμε σωστά τους γιατρούς να βλέπουν τον άρρωστο και όχι τα νούμερα, εάν δεν εκπαιδεύσουμε τους γιατρούς να μην γράφουν αξονικές και μαγνητικές για πλάκα δεν κάνουμε ΠΦΥ και δυστυχώς διογκώνουμε και τη νοσοκομειακή δαπάνη». Σε ό,τι αφορά το ρόλο του Γενικού Ιατρού στο σύστημα της ΠΦΥ ανέφερε ότι «εάν είχαμε τον οικογενειακό γιατρό όχι σαν gate keeper αλλά σαν συντονιστή της ομάδας  θα είχαν μειωθεί οι δαπάνες υγείας. Δεν είναι των γιατρών υπόθεση η ΠΦΥ. Είναι υπόθεση της Ομάδας Υγείας. Πολύ περισσότερο προσφέρει ο επισκέπτης υγείας παρά ο γιατρός με το μανόμετρο».