Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη

Χαρακτηρίζοντας την Υγεία «επένδυση» στην Οικονομία και τονίζοντας ότι με στοιχεία αποδεικνύεται πως, όταν μια χώρα έχει «κακή» υγεία, έχει και διαρροή στον οικονομικό της προϋπολογισμό, ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας, Γιάννης Μπασκόζος, ξεκίνησε την ομιλία του, με θέμα: «Συστήματα Υγείας σε Ευρώπη και Ελλάδα. Προκλήσεις και κατευθύνσεις λύσεων», στο 8^ο Συνέδριο «The Future of Healthcare in Greece», το οποίο πραγματοποιήθηκε χτες στην Αθήνα.

Ο Γεν. Γραμ. Δημόσιας Υγείας, αναφερόμενος στην υγεία του πληθυσμού στην Ελλάδα, επεσήμανε ότι, σύμφωνα με την έκθεση του OECD του 2017, ο πληθυσμός της Ελλάδα γερνά πιο γρήγορα από ό, τι στις άλλες χώρες της ΕΕ με το 20% του πληθυσμού να είναι ηλικίας άνω των 65. Το προσδόκιμο ζωής το οποίο ανέρχεται στα 81,5 έτη είναι πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ (Μ.Ο.ΕΕ=80,6), αλλά μετά την ηλικία των 65 ετών τα δύο τρίτα αυτών των ετών συνοδεύονται από κάποιου είδους αναπηρία. Ιστορικά, η κατάσταση της υγείας του πληθυσμού στην Ελλάδα είναι από τις καλύτερες στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ με συνολική βελτίωση της υγείας + 7 χρόνια στο προσδόκιμο επιβίωσης τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ των δυο φύλων. Η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής ανάμεσα στα δύο φύλα παραμένει και ανέρχεται στα πέντε έτη καθώς επίσης και η κοινωνική ανισότητα, με διαφορά τεσσάρων ετών ανάλογα με το μορφωτικό επίπεδο.

Το σύστημα υγείας στην Ελλάδα

«Η οικονομική κρίση προκάλεσε αλλαγές ευρείας κλίμακας.  Ωστόσο, ο στόχος μας -η κυβερνητική μας δέσμευση- για καθολική υγειονομική κάλυψη τηρήθηκε από την πρώτη στιγμή που αναλάβαμε», είπε ο κ. Μπασκόζος. «Στο πλαίσιο αυτό το υπουργείο Υγείας με ένα συνεργατικό πρόγραμμα μεταρρύθμισης του συστήματος υγείας στοχεύει στη βελτίωση της υγείας του ελληνικού πληθυσμού, αλλά και στην ισότητα στην υγεία, με ιδιαίτερη έμφαση στις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, οι οποίες πλήττονται περισσότερο από την κρίση».

«Η επίλυση του προβλήματος όσον αφορά την ασφαλιστική κάλυψη υγείας, που επηρέασε περίπου 2,5 εκατ. άτομα, ή το ένα τέταρτο του πληθυσμού, λόγω της έλλειψης καθολικής κάλυψης ήταν ένα επίτευγμα. Απαιτήθηκαν αρκετές προσπάθειες από το 2011, στη διάρκεια των οποίων η πρόσβαση σε υπηρεσίες ήταν ιδιαίτερα περιορισμένη για τους άνεργους και άλλες ευάλωτες κατηγορίες χωρίς κάλυψη. Ωστόσο, η νέα νομοθεσία του 2016 διόρθωσε αυτά τα κενά και πέτυχε καθολική κάλυψη, με την ολοκλήρωση της διαδικασίας που ξεκίνησε το 2014 στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής».

Ως κύριες προκλήσεις του συστήματος υγείας στην Ελλάδα, ο κ. Μπασκόζος ανέφερε:

•  Τη συνεχιζόμενη υψηλή συμβολή των ιδιωτικών δαπανών στις συνολικές δαπάνες για την υγεία
• Τις διαφορές στην κατανομή των πόρων συνεπάγονται διαφορετικό μοντέλο παροχής υπηρεσιών σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ
• Τις ανισότητες στην πρόσβαση λόγω οικονομικών προβλημάτων
•  Την Ανισοκατανομή υγειονομικού προσωπικού
• Τις μειωμένες δαπάνες για τη δημόσια υγεία

Ο κ. Μπασκόζος παραδέχτηκε ότι στην Ελλάδα, οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης, ότι οι διαφορές στην κατανομή των πόρων συνεπάγονται διαφορετικό μοντέλο παροχής υπηρεσιών σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ, ότι η μη ικανοποιούμενη ανάγκη αυξήθηκε και οι ομάδες χαμηλότερου εισοδήματος αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες πρόσβασης στην περίθαλψη.

Μια άλλη ιδιαιτερότητα του Ελληνικού συστήματος υγείας, την οποία επεσήμανε ο Γεν. Γραμ. Δημόσιας Υγείας είναι η ανισοκατανομή του υγειονομικού προσωπικού, καθώς οι γεωγραφικές ανισότητες συνιστούν πρόκληση για την προσβασιμότητα.

«Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μεγάλες γεωγραφικές ανισότητες στην κατανομή των  γιατρών. Η πυκνότητα των γιατρών το 2014 κυμαινόταν από 2,9 ανά 1000 κατοίκους στη Δυτική Μακεδονία και στην Κεντρική Ελλάδα έως 8,6 ανά 1000 κατοίκους στην Αττική (ΕΛΣΤΑΤ, 2016). Παρότι παρασχέθηκαν ορισμένα (οικονομικά) κίνητρα σε γιατρούς που εργάζονται σε αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, αυτά δεν αποδείχτηκαν επαρκή για την πρόσληψη και την παραμονή προσωπικού σε αυτές τις περιοχές», είπε ο κ. Μπασκόζος.

 Οι μειωμένες δαπάνες για τη δημόσια υγεία στη χώρα μας

«Η Ελλάδα έχει τις χαμηλότερες δαπάνες για υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας μεταξύ των χωρών. Η καθολική κάλυψη με έμφαση στην ΠΦΥ και η διασφάλιση της κατανομής των περιορισμένων οικονομικών πόρων με βάση το κοινωνικό συμφέρον, αποτελεί το μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μπασκόζος.

Σύστημα Υγείας: σύγκριση με άλλες χώρες

«Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο εδώ και χρόνια. Ποιο είναι το καλύτερο σύστημα; Beveridge ή Bismark ή Μεικτό Σύστημα;», έθεσε το ερώτημα ο Γεν. Γραμματέας, ενώ ενδεικτικά ανέφερε παραδείγματα από χώρες με διαφορετικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, όπως το σουηδικό (σύστημα Beveridge) που χρηματοδοτείται κυρίως μέσω της φορολογίας και το γερμανικό (σύστημα Bismark) κυριαρχείται από την κοινωνική ασφάλιση που εκπροσωπείται από διάφορα ασφαλιστικά ταμεία τα οποία μέσω των εισφορών των εργοδοτών και των εργαζομένων χρηματοδοτούν το σύστημα.

«Το ελληνικό σύστημα υγείας είναι ένα μεικτό σύστημα, που συνδυάζει την κοινωνική ασφάλιση υγείας (ΚΑΥ) και το κεντρικά χρηματοδοτούμενο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ), ενώ εμφανίζει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα ιδιωτικών δαπανών για την υγεία στην ΕΕ», είπε ο κ. Μπασκόζος, αναφέροντας ότι το 2015 οι άμεσες πληρωμές συνιστούσαν πάνω από το ένα τρίτο (35%) των συνολικών δαπανών για την υγεία, ποσοστό υπερδιπλάσιο του μέσου όρου (15%) στην ΕΕ και το τέταρτο υψηλότερο μεταξύ των κρατών μελών. «Ο κύριος όγκος των άμεσων πληρωμών από τους ασθενείς (90%) στην Ελλάδα αφορά την αγορά ιδιωτικών υπηρεσιών κι όχι τη συμμετοχή στις πληρωμές. Από τις εν λόγω ιδιωτικές δαπάνες, σχεδόν το ένα τρίτο αποτελείται από άτυπες πληρωμές που καταβάλλονται κυρίως σε χειρουργούς για να παρακαμφθούν οι λίστες αναμονής και για την εξασφάλιση της θεωρούμενης “καλύτερης φροντίδας”».

Τα υψηλά out-of-pocket payments (OOPs) στην Ελλάδα  

Οι ασθενείς που πραγματοποιούν άμεσες πληρωμές για την υγεία στη χώρα μας αντιπροσωπεύουν το 35% των συνολικών δαπανών για την υγεία, πολύ πάνω από το κατώτατο όριο του 15% που θεωρείται ασφαλές (υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν πολιτικές υπέρ των φτωχότερων νοικοκυριών).

Ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό και δυσανάλογα μεγάλος αριθμός ειδικών γιατρών

Αυτή είναι άλλη μια ιδιαιτερότητα του ελληνικού συστήματος Υγείας που τονίστηκε από το Γεν. Γραμματέα. «Το πάγωμα των προσλήψεων εργαζομένων στο δημόσιο τομέα που επιβλήθηκε το 2010 ανέκοψε τη σταθερή αύξηση του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται στην υγειονομική περίθαλψη, τάση η οποία χαρακτήριζε την περίοδο πριν από την κρίση. Οδήγησε σε μείωση κατά 15% του προσωπικού που απασχολείται σε νοσοκομεία παρά το γεγονός αυτό, η Ελλάδα εξακολουθεί να καταγράφει μακράν την υψηλότερη αναλογία γιατρών σε σχέση με τον πληθυσμό (6,3 ανά 1000) στην ΕΕ. Η συντριπτική πλειονότητα των γιατρών είναι ειδικοί γιατροί και μόνο μια μικρή μειονότητα (6%) είναι γενικοί ή οικογενειακοί γιατροί. Σε αντίθεση με τον αριθμό των γιατρών, η αναλογία νοσηλευτικού προσωπικού προς τον πληθυσμό είναι μακράν η χαμηλότερη στην ΕΕ (3,2 έναντι 8,4 ανά 1000)».

Τι πρέπει να γίνει

Ο κ. Μπασκόζος σημείωσε ότι είναι απαραίτητη η επένδυση σε εκείνους τους τομείς και υπηρεσίες που ενθαρρύνουν την οικονομική ανάπτυξη και τη μείωση της ανεργίας και ενισχύουν την αλληλεγγύη και την ισότητα, ενώ οι περικοπές θα πρέπει να έχουν ορθολογικό χαρακτήρα.

Για την πολιτική στον τομέα του φαρμάκου, τόνισε ότι η ΕΕ και οι θεσμοί, θα πρέπει να αποδεχτούν την πραγματικότητα πως δεν μπορεί η Ελλάδα να συνεχίσει να πορεύεται με τόσο χαμηλό ποσοστό δημόσιων δαπανών υγείας, να ενισχύσει την διαπραγματευτική δύναμη όλων των χωρών απέναντι στη φαρμακοβιομηχανία και να ενισχύσει την προσπάθεια για διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και πάταξη της κατασπατάλησης του δημόσιου χρήματος.

Η βιομηχανία πρέπει να αποδεχτεί πως η Ελλάδα είναι μια χώρα υπό δημοσιονομική επιτήρηση, πως ενώ αναγνωρίζουμε το δικαίωμα για δίκαιη ανταμοιβή της καινοτομίας και της έρευνας που βρίσκεται ενσωματωμένη στα φαρμακευτικά προϊόντα, δικαιούμαστε και έχουμε ανάγκη ειδικής πολιτικής τιμών και διευκολύνσεων προκειμένου να καταστεί δυνατή η χρήση των νέων καινοτόμων φαρμάκων από αυτούς που τα έχουν ανάγκη, και πως οι πολιτικές επιθετικής προώθησης και αθέμιτου επηρεασμού της συνταγογράφησης οφείλουν να σταματήσουν άμεσα.

Η ελληνική κυβέρνηση, τέλος, οφείλει να διασφαλίζει σε όλους –όσοι έχουν πραγματικά ανάγκη– τη δυνατότητα πρόσβασης στο φάρμακο, να ενισχύσει ταυτόχρονα τα εργαλεία ηλεκτρονικής διακυβέρνησης για έλεγχο και αποτροπή κακών πρακτικών συνταγογράφησης με χρήση επιστημονικά αποδεκτών θεραπευτικών πρωτοκόλλων, να διασφαλίζει την όσο το δυνατό ταχύτερη αποπληρωμή των χρεών του δημοσίου και του ΕΟΠΥΥ και την ίδια στιγμή να στηρίξει την εγχώρια παραγωγική δραστηριότητα και την ανάπτυξη της έρευνας και των κλινικών μελετών με νέους σαφείς κανόνες για όλους.

Προτεραιότητες-Πολιτικές για την Υγεία

Κλείνοντας την ομιλία του ο κ. Μπασκόζος, επανέλαβε τις προτεραιότητες στον τομέα της Υγείας που έχει θέσει η κυβέρνηση και η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας:

•  καθολική και ισότιμη κάλυψη του πληθυσμού, άρση των ανισοτήτων στην Υγεία
• διεύρυνση του Δημόσιου χώρου, προτεραιότητα στη δημόσια περίθαλψη
• στροφή στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας(ΠΦΥ), την πρόληψη και τη  Δημόσια Υγεία  ως στρατηγική απάντηση στην κρίση του Συστήματος Υγείας, στις ακάλυπτες ανάγκες των πολιτών, καθώς και στο αίτημα ολιστικής, τεκμηριωμένης και ποιοτικής φροντίδας υγείας
• αλλαγές στη φαρμακευτική πολιτική (τιμολόγηση, αξιολόγηση, διαπραγμάτευση, συνταγογράφηση, παραγωγική προοπτική ) με στόχο τη διασφάλιση της  πρόσβασης των ασθενών  στα καινοτόμα φάρμακα , την αύξηση της διείσδυσης ποιοτικών γενοσήμων στην αγορά  και τη βιωσιμότητα του Συστήματος Υγείας
•  ολοκληρωμένη υγειονομική  φροντίδα των προσφύγων – μεταναστών, δημιουργία ομάδων επαγγελματιών υγείας υπό τον εντρικό  συντονισμό  του Υπουργείου Υγείας  για  την συνεχή παροχή  υπηρεσιών ΠΦΥ και Δημόσιας  Υγείας  σε κάθε χώρο ανοικτής φιλοξενίας, ΚΥΤ και ΠΡΟΚΕΚΑ. Ενίσχυση με προσωπικό των όμορων δημόσιων δομών υγείας –μέριμνα για την υγειονομική φροντίδα ( εμβολιασμοί κλπ)  όσων προσφύγων διαμένουν σε διαμερίσματα
•  ηθικοποίηση του Συστήματος Υγείας, διαφανής διακυβέρνηση, θεσμική εξυγίανση  στο χώρο των προμηθειών και του φαρμάκου, υλοποίηση του  Σχεδίου Δράσης για τη διαφθορά στον τομέα της Υγείας που έχει εκπονηθεί σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ
• ανθρωποκεντρική φροντίδα με έμφαση στα δικαιώματα των ασθενών – περιορισμός των «άτυπων πληρωμών»  στις υπηρεσίες υγείας  και της οικονομικής εκμετάλλευσης των ασθενών
• οργανωτική ανασυγκρότηση  του Συστήματος Υγείας  ( νέοι Οργανισμοί ΥΠΕ-Νοσοκομείων- Κέντρων Υγείας, αναθεώρηση της χωροταξίας των ΥΠΕ, αποσύνδεση νοσοκομείων σε συγκεκριμένες περιοχές , ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής και της εκπροσώπησης των ασθενών στη Διοίκηση ) –Αλλαγές στους Οργανισμούς εποπτευόμενων φορέων – Θεσμική εξυγίανση ΚΕΕΛΠΝΟ
• συνέργεια δημόσιων πόρων (γενική φορολογία- κοινωνική ασφάλιση ) για τη βιώσιμη χρηματοδότηση του συστήματος υγείας - διεύρυνση του δημοσιονομικού χώρου για επαρκή και αξιόπιστη κάλυψη των σύγχρονων  υγειονομικών αναγκών και υπέρβαση των οικονομικών εμποδίων για την καθολική κάλυψη
• ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και προώθηση  ενός κοινού στρατηγικού σχεδίου με το Υπουργείο Εργασίας – Κοινωνικής Πρόνοιας για την αποϊδρυματοποίηση όσων – ψυχικά ασθενών ή ΑμεΑ – ζουν σε ασυλικά περιβάλλοντα
•  νέα στρατηγική για τις εξαρτήσεις ( που συμπεριλαμβάνει αλκοόλ , διαδίκτυο ,τζόγο)  - λειτουργική διασύνδεση δομών για την πρόληψη, μείωση της βλάβης, υποκατάσταση, απεξάρτηση, ψυχοκοινωνική υποστήριξη,  επανένταξη
• συνέργεια με τις κοινωνικές δομές του Κράτους και των ΟΤΑ για ένα  αναβαθμισμένο δίκτυο δημόσιων υπηρεσιών αποθεραπείας-αποκατάστασης , ψυχοκοινωνικής φροντίδας, γηριατρικής φροντίδας, δομών  για ν. Altzheimer και άνοια, κατ’ οίκον φροντίδας και παρηγορητικής φροντίδας
• ενιαίο κυβερνητικό σχέδιο και διυπουργικές δράσεις και για την   τροποποίηση των κοινωνικών προσδιοριστών της ασθένειας ( ανεργία, φτωχοποίηση, κοινωνικός αποκλεισμός, «ανθυγιεινές» συνθήκες του φυσικού-εργασιακού-κοινωνικού περιβάλλοντος, εξαρτήσεις,  κάπνισμα, παχυσαρκία, τροχαία δυστυχήματα, εργατικά ατυχήματα  κλπ)
• η  Υγεία ως κρίσιμος  δείκτης  δίκαιης ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας  -  συμβολή του ΕΣΥ και της Δημόσιας Υγείας στην υγειονομική ασφάλεια και αναπτυξιακή προοπτική της χώρας, στην κοινωνική συνοχή, στην αξιοπρέπεια και ισοτιμία των πολιτών.