Η ψυχολογική σχέση με το φαγητό είναι ο πιο κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας ή αποτυχίας στις προσπάθειες για απώλεια βάρους, ισχυρίζεται Αμερικανή νευροψυχολόγος. Κι όμως τις περισσότερες φορές, δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη.
Τα αποτελέσματα μιας αμερικανικής έρευνας για τα «εμπόδια» στην απώλεια βάρους έδειξαν ότι το 90 % των ερωτηθέντων υποτιμούν έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες – το μυαλό. Σύμφωνα με την Diane Robinson, PhD, νευροψυχολόγο και Διευθύντρια του Προγράμματος Ολιστικής Ιατρικής στο νοσοκομείο Orlando Health, ο πιο κρίσιμος παράγοντας είναι η ψυχολογική σχέση με το φαγητό και την άσκηση, αλλά η πλειονότητα (60 %) θεωρούν τη δίαιτα και την άσκηση τα μεγαλύτερα εμπόδια για την απώλεια βάρους, και μόνο το 10 % των ανθρώπων πιστεύουν ότι η ψυχολογική ευεξία είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην επίτευξη του στόχου.
Πολλοί άνθρωποι υπόσχονται κάθε χρόνο να χάσουν βάρος, το νέο έτος, και ενώ οι προθέσεις τους είναι καλές, τις περισσότερες φορές τα αποτελέσματά τους δεν είναι τα επιθυμητά. Στην πραγματικότητα, υπολογίζεται ότι μόνο το 8 % των ατόμων παραμένουν συνεπείς στην υπόσχεσή τους. Ακόμη και αν ορισμένοι χάσουν αρχικά βάρος, συνήθως το επαναπροσλαμβάνουν. Οι μελέτες δείχνουν ότι σχεδόν 2 στους 3 ανθρώπους που χάνουν το 5% του συνολικού τους βάρους τους θα το ξαναπάρουν και, όσο περισσότερο βάρος χάνουν, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να διατηρήσουν τα κιλά τους.
Σύμφωνα με την Robinson, αυτό δεν είναι έκπληξη. Όπως η ίδια υποστηρίζει, οι περισσότεροι άνθρωποι επικεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά στις φυσικές πτυχές της απώλειας βάρους, όπως η διατροφή και η άσκηση. Αλλά υπάρχει μία συναισθηματική παράμετρος στο φαγητό, την οποία η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων παραβλέπει και μπορεί γρήγορα να υπονομεύσει τις προσπάθειές τους.
Τι δείχνει σχετική έρευνα
Μια πρόσφατη αμερικανική έρευνα, σε περισσότερα από χίλια άτομα, που ανατέθηκε από το Orlando Health, διαπίστωσε ότι το 31 % των Αμερικανών πιστεύουν πως η έλλειψη άσκησης είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για την απώλεια βάρους. Ακολουθούν εκείνοι που δηλώνουν ότι το πρόβλημα είναι οι τροφές που καταναλώνονται (26%) και στη συνέχεια εκείνοι που αποδίδουν την αποτυχία στο κόστος ενός υγιεινού τρόπου ζωής (17%). Ένα άλλο 12 % θεωρούν ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για την απώλεια βάρους την αναγκαία χρονική δέσμευση.
Μόνο 1 στους 10, ωστόσο, υπολογίζει την ψυχική ευεξία ως εμπόδιο. «Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί τόσοι πολλοί από εμάς δυσκολευόμαστε», επισημαίνει η Robinson. «Προκειμένου να χάσουμε βάρος και να το διατηρήσουμε μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να κάνουμε κάτι περισσότερο από το να σκεφτόμαστε απλά τι τρώμε: θα πρέπει, επίσης, να κατανοήσουμε το γιατί τρώμε».
Γιατί το συναισθηματικό κίνητρο είναι σημαντικό
Από πολύ νεαρή ηλικία είμαστε συναισθηματικά συνδεδεμένοι με το φαγητό. Ως παιδιά μας έδιναν συχνά κεράσματα, τόσο για να μας παρηγορήσουν όταν ήμασταν στεναχωρημένοι, όσο και για να μας ανταμείψουν για την καλή συμπεριφορά μας. Οι περισσότερες εκδηλώσεις, όπως Απόκριες, ημέρα των ευχαριστιών και Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, γενέθλια κλπ είναι εστιασμένες στο φαγητό. Ακόμη και η απλή μυρωδιά ορισμένων τροφίμων, όπως τα μπισκότα στο φούρνο της γιαγιάς, μπορεί να δημιουργήσει ισχυρές συναισθηματικές συνδέσεις που διαρκούν μια ζωή.
«Είτε το γνωρίζουμε, είτε όχι, είμαστε εθισμένοι να χρησιμοποιούμε το φαγητό όχι μόνο για τη θρέψη, αλλά και για την ανακούφιση», τονίζει η Robinson. «Αυτό δεν είναι κατ ‘ανάγκην κακό, εφ’ όσον το αναγνωρίσουμε και το αντιμετωπίσουμε κατάλληλα». Κάθε φορά που ο εγκέφαλος βιώνει χαρά για οποιονδήποτε λόγο αντιδρά με τον ίδιο τρόπο.
Λόγω της χρήσης φαρμάκων, μιας ρομαντικής συνάντησης ή ενός χορταστικού γεύματος, ο εγκέφαλος απελευθερώνει ένα νευροδιαβιβαστή που είναι γνωστός ως ντοπαμίνη. «Αισθανόμαστε καλά όταν είναι ενεργοποιημένη αυτή η διαδικασία”, δήλωσε ο Robinson, «αλλά όταν αρχίζουμε και βάζουμε το φαγητό σε αυτή την εξίσωση και γίνεται ανταμοιβή μας, μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες».
Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει μια σύνδεση μεταξύ συναισθηματικών ζητημάτων, όπως το στρες, το άγχος και η κατάθλιψη και του υψηλότερου δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ). Πολλοί από εμάς μπορεί να ξοδέψουμε μια περιουσία για ψώνια μετά από μια κακή μέρα στο γραφείο, για παράδειγμα, ή να φάμε ένα μπολ παγωτό για να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τις κακές ειδήσεις.
Η λύση
Η Robinson δίνει τις παρακάτω συμβουλές για να σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε τη συναισθηματική σύνδεση που μπορεί να έχετε με το φαγητό:
- Κρατήστε ένα καθημερινό ημερολόγιο στο οποίο θα καταγράφετε τα τρόφιμα που καταναλώνετε και τη διάθεσή σας, και ψάξτε για ανθυγιεινές συνήθειες.
- Εντοπίστε τις τροφές που σας κάνουν να αισθάνεστε καλά και γράψτε γιατί τις προτιμάτε. Θέλετε να ανακαλέσετε μια μνήμη ή πρόκειται για μια λαχτάρα λόγω άγχους;
- Πριν καταναλώσετε κάποιο σνακ ή γεύμα ρωτήστε τον εαυτό σας: Θέλω να φάω επειδή πραγματικά πεινάω; Αν η απάντηση είναι όχι, αναζητήστε τη ρίζα του κινήτρου σας.
Ο στόχος είναι να απαλλαγείτε από τα συναισθηματικά κίνητρα και να δείτε τα τρόφιμα ως τροφή και όχι ως μηχανισμό ανταμοιβής ή αντιμετώπισης. Αν δυσκολεύεστε, μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια. «Όταν επικεντρώνουμε στις φυσικές πτυχές της απώλειας βάρους, πολλοί από εμάς δεν έχουμε κανένα πρόβλημα να γραφτούμε σε ένα γυμναστήριο ή να πληρώσουμε έναν trainer», επισημαίνει η Robinson. «Τι θα λέγατε να συμμετέχατε σε μια ομάδα υποστήριξης ή να βλέπατε έναν ψυχολόγο; Αν οι προσπάθειές σας για ένα σώμα σε φόρμα δεν έχουν αποδώσει ακόμη, ίσως αυτή τη φορά να ξεκινήσετε από το μυαλό σας».
