Φροντίζοντας την Παγκόσμια Υγεία

Η Παγκόσμια Ημέρα Νοσηλευτών έχει οριστεί από  το Διεθνές Συμβούλιο Νοσηλευτών (International CouncilI Nurses-ICN)) και εορτάζεται κάθε χρόνο από το 1965, στις 12 Μαΐου, ημέρα των γενεθλίων της πρωτοπόρου της νοσηλευτικής επιστήμης Florence Nightingale (12/5/1820). Φέτος έχει ιδιαίτερη σημασία  ο εορτασμός καθώς συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη γέννηση  της  νοσηλεύτριας που διαχώρισε τη νοσηλευτική από την ιατρική και έθεσε τις βάσεις της προληπτικής  νοσηλευτικής και της νοσηλευτικής δημόσιας υγείας.  

Σύμφωνα με την παγκόσμια έκθεση για τη νοσηλευτική, οι νοσηλευτές αποτελούν τη μεγαλύτερη  επαγγελματική ομάδα στον τομέα της υγείας και αντιπροσωπεύουν το 59% αυτού. Περισσότεροι από 19,3  εκατομμύρια νοσηλευτές ζουν και εργάζονται παρέχοντας καθημερινά φροντίδα υγείας  στο άτομο, την οικογένεια και την κοινότητα. Πρόκειται για μία σιωπηρή αλλά ισχυρή δύναμη που βρίσκεται κοντά, δίπλα  στον άνθρωπο σε όλες τις καταστάσεις της υγείας του σε όλες τις φάσεις της ζωής του. Οι νοσηλευτές φροντίζουν, θεραπεύουν, εκπαιδεύουν, ηγούνται και υποστηρίζουν, αποτελώντας το θεμέλιο λίθο στην  παροχή ασφαλούς, προσιτής και προσβάσιμης φροντίδας υγείας για όλους.

Το σύνθημα του φετινού εορτασμού «Nurses: Α Voice to lead - Nursing the World to Health» επιλέχθηκε γιατί εκφράζει τη δυναμική του ρόλου των νοσηλευτών για την προαγωγή της υγείας, σε παγκόσμιο επίπεδο και παράλληλα αποτελεί φωνή αφύπνισης των υπευθύνων για τη δημόσια υγεία καθώς, όπως αναφέρει η Πρόεδρος του ICN, Annette Kenndy, «…οι νοσηλευτές πρέπει να συμμετέχουν στη χάραξη πολιτικής υγείας».

 Σήμερα, η καθιερωμένη Παγκόσμια Ημέρα του Νοσηλευτή, αποτελεί ένα διαφορετικό ορόσημο, αναδυόμενο μέσα από δύο διαφορετικά πλαίσια. Πρώτον γιατί ολόκληρο το έτος 2020  και όχι μόνο μία συγκεκριμένη ημέρα, αποτελεί  από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) έτος αφιερωμένο στο έργο των νοσηλευτών και μαιών και δεύτερον, γιατί εορτάζεται εν μέσω μίας πρωτοφανούς για τη νεότερη ιστορία της ανθρωπότητας πανδημίας, με πολλαπλές υγειονομικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις.

 Η πανδημία από τον ιό SARS-CoV-2, εκτός από το ότι έθεσε σε δοκιμασία τα συστήματα υγείας των χωρών παγκοσμίως, ανέδειξε για πρώτη φορά με μοναδικό και συγχρόνως δραματικό τρόπο, τον επαγγελματικό ρόλο των νοσηλευτών στο επίπεδο της φροντίδας και της πρόληψης  για την προάσπιση της δημόσιας υγείας.

 Το  Διεθνές Συμβούλιο  Νοσηλευτών, αναφέρει ότι η ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σύγχρονη νοσηλευτική, καθώς και η ανάδειξη της δύναμης και των δυνατοτήτων των νοσηλευτών να αντιμετωπίσουν μεγάλες προκλήσεις στην υγεία, αναφερόταν ήδη μέσα στους στόχους ανάδειξης του 2020 ως έτους αφιερωμένου στους νοσηλευτές. Ως εκ τούτου, η νοσηλευτική απάντηση στην κρίση του κορονοϊού, υπερέβη εκ των πραγμάτων το βασικό σκοπό του 2020 ως Διεθνούς Έτους Νοσηλευτών και Μαιών.

  Η  παρούσα υγειονομική κρίση απέδειξε πρακτικά και καταλυτικά, ότι οι πολιτικές υγείας πρέπει να εστιάσουν επενδύοντας και υποστηρίζοντας το επάγγελμα του νοσηλευτή, καθώς η παγκόσμια απάντηση στην πανδημία, έδειξε στον κόσμο ότι η άσκηση της νοσηλευτικής επιστήμης κυριολεκτικά  σώζει ζωές.

 Ωστόσο, παρά τη σημαντική πρόοδο των τελευταίων δεκαετιών στην εξέλιξη της νοσηλευτικής επιστήμης και του νοσηλευτικού επαγγέλματος, διαχρονικά παραμένουν άλυτα σημαντικά προβλήματα και  δυσχέρειες, όπως η υποστελέχωση ή  οι χαμηλές αμοιβές, που πρέπει να αντιμετωπιστούν και να  διευθετηθούν, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης, απαραίτητη είναι η αλλαγή φιλοσοφίας και προτεραιοτήτων του συστήματος υγείας ενισχύοντας τη δυναμική της πρόληψης και της προαγωγής υγείας στελεχώνοντας την  ΠΦΥ με νοσηλευτές, ηγέτες  στη νοσηλευτική φροντίδας υγείας στην κοινότητα.

Το 90% παγκοσμίως του εργατικού νοσηλευτικού δυναμικού αποτελείται από γυναίκες, χωρίς ωστόσο αυτό να συνοδεύεται και από υψηλό ποσοστό συμμετοχής των γυναικών σε θέσεις ηγεσίας στον τομέα της υγείας.  Στη χώρα μας, η αναλογία αυτή ανέρχεται στο 82%,-85% ενώ το 80% αποτελείται από νοσηλευτές ηλικίας 35 έως 54 ετών, γεγονός που επιβεβαιώνει τα μεγάλα κενά στις προσλήψεις νοσηλευτών στα νοσοκομεία και τις δομές ΠΦΥ. Η πολύ χαμηλή αναλογία 3,3 νοσηλευτές ανά 1000 κατοίκους (ΕUROSTAT-2016) κατατάσσουν τη χώρα μας στην τελευταία θέση. Ο μέσος όρος  στην ΕΕ  το 2016 ήταν, 8,4 ανά 1000 κατοίκους.  Η  υποστελέχωση του συστήματος υγείας από νοσηλευτές συνδέεται άμεσα με τους δείκτες ποιότητας της φροντίδας που παρέχεται.

Για την προώθηση του νοσηλευτικού επαγγέλματος και την αντιμετώπιση των δυσχερειών και της παγκόσμιας έλλειψης νοσηλευτών, ο  WHO προτείνει βασικές μελλοντικές κατευθύνσεις για τη νοσηλευτική:

• Αύξηση χρηματοδότησης για την εκπαίδευση και την απασχόληση νοσηλευτών, ιδίως σε χώρες με υψηλά ποσοστά ελλείψεων νοσηλευτικού προσωπικού, προωθώντας τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ισότητα των φύλων και τη συμμετοχή των νέων στη εργασία. 
• Ενίσχυση της συλλογής δεδομένων που αφορούν στο επάγγελμα του νοσηλευτή, με τη συμμετοχή και τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων κυβερνητικών φορέων, επαγγελματικών ενώσεων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ρυθμιστικών συμβουλίων κ.α.
• Αποτελεσματικό έλεγχο της κινητικότητας των νοσηλευτών και της μετακίνησης σε άλλες χώρες για εύρεση εργασίας.
• Ενίσχυση και ανάπτυξη των προγραμμάτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης των αποφοίτων τα οποία να στοχεύουν στην ενίσχυση της ΠΦΥ και την καθολική κάλυψη των αναγκών υγείας όλου του πληθυσμού.
• Δημιουργία και υποστήριξη του ηγετικού ρόλου του νοσηλευτή στα κέντρα λήψης αποφάσεων για τη χάραξη πολιτικών υγείας.
• Βελτιστοποίηση της νοσηλευτικής πρακτικής. Επέκταση των νοσηλευτικών μοντέλων φροντίδας για την κάλυψη των αναγκών υγείας του πληθυσμού και βελτίωση της πρόσβασης στην Π.Φ.Υ. για την πρόληψη και τον έλεγχο και μεταδοτικών ασθενειών.
• Εξασφάλιση δράσεων από τις χώρες για την παροχή ενός εργασιακού περιβάλλοντος που να αποτελεί πόλο έλξης για τους νοσηλευτές με κίνητρα για την υποστήριξη της αξιοπρεπούς εργασίας. Τα συστήματα υγείας πρέπει να παρέχουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τη νοσηλευτική πρακτική, με παρεχόμενα κίνητρα ανάπτυξης και  παραμονής στην εργασία και την αποφυγή της τάσης διαρροής από το νοσηλευτικό επάγγελμα.
• Εκσυγχρονισμός κανονιστικών πλαισίων της επαγγελματικής ανάπτυξης της νοσηλευτικής που θα διευκολύνει την άσκηση του επαγγέλματος στο πλαίσιο της διεπαγγελματικής ομάδας.
• Ενθάρρυνση διατομεακού διαλόγου με τη συμμετοχή των υπουργείων υγείας και όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την ενίσχυση και προώθηση της νοσηλευτικής επιστήμης και του επαγγέλματος του νοσηλευτή.

Σήμερα περισσότερο από ποτέ, κατανοώντας και αποδεχόμενοι  την πολύτιμη συμμετοχή του νοσηλευτή στην υγεία και ευεξία του ανθρώπου, η νοσηλευτική θα πρέπει να αναδειχθεί ως επιλογή σταδιοδρομίας που βασίζεται στην επιστήμη, την τεχνολογία, την ομαδική εργασία και την υγεία. Προς όφελος των χωρών, των συστημάτων υγείας, των κοινωνιών, της Ανθρωπότητας.

Τελειώνοντας και τιμώντας όλους τους συναδέλφους τους αφιερώνουμε το δίστιχο από τις Θερμοπύλες  του Κ. Καβάφη « Τιμή  σ’ εκείνους όπου στήν ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες»

Άννα Καυγά. Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινοτικής Νοσηλευτικής, Διευθύντρια Τομέα Κοινοτικής Νοσηλευτικής και Νοσηλευτικής Δημόσιας Υγείας και Αναπληρώτρια Διευθύντρια Συντονιστικής Επιτροπής του ΠΜΣ: Κοινοτική Νοσηλευτική και Νοσηλευτική Δημόσιας Υγείας. Τμήμα Νοσηλευτικής. Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.

Μαρία Μηλάκα, RN, MSc, MSc(c),PhD(c), 2ο Κ.Υ. Περιστερίου, Μέλος Δ.Σ. Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδος, Γ. Γραμματέας Πανελληνίου Συλλόγου Νοσηλευτών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.milakamaria86@gmail.com