Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο

Μπορεί η έναρξη της εφαρμογής του νέου νόμου για τη χορήγηση αντιβιοτικών μόνο με ιατρική συνταγή να αναβλήθηκε (δες εδώ) μέχρι να ρυθμιστούν όλες εκείνες οι εκκρεμότητες που χρειάζεται να ρυθμιστούν για να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά και χωρίς προβλήματα ο νόμος, οι φαρμακοποιοί ωστόσο δείχνουν σε κάθε περίπτωση το πόσο ευαισθητοποιημένοι είναι στο πρόβλημα της άσκοπης χρήσης των αντιβιοτικών και των επιπτώσεών της για τη δημόσια υγεία.

Ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου κ. Απόστολος Βαλτάς δήλωσε απερίφραστα στο DailyPharmaNews ότι  οι φαρμακοποιοί θέλουν την εφαρμογή του νέου νόμου, αρκεί η συνταγογράφηση να γίνεται ηλεκτρονικά και μόνο κατ’ εξαίρεση χειρόγραφα (δες εδώ).

Την ίδια στιγμή και ο πρόεδρος του δεύτερου μεγαλύτερου φαρμακευτικού συλλόγου της χώρας, του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης κ. Διονύσης Ευγενίδης σε μία κίνηση με ιδιαίτερο συμβολισμό προχώρησε από κοινού με τον Ιατρικό Σύλλογο της πόλης στην έκδοση ενός δελτίου Τύπου για το θέμα, όπου αναφέρεται ότι «γιατροί και Φαρμακοποιοί είμαστε αποφασισμένοι να συμβάλουμε προς την κατεύθυνση του περιορισμού της αλόγιστης χρήσης αντιβιοτικών, και καλούμε τους πολίτες να βοηθήσουν και αυτοί από τη μεριά τους στον περιορισμό της χρήσης των αντιβιοτικών μόνο εκεί που κρίνεται απαραίτητο, για το καλό όλων μας».

Ένας ακόμη μεγάλος φαρμακευτικός σύλλογος, ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Λάρισας αποφάσισε να προβάλλει –λόγω επικαιρότητας- προς τα μ’ελη του ορισμένες βασικές συμβουλές προς τους ασθενείς για τα αντιβιοτικά μαζί με τις απαντήσεις σε κάποια κρίσιμα ερωτήματα που είναι πιθανό να έχει ένας πολίτης/ασθενής σχετικά με το θέμα, όπου, πριν από οτιδήποτε άλλο, τονίζεται ότι «τα αντιβιοτικά συνταγογραφούνται  μόνο από γιατρό που έχει εξετάσει τον ασθενή». 

Αναλυτικά η ανάρτηση του ΦΣ Λάρισας αναφέρει τα εξής:

ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ

1. Τα αντιβιοτικά συνταγογραφούνται μόνο από γιατρό που έχει εξετάσει τον ασθενή.

Πολλές ασθένειες, αν και προκαλούν τα ίδια συμπτώματα, μπορεί να μην χρειάζονται την ίδια θεραπεία. Όταν έχουμε τα ίδια συμπτώματα με προηγούμενη ασθένεια η οποία θεραπεύτηκε με κάποιο αντιβιοτικό συμβαίνει συχνά να θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε το ίδιο αντιβιοτικό. Παρόλα αυτά, ο μόνος που μπορεί να αποφασίσει εάν κάποια ασθένεια απαιτεί θεραπεία με αντιβιοτικά είναι ο γιατρός που σας παρακολουθεί.

• Μην προσπαθείτε να αγοράσετε αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή.
  Διατηρείτε τα αντιβιοτικά για όσο χρόνο διαρκεί η θεραπεία και μετά απορρίψτε τις δόσεις που περισσεύουν στους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης φαρμάκων των φαρμακείων
• Δεν μπορείτε να χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά που έχουν περισσέψει από προηγούμενες θεραπείες.
• Μην δίνετε αντιβιοτικά που σας έχουν περισσέψει σε άλλους.

2. Τα αντιβιοτικά δεν είναι παυσίπονα και δεν μπορούν να θεραπεύσουν κάθε ασθένεια

Τα αντιβιοτικά δεν δρουν όπως τα παυσίπονα και δεν ανακουφίζουν από πονοκεφάλους, πόνους ή πυρετό.

• Τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά μόνο ενάντια στις βακτηριακές λοιμώξεις και δεν μπορούν να σας βοηθήσουν να αναρρώσετε από λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς, όπως το κοινό κρυολόγημα ή η γρίπη.

3. Η λήψη αντιβιοτικών για λάθος λόγους δεν έχει κανένα όφελος για εσάς και μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες.

Τα αντιβιοτικά μπορεί να προκαλέσουν διάφορες δυσάρεστες παρενέργειες όπως διάρροια, ναυτία ή δερματικά εξανθήματα.

Η λήψη αντιβιοτικών για την καταπολέμηση ήπιων βακτηριακών λοιμώξεων, όπως η παραρρινοκολπίτιδα, ο πονόλαιμος, η βρογχίτιδα ή η ωτίτιδα, είναι συχνά άσκοπη καθώς, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το ανοσοποιητικό σας σύστημα είναι σε θέση να καταπολεμήσει μόνο του αυτές τις ήπιες λοιμώξεις.

Τα περισσότερα συμπτώματα υποχωρούν με μη συνταγογραφούμενα φάρμακα. Τα αντιβιοτικά δεν μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων σας ούτε σας ανακουφίζουν γρηγορότερα.

Εάν τα συμπτώματά σας επιμένουν ή ανησυχείτε για την κατάστασή σας, πρέπει οπωσδήποτε να απευθύνεστε σε γιατρό. Εάν έχετε προσβληθεί από κάποια σοβαρή λοίμωξη όπως η βακτηριακή πνευμονία, ο γιατρός σας θα σας συνταγογραφήσει αντιβιοτικά. Πρέπει να ζητάτε ιατρική βοήθεια πιο σύντομα από τους υπόλοιπους:

• εάν είστε άνω των 65 ετών
• εάν έχετε άσθμα ή διαβήτη
• εάν πάσχετε από κάποια πάθηση των πνευμόνων (π.χ. χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια)
• εάν έχετε καρδιακά προβλήματα (π.χ. ιστορικό καρδιακής προσβολής, στηθάγχης, χρόνιας καρδιακής ανεπάρκειας)
• εάν αντιμετωπίζετε κάποιο πρόβλημα καταστολής του ανοσοποιητικού σας συστήματος ή
• εάν λαμβάνετε φάρμακα τα οποία καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα (π.χ. στεροειδή, αντικαρκινική χημειοθεραπεία, ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την καταστολή των λειτουργιών του θυρεοειδούς αδένα).

4. Συμβουλευτείτε τον φαρμακοποιό σας: υπάρχουν και άλλα φάρμακα που μπορούν να ανακουφίσουν τα συμπτώματά σας

Ο φαρμακοποιός σας μπορεί να σας συστήσει μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για να αντιμετωπίσετε τα συμπτώματά σας.

Μην παραλείπετε να ζητάτε τη συμβουλή του, ιδίως εάν λαμβάνετε φάρμακα για άλλες παθήσεις.

• Τα παυσίπονα ανακουφίζουν από τον πόνο και τον πυρετό.
  
• Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα όπως τα σπρέι ή οι παστίλιες για τον λαιμό διευκολύνουν την κατάποση.
• Τα αποχρεμπτικά απομακρύνουν τις εκκρίσεις από τους αεραγωγούς.
  
• Τα ρινικά εκνεφώματα και τα αποσυμφορητικά διευκολύνουν την αναπνοή.
  
• Τα αντιισταμινικά ανακουφίζουν από τη δύσπνοια, το φτάρνισμα και τη φαγούρα στη μύτη.

ΚΡΙΣΙΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΑΝΤΟΧΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ

Τι είναι τα αντιβιοτικά;

Τα αντιβιοτικά, γνωστά και ως αντιμικροβιακά φάρμακα, είναι φάρμακα που μπορούν να σκοτώνουν τα βακτήρια ή να αναστέλλουν την ανάπτυξή τους, με σκοπό τη θεραπεία των λοιμώξεων στους ανθρώπους, στα ζώα και ενίοτε στα φυτά. Τα αντιβιοτικά είναι φάρμακα κατά των βακτηριακών λοιμώξεων (όπως η πνευμονία από πνευμονιόκοκκο ή οι σταφυλοκοκκικές βακτηριαιμίες). Τα αντιμικροβιακά φάρμακα δεν καταπολεμούν τους ιούς.

Δεν δρουν όλα τα αντιβιοτικά σε όλα τα βακτήρια. Υπάρχουν περισσότερες από 15 διαφορετικές κατηγορίες αντιβιοτικών που διαφοροποιούνται ως προς τη χημική δομή και τη δράση τους ενάντια στα βακτήρια.
Ένα αντιβιοτικό ενδέχεται να καταπολεμά αποτελεσματικά μόνο έναν ή πολλούς τύπους βακτηρίων.

Τι είναι η αντοχή στα αντιβιοτικά;

Τα βακτήρια είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά όταν συγκεκριμένα αντιβιοτικά έχουν χάσει την ικανότητά τους να τα σκοτώνουν ή να καταπολεμούν την ανάπτυξή τους. Μερικά βακτήρια είναι από τη φύση τους ανθεκτικά σε ορισμένα αντιβιοτικά (εγγενής ή έμφυτη αντοχή). Ένα ανησυχητικό πρόβλημα είναι η περίπτωση ορισμένων βακτηρίων τα οποία, ενώ κανονικά είναι ευαίσθητα στα αντιβιοτικά, αναπτύσσουν αντοχή σε αυτά λόγω γενετικών αλλαγών (επίκτητη αντοχή). Τα ανθεκτικά βακτήρια επιβιώνουν παρά τη δράση των αντιβιοτικών και συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται επιφέροντας πιο μακροχρόνιες νόσους ή ακόμα και θάνατο. Οι λοιμώξεις που οφείλονται σε ανθεκτικά βακτήρια μπορεί να απαιτούν περισσότερη φροντίδα καθώς και εναλλακτικά αλλά και ακριβότερα αντιβιοτικά, τα οποία ενδέχεται να έχουν σοβαρότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Αιτίες αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά

Ποια είναι η σημαντικότερη αιτία αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά;
Η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά είναι ένα φυσικό γεγονός που προκαλείται από μεταλλάξεις στα γονίδια των βακτηρίων. Ωστόσο, η υπερβολική και ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών επιταχύνει τη δημιουργία και τη διάδοση ανθεκτικών βακτηρίων. Όταν εκτεθούν στα αντιβιοτικά, τα ευαίσθητα βακτήρια καταστρέφονται, ενώ τα ανθεκτικά βακτήρια μπορούν να συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να πολλαπλασιάζονται. Αυτά τα ανθεκτικά βακτηρία μπορούν να εξαπλωθούν και να προκαλέσουν λοιμώξεις ακόμα και σε άλλους ανθρώπους που δεν έχουν πάρει κανένα αντιβιοτικό.

Τι σημαίνει «ακατάλληλη» χρήση αντιβιοτικών;

Όταν χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά για λάθος λόγους: για παράδειγμα το κρυολόγημα και η γρίπη οφείλονται σε ιούς ενάντια στους οποίους τα αντιβιοτικά ΔΕΝ είναι αποτελεσματικά. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η κατάστασή σας δεν θα βελτιωθεί αν πάρετε αντιβιοτικά: τα αντιβιοτικά δεν καταπολεμούν τον πυρετό ούτε συμπτώματα όπως το φτέρνισμα. Όταν κάνετε εσφαλμένη χρήση αντιβιοτικών: δηλαδή αν μειώνετε τη διάρκεια της θεραπείας ή τις δόσεις, ή δεν τηρείτε τη συχνότητα λήψης τους (για παράδειγμα αν παίρνετε το φάρμακο μία φορά την ημέρα αντί για 2 ή 3 φορές όπως συνιστάται), τότε δεν θα υπάρχει αρκετή ποσότητα φαρμάκου στον οργανισμό σας, τα βακτήρια θα επιβιώσουν και μπορεί να γίνουν πιο ανθεκτικά.

Τηρείτε πάντα τις οδηγίες του γιατρού σας σχετικά με το πότε και πώς θα πάρετε τα αντιβιοτικά. Αν έχετε απορίες για την σωστή τήρηση των οδηγιών ή για ενδεχόμενες παρενέργειες ,συμβουλευτείτε τον φαρμακοποιό σας

Ποιες ασθένειες προκαλούνται από ανθεκτικά βακτήρια;

Τα πολυανθεκτικά βακτήρια μπορούν να προκαλέσουν μεγάλο εύρος λοιμώξεων: ουρολοίμωξη, πνευμονία, δερματική λοίμωξη, διάρροια, βακτηριαιμία. Η εστία της λοίμωξης εξαρτάται από τα βακτήρια και την κατάσταση του ασθενούς.

Το πρόβλημα της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά

Γιατί η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά αποτελεί πρόβλημα;
Η θεραπεία λοιμώξεων που οφείλονται σε ανθεκτικά βακτήρια συνιστά πρόκληση: τα συνήθη αντιβιοτικά δεν έχουν πλέον αποτέλεσμα και οι γιατροί πρέπει να επιλέξουν άλλα αντιβιοτικά. Αυτό μπορεί να καθυστερήσει τη χορήγηση της σωστής θεραπευτικής αγωγής στους ασθενείς και να επιφέρει επιπλοκές, ακόμα και θάνατο. Επίσης, ο ασθενής μπορεί να χρειάζεται περισσότερη φροντίδα, καθώς και εναλλακτικά αλλά και ακριβότερα αντιβιοτικά, τα οποία ενδέχεται να έχουν σοβαρότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα;

Η κατάσταση επιδεινώνεται με την εμφάνιση νέων βακτηριακών στελεχών με αντοχή σε πολλά αντιβιοτικά ταυτόχρονα (γνωστά ως πολυανθεκτικά βακτήρια). Τα εν λόγω βακτήρια μπορεί τελικά να αναπτύξουν αντοχή σε όλα τα υπάρχοντα αντιβιοτικά. Χωρίς αντιβιοτικά μπορεί να επιστρέψουμε στην «προ αντιβιοτικών εποχή», οπότε δεν θα υπάρχει πλέον η δυνατότητα για μεταμόσχευση οργάνων, χημειοθεραπεία, εντατική παρακολούθηση και άλλες ιατρικές διαδικασίες. Οι βακτηριακές ασθένειες θα εξαπλωθούν και, μη μπορώντας πλέον να αντιμετωπιστούν, θα επιφέρουν θάνατο.

Είναι σήμερα το πρόβλημα πιο σοβαρό απ’ ό,τι στο παρελθόν;

Πριν από την ανακάλυψη των αντιβιοτικών, χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από βακτηριακές ασθένειες, όπως η πνευμονία ή οι μετεγχειρητικές λοιμώξεις. Μετά από την ανακάλυψη και με τη χρήση των αντιβιοτικών, όλο και περισσότερα βακτήρια, αρχικά ευαίσθητα στα αντιβιοτικά, γίνονται ανθεκτικά και αντιστέκονται ποικιλοτρόπως στα αντιβιοτικά. Επειδή η αντοχή τους αυξάνεται ενώ, παράλληλα, τα τελευταία χρόνια λίγα νέα αντιβιοτικά έχουν αναπτυχθεί και διατεθεί στην αγορά, το πρόβλημα της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά αποτελεί πλέον σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία.

Τι μπορεί να γίνει για να λυθεί το πρόβλημα;

Η διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών είναι ευθύνη όλων μας. Η υπεύθυνη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να βοηθήσει στην καταστολή της ανάπτυξης ανθεκτικών βακτηρίων και στη διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών για χρήση από τις επόμενες γενιές. Με βάση αυτό το γεγονός, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πότε ενδείκνυται η χορήγηση αντιβιοτικών καθώς και πώς η λήψη τους γίνεται με υπευθυνότητα. Επιτυχημένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού, οι οποίες έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σε μερικές χώρες, έχουν οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης αντιβιοτικών. Όλοι μπορούν να έχουν σημαντική συμβολή στη μείωση της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά:

• Ασθενείς:

Ακολουθείστε τις συμβουλές του γιατρού σας ή/και του φαρμακοποιού σας όταν λαμβάνετε αντιβιοτικά.

Όπου είναι εφικτό, αποφύγετε τη λοίμωξη με κατάλληλο εμβολιασμό.
Πλένετε τακτικά τα χέρια σας και τα χέρια των παιδιών σας, για παράδειγμα μετά από φτέρνισμα ή βήξιμο, πριν αγγίξετε άλλα αντικείμενα ή ανθρώπους.
Κάνετε χρήση αντιβιοτικών μόνο με ιατρική συνταγή. Μην χρησιμοποιείτε φάρμακα που έχουν μείνει από προηγούμενη θεραπευτική αγωγή ή αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή.

Συμβουλευτείτε τον φαρμακοποιό σας για τη διάθεση της ποσότητας που τυχόν περίσσεψε μετά το τέλος της φαρμακευτικής αγωγής.

Με τον πλέον επίσημο τρόπο λοιπόν οι φαρμακοποιοί δείχνουν ότι κακώς κάποιες κακές πρακτικές κάποιων ελαχίστων –όπως συμβαίνει σε όλους τους χώρους- τους φέρνουν στα μάτια της κοινής γνώμης ως μέρος του προβλήματος της μεγάλης αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά που παρατηρείται στη χώρα μας  ενώ στην ουσία είναι μέρος της λύσης του μέσα από την οργανωμένη και συστηματική ευαισθητοποίηση του κοινού.