Από την Τάνια Η. Μαντουβάλου

Ερωτηματικά και διλήμματα για τη βέλτιστη αντιμετώπιση ασθενών με νεοπλάσματα προκαλεί η συνύπαρξη πανδημίας και καρκίνου,  δηλώνει στο DailyPharmaNews  ο  χειρουργός ογκολόγος, καθηγητής στην  Ευρωπαϊκή σχολή Περιτοναϊκής Κακοήθειας,  κ. Γιάννης Σπηλιώτης. Όπως τονίζει  ωστόσο, όλα τα δεδομένα στηρίζονται σε μικρό δείγμα ασθενών και μικρό χρονικό διάστημα, αφού η κατακλυσμιαία εξάπλωση του ιού βρήκε απροετοίμαστες τις κοινωνίες και τα συστήματα υγείας. Κι αυτό όπως λέει είχε σαν αποτέλεσμα να προκύψουν αμφιλεγόμενα δεδομένα την επίπτωση της πανδημίας στην θεραπευτική αλλά και διαγνωστική  προσέγγιση των νέο-πλασματικών ασθενειών. «Η πρώτη διαπίστωση είναι ότι η πανδημία έχει δραματική επίπτωση στην υγεία, ιδίως σε χώρες με δημογραφικό πρόβλημα και με πληθυσμούς γερασμένους και  με σωματικές συννοσηρότητες. Μετά το πρώτο κύμα νοσοκομειακής περίθαλψης Covid-19 και θνησιμότητας, μια δεύτερη διαπίστωση ήταν ο έμμεσος αντίκτυπος που είχε επιφέρει η πανδημία σε θέματα όπως μια σειρά αλληλοσυνδεόμενων εμποδίων στην πρόσβαση για διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου, αφού τα μέτρα για τον περιορισμό της μετάδοσης και εξοικονόμησης νοσηλευτικών κλινών ενδέχεται να καθυστερήσουν την παροχή υπηρεσιών υγείας».

3500 θάνατοι λόγω καθυστερημένης διάγνωσης

Όπως αναφέρει ο γνωστός χειρουργός, πρόσφατη μελέτη από το Ηνωμένο Βασίλειο, προέβλεψε ότι για τέσσερις κοινούς τύπους καρκίνου (μαστού, εντέρου,  πνεύμονα και οισοφάγου), οι καθυστερήσεις στη διάγνωση λόγω της πανδημίας covid-19 θα οδηγήσουν σε περίπου 3.500 θανάτους  καρκίνου που άλλως θα μπορούσαν να αποφευχθούν.  Άλλη μελέτη γιατρών στην επαρχία Οντάριο του Καναδά, αποκαλύπτει ότι θα χρειαστούν 14 εβδομάδες για να καλυφθούν οι καθυστερήσεις στα επείγοντα χειρουργεία που έμειναν πίσω λόγω πανδημίας. Ενώ για να καλυφθούν και τα προγραμματισμένα περιστατικά απαιτούνται 84 εβδομάδες! «Για παράδειγμα, μια καθυστέρηση χειρουργικής επέμβασης για τον καρκίνο του μαστού 12 εβδομάδων λόγω lockdown, με αντίστοιχη καθυστέρηση αποκατάστασης, θα μπορούσε να μεταφραστεί σε περισσότερους από 1.400 επιπλέον θανάτους από καρκίνο μαστού, χωρίς να υπολογίζονται οι μεταγενέστερες επιπτώσεις οποιασδήποτε συστηματικής θεραπείας ή καθυστέρησης ακτινοθεραπείας, που οδηγεί σε περαιτέρω θνησιμότητα ή υποτροπές ασθενειών και άλλες κοινωνικές και υγειονομικές επιπτώσεις».

Ευάλωτοι στη νόσο COVID-19 και οι ασθενείς  ελεύθεροι νόσου

Τον Ιούλιο του 2020 μια δημοσίευση στο Cancer Discovery με όσα αρχικά στοιχεία είχαν μελετηθεί το πρώτο τρίμηνο της πανδημίας έδωσαν δυο δεδομένα, λέει ο κ Σπηλιώτης: «Πρώτον:  δεν έχει προκύψει συσχέτιση μεταξύ της υποβολής των ασθενών με καρκίνο στη χημειοθεραπεία τους και χειρότερης έκβασής τους σε ό,τι αφορά την εξέλιξη της νόσου COVID-19. Και η ανοσοθεραπεία στην οποία υποβάλλονται πλέον ολοένα και περισσότεροι ασθενείς με καρκίνο, με βάση τα μέχρι στιγμής στοιχεία, φαίνεται να είναι ασφαλής». Και δεύτερον: Παρατηρήσαμε παγκοσμίως ότι η πανδημία του νέου κορωνοϊού πάγωσε για μεγάλο διάστημα τα πάντα, κάποιες φορές ακόμη και τις απαραίτητες για την επιβίωση πολλών ατόμων με καρκίνο θεραπείες. Το μήνυμα λοιπόν των δεδομένων μας είναι σαφές: ένας ασθενής με καρκίνο που έχει ανάγκη τη θεραπεία για τη νόσο του δεν πρέπει να την καθυστερήσει εξαιτίας του  κορωνοϊού». Μια άλλη μελέτη, σύμφωνα με τον κ. Σπηλιώτη, που δημοσιεύτηκε στο Lancet τον Μάιο του 2020 ανέδειξε τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν για σοβαρή νόσο COVID-19 και πιθανώς για θάνατο τρεις κατηγορίες ασθενών με καρκίνο: η πρώτη αφορούσε αυτούς που ήταν ελεύθεροι νόσου, η δεύτερη αυτούς που είχαν εμφανή καρκίνο σύμφωνα με τις απεικονιστικές εξετάσεις αλλά βρίσκονταν σε σταθερή κατάσταση, και η τρίτη όσους είχαν εξελισσόμενο καρκίνο. «Η τρίτη κατηγορία ασθενών φάνηκε να κινδυνεύει περισσότερο από όλες, ενώ και η δεύτερη κατηγορία φάνηκε να αντιμετωπίζει μεγαλύτερο κίνδυνο σε σύγκριση με την πρώτη».

Αύξηση προχωρημένων καρκίνων κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης

Όπως είναι ευκρινές χρειάζεται επαγρύπνηση και αντιμετώπιση των ογκολογικών περιστατικών, αφού τυχόν καθυστερήσεις στην θεραπεία θα έχουν παράπλευρες απώλειες ως προς την νοσηρότητα και την τελική επιβίωση. Ένα άλλο πρόβλημα, τονίζει ο κ. Σπηλιώτης, είναι ότι η καθυστέρηση διαγνωστικών εξετάσεων, απεικονίσεων, μπορεί να διαταράξει την διαχρονική παρακολούθηση (follow – up) αυτών των ασθενών. Ενώ παράλληλα μπορεί να καθυστερήσει την διάγνωση πρωτοδιαγνωσθέντων όγκων.  «Μια εμπειρία στην Ευρώπη από την προηγηθείσα οικονομική κρίση (οικονομική πανδημία) έδειξε όχι αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου, αλλά την αύξηση των πιο προχωρημένων σταδίων καρκίνου κατά την διάρκεια της πρώτης διάγνωσης. Το γεγονός αυτό αποδόθηκε στην οικονομική στέρηση του πληθυσμού στο να πάει έγκαιρα στον ιατρό και να υποβληθεί έγκαιρα σε εξετάσεις. Αν στην ανωτέρω παράμετρο προσθέτουμε τις οικονομικές, κοινωνικές  και ψυχολογικές επιδράσεις του lock down, τότε γίνεται αντιληπτό πόσο δραματικές παράπλευρες  απώλειες θα προκαλέσει η πανδημία.