Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι οι κιρκάδιοι ρυθμοί παίζουν βασικό ρόλο στη ρύθμιση της πρόσληψης τροφής, ειδικά σε άτομα που διατρέχουν κίνδυνο για παχυσαρκία. Πρόκειται για την πρώτη μελέτη που διαπιστώνει ότι η πρόσληψη τροφής ρυθμίζεται από το εσωτερικό ρολόι του σώματός μας.
Μέχρι το 2030, εκτιμάται ότι σχεδόν οι μισοί Αμερικανοί αναμένεται να έχουν παχυσαρκία, μια κατάσταση που αυξάνει τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών όπως ο διαβήτης και ο καρκίνος. Τα αίτια της παχυσαρκίας είναι πολύπλοκα και πολυπαραγοντικά. Ένας πιθανός παράγοντας θεωρείται η επίδραση του κιρκάδιου συστήματος χρονισμού στη θερμιδική πρόσληψη και το σωματικό βάρος.
Το κιρκάδιο σύστημα αποτελείται από τρισεκατομμύρια “ρολόγια” που υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα όργανα, τους ιστούς και τα κύτταρα, τα οποία προετοιμάζουν τη βιολογία του οργανισμού στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις κατά τη διάρκεια του κύκλου ημέρας/νύχτας. Η επίδραση του κιρκάδιου συστήματος είναι γνωστό ότι διαφέρει μεταξύ των ανθρώπων, λόγω ενός συνδυασμού γενετικών, συμπεριφορικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Προηγούμενες έρευνες έχουν εντοπίσει κάποιες συσχετίσεις ανάμεσα στον ύπνο, τις διατροφικές συνήθειες και την αύξηση βάρους, ωστόσο ο ακριβής ρόλος του κιρκάδιου συστήματος – δηλαδή του εσωτερικού βιολογικού μας ρολογιού – στη διαμόρφωση των διατροφικών συμπεριφορών και στην πρόσληψη θερμίδων στον άνθρωπο παραμένει ασαφής.
Η επίδραση του βιολογικού ρολογιού στις διατροφικές συνήθειες
Ερευνητές από τον αμερικανικό ερευνητικό οργανισμό υγείας Mass General Brigham και την Ιατρική Σχολή Warren Alpert του Πανεπιστημίου Brown θέλησαν να διερευνήσουν ποιος είναι ο ρόλος των κιρκάδιων ρυθμών στη ρύθμιση της πρόσληψης τροφής, ειδικά σε άτομα που διατρέχουν κίνδυνο για παχυσαρκία.
Στη μελέτη συμμετείχαν 51 έφηβοι και από τα δύο φύλα, ηλικίας 12 έως 18 ετών, με μέση ηλικία τα 13,7 έτη. Οι έφηβοι χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες με βάση τον δείκτη μάζας σώματος ( ΔΜΣ ): 24 έφηβοι ήταν στην ομάδα υγιούς βάρους, 13 στην ομάδα υπέρβαρων και 14 στην ομάδα παχυσαρκίας.
Όλοι οι έφηβοι συμμετείχαν σε επτά κύκλους ύπνου και αφύπνισης 28 ωρών, σε περιβάλλον με ελεγχόμενο χαμηλό φωτισμό ενώ ήταν ξύπνιοι, και σε απόλυτο σκοτάδι κατά τη διάρκεια του ύπνου. Οι συμμετέχοντες παρέμειναν στον ίδιο χώρο καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης. Για να ελέγξουν τις εξωτερικές επιρροές στον κιρκάδιο ρυθμό, οι ερευνητές αφαίρεσαν όλα τα εξωτερικά στοιχεία χρόνου από το περιβάλλον του εργαστηρίου, συμπεριλαμβανομένων των ρολογιών και της πρόσβασης στο εξωτερικό φως.
Οι συμμετέχοντες είχαν έξι δυνατότητες για φαγητό σε καθορισμένες ώρες κατά τη διάρκεια του επεισοδίου αφύπνισης, με ένα τυποποιημένο μενού. Στη διάρκεια κάθε γεύματος μπορούσαν να καταναλώνουν όσο φαγητό ήθελαν. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι έφηβοι μπορούσαν να συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες, όπως χειροτεχνίες, παρακολούθηση ταινιών (με χαμηλά τα φώτα της οθόνης) και κοινωνικά παιχνίδια.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, τόσο το ενδογενές κιρκαδικό σύστημα χρονισμού όσο και ο κύκλος συμπεριφοράς επηρεάζουν τη θερμιδική πρόσληψη. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι αλλαγές στο κιρκάδιο σύστημα κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας επηρέασαν σημαντικά την κατανάλωση φαγητού σε όλους τους συμμετέχοντες.
Και στις τρεις ομάδες, η πρόσληψη τροφής κορυφώθηκε αργά το απόγευμα και νωρίς το βράδυ και ήταν χαμηλότερη το πρωί, ακόμη και μετά από συμπεριφορικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, αποδεικνύοντας ότι το βιολογικό ρολόι του σώματος επηρεάζει άμεσα το πόσο τρώμε σε διαφορετικές ώρες της ημέρας. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι οι έφηβοι στις ομάδες παχυσαρκίας και υπέρβαρων κατανάλωναν σημαντικά περισσότερες θερμίδες το βράδυ συγκριτικά με τους έφηβους της ομάδας υγιούς βάρους.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, πρόκειται για σημαντικά ευρήματα καθώς, για πρώτη φορά, διαπιστώνεται μια συσχέτιση μεταξύ του βάρους, των θερμίδων που καταναλώνονται και των κιρκάδιων ρυθμών σε εφήβους, έναν πληθυσμό που δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς και του οποίου τα διατροφικά πρότυπα διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της μακροπρόθεσμης υγείας τους ως ενήλικες.
Σύμφωνα με τους ερευνητές απαιτούνται μελλοντικές μελέτες για να καθοριστεί εάν ο κιρκάδιος έλεγχος της πρόσληψης τροφής συμβάλλει στις αλλαγές βάρους, εάν οι αλλαγές βάρους επηρεάζουν τον κιρκάδιο έλεγχο της πρόσληψης τροφής ή εάν πρόκειται για ένα συνδυασμό και των δύο αυτών παραγόντων . Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ της διατροφής, του κιρκάδιου συστήματος και του μεταβολισμού και θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη αποτελεσματικών διατροφικών παρεμβάσεων για τη βελτίωση της υγείας.
Πηγή: Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)
