ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Η παχυσαρκία αποτελεί μια παθολογική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από υπερβολική αποθήκευση λίπους στο σώμα, σε τέτοιο βαθμό που επιφέρει δυσμενείς σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις στα πάσχοντα άτομα.
Ως νόσος αναγνωρίσθηκε επίσημα το 1948 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο οποίος τη συμπεριέλαβε στη Διεθνή Ταξινόμηση των Παθήσεων (International Classification of Diseases).

Υπολογίζεται ότι το 2030, ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα είναι υπέρβαροι και παχύσαρκοι, δηλαδή περίπου 1 στις 5 γυναίκες και 1 στους επτά άνδρες. Στην Ελλάδα, περίπου το 63% των ενηλίκων είναι υπέρβαροι και παχύσαρκοι.

Εξίσου υψηλά είναι και τα ποσοστά παχυσαρκίας στα παιδιά και τους εφήβους, και μάλιστα σημαντικά υψηλότερα από το σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών. Το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 4-6 ετών που είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα είναι 20,6%. Στα παιδιά ηλικίας 6-10 το ποσοστό ανεβαίνει στο 38,5% και στα παιδιά ηλικίας 10-12 ετών ξεπερνά το 41%. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το 70-80% των παχύσαρκων εφήβων θα παραμείνουν παχύσαρκοι και ως ενήλικες.

Έχει αποδειχθεί ότι η παχυσαρκία συνδέεται με μια σειρά από καρδιακές και μεταβολικές διαταραχές, οι οποίες μπορεί να εξελιχθούν σε χρόνια νοσήματα, με κυριότερα το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, την αρτηριακή υπέρταση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, κάποιους τύπους καρκίνου, τα μυοσκελετικά προβλήματα, την οστεοαρθρίτιδα, τις  χολολιθιάσεις, την παγκρεατίτιδα, την αποφρακτική υπνική άπνοια. Επιπλέον, η παχυσαρκία έχει σοβαρές επιπτώσεις.

Επιπλέον, η παχυσαρκία έχει σοβαρές ψυχικές και κοινωνικές επιπτώσεις αλλά και σημαντικό οικονομικό κόστος τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και στο σύστημα υγείας.

Αίτια

Η παχυσαρκία αποτελεί μια πολυπαραγοντική νόσο, δηλαδή είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικών, συμπεριφορικών, ορμονικών και γενετικών παραγόντων ή συνδυασμός όλων αυτών. Πολλοί από αυτούς τους παράγοντες μπορεί να εμφανιστούν από τα πολύ πρώιμα στάδια της ζωής, ακόμα και πριν από τη γέννηση.

Ο κυριότερος παράγοντας ωστόσο της παχυσαρκίας θεωρείται ο τρόπος ζωής που ακολουθούν τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ποσότητα και το είδος της διατροφής, η σωματική άσκηση και οι πολύωρες καθιστικές δραστηριότητες επηρεάζουν καθοριστικά την πιθανότητα υπερβολικής αύξησης του σωματικού βάρους, ανεξαρτήτως άλλων παραγόντων.

Άλλοι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση παχυσαρκίας αποτελούν: Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

• Η κληρονομικότητα και οι οικογενειακές επιδράσεις.

• Ορισμένα φάρμακα όπως τα αντικαθλιπτικά, τα αντιεπιληπτικά, τα αντιψυχωσικά, τα στεροειδή και οι β-αποκλειστές.

• Οικονομικά προβλήματα ή δυσκολίες στην προσωπική ζωή.

• Η έλλειψη ύπνου.

• Το χρόνιο άγχος.

• Τροφική δυσανεξία σε διάφορες τροφές ή ουσίες που μπλοκάρουν την εύρυθμη μεταβολική και γενικότερη λειτουργία του οργανισμού.

Συμπτώματα

Η παχυσαρκία συνδέεται  με πολλές και σοβαρές επιπλοκές υγείας, ακόμα και στις περιπτώσεις που απουσιάζουν τα συμπτώματα.

Τα κυριότερα συμπτώματα που συνήθως εμφανίζει ένα παχύσαρκο άτομο είναι:

• Σοβαρή δυσκολία εκτέλεσης απλών καθημερινών λειτουργιών όπως, το περπάτημα, η άθληση, το ανέβασμα μιας σκάλας, οι δουλειές στο σπίτι.

• Λαχάνιασμα, αίσθημα διαρκούς κόπωσης.

• Αίσθημα ακανόνιστων καρδιακών παλμών.

• Αυξημένη αρτηριακή υπέρταση.

• Διαταραχές του κύκλου και προβλήματα γονιμότητας.

• Κάψιμο στον οισοφάγο από παλινδρόμηση.

• Σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο (έντονο ροχαλητό και επεισόδια άπνοιας).

• Μυοσκελετικά προβλήματα.

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση, έντονο άγχος, κατάθλιψη.

Διάγνωση

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), είναι μία γενική ιατρική ένδειξη για τον υπολογισμό του βαθμού παχυσαρκίας ενός ατόμου. Υπολογίζεται με βάση τον μαθηματικό τύπο: ΔΜΣ = βάρος(σε kg)/ ύψος2 (σε m2 ).Σημαντικές πληροφορίες επίσης σχετικά με τη συσσώρευση του λίπους μας δίνει η μέτρηση της περιμέτρου της μέσης.

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, στους ενήλικες το υπερβάλλον βάρος καθορίζεται ως ΔΜΣ 25-30 kg/m2, ενώ η παχυσαρκία ορίζεται ως ΔΜΣ ίσος ή μεγαλύτερος από 30 kg/m2. Η νοσογόνος παχυσαρκία προκύπτει όταν ο ΔΜΣ υπερβαίνει τα 40 kg/m2 ή υπερβαίνει τα 35 kg/m2 με τουλάχιστον δύο συνοδά νοσήματα παχυσαρκίας.

Θεραπεία

Ακρογωνιαίος λίθος στην πρόληψη και την θεραπευτική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας αποτελεί η ουσιαστική αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, με συστηματική και καθημερινή άσκηση. Σκοπός της δίαιτας είναι η διατήρηση κανονικού σωματικού βάρους, η διατροφή με υγιεινές τροφές, η διατήρηση χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης και η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.

Όταν αυτές οι παρεμβάσεις δεν επαρκούν, τότε υπάρχουν φαρμακευτικές ουσίες που μπορούν να υποβοηθήσουν την προσπάθεια απώλειας βάρους. Ένα παχύσαρκο άτομο θα πρέπει να καταφεύγει σε χρήση φαρμάκων μόνο όταν η διαιτολογική αντιμετώπιση έχει αποδεδειγμένα αποτύχει στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.

Μία ακόμη επιλογή για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας αποτελεί η χειρουργική αντιμετώπιση. Η βαριατρική χειρουργική αποτελεί τα τελευταία χρόνια μια ουσιαστική θεραπευτική παρέμβαση στο πρόβλημα της νοσογόνου παχυσαρκίας. Οι επεμβάσεις αυτές εφαρμόζονται σε άτομα υπερβολικά παχύσαρκα και με τουλάχιστον δύο συνοσηρότητες. Οι χειρουργικές αυτές επεμβάσεις δεν γίνονται μόνο για αισθητικούς λόγους, αλλά πρωτίστως για τη βελτίωση της υγείας και τη θεραπεία των συνοδών προβλημάτων που είναι αποτέλεσμα της παχυσαρκίας.

Στη σύγχρονη εποχή, η παχυσαρκία, σαν νοσολογική κατάσταση, είναι μια σημαντική κρίση δημόσιας υγείας που καλείται να αντιμετωπίσει η παγκόσμια κοινότητα. Οι στρατηγικές πρόληψης στο γενικό πληθυσμό στηρίζονται κυρίως στην προσπάθεια συνολικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης των πολιτών σε θέματα διατροφής και σωματικής δραστηριότητας.