Τι είναι καλό να ξέρουμε… Από την Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο
Πώς θα την καταλάβετε
Ο δεκαεξάχρονος Νίκος πήγε σε μια συναυλία με τους φίλους του πριν από δύο μήνες. Ξαφνικά ένιωσε έντονη ταχυκαρδία και εφίδρωση, αισθάνθηκε ότι θα λιποθυμήσει και άρχισε να τρέμει. Μου περιέγραψε αυτά που ένιωθε σαν ένα τσουνάμι αρνητικών αισθημάτων που κλόνιζε την ισορροπία του και τον έκανε να νιώθει εγκλωβισμένος. Από τότε φοβάται να βρίσκεται σε κόσμο μόνος του, μήπως του ξαναπαρουσιαστούν τα συμπτώματα. Η σκέψη αυτή τον απασχολεί διαρκώς και σταδιακά άρχισε να απο- φεύγει να κυκλοφορεί μόνος του εφευρίσκοντας διάφορα προ- σχήματα.
Πρόκειται για ένα επίμονο αίσθημα φόβου ότι το άτομο θα παγιδευτεί σε καταστάσεις ή μέρη από τα οποία δεν θα υπάρχει διέξοδος διαφυγής ούτε βοήθεια από κάπου.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει το αγοραφοβικό άτομο στην εμφάνιση των εξής συμπτωμάτων:
Σωματικά συμπτώματα:
ταχυκαρδία
υπερβολική εφίδρωση ñ ναυτία
πόνος στο στήθος
στομαχικές διαταραχές και ναυτία ñ ζαλάδα και τάση λιποθυμίας
τρόμος.
Συμπτώματα που αφορούν τον τρόπο ζωής:
απομόνωση ή αποκοπή από άτομα και δραστηριότητες ñ φόβος για το ενδεχόμενο να είναι κάπου μόνο του, χωρίς κάποιον που θα μπορούσε να το βοηθήσει υπερβολική εξάρτηση από τους άλλους
φόβος για το ενδεχόμενο να χάσει τον έλεγχο μπροστά σε άλλους
αποφυγή χώρων από τους οποίους θα ήταν δύσκολο να διαφύγει
άρνηση να αφήσει το σπίτι του.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Σύμφωνα με το DSM-5, προκειμένου να διαγνωστεί η αγοραφοβία, θα πρέπει να ισχύουν τα παρακάτω:
Α. Εμφανίζεται υπερβολικός φόβος ή άγχος, όταν ο έφηβος πρόκειται να έρθει αντιμέτωπος με τουλάχιστον δύο από τις εξής καταστάσεις:
να χρησιμοποιήσει τα μέσα μαζικής μεταφοράς (λεωφορεία, τρένα, πλοία, αεροπλάνα) να βρεθεί σε ανοικτούς χώρους (γέφυρες, αγορές κ.λπ.) ñ να βρεθεί σε κλειστούς χώρους (καταστήματα, κινηματογράφους, θέατρα)
να σταθεί στη σειρά ή να βρεθεί μέσα στο πλήθος ñ να βρεθεί εκτός σπιτιού μόνος να πραγματοποιήσει συνήθεις απλές δραστηριότητες (σχολείο, έξοδος με φίλους κ.λπ.).
Β. Το άτομο φοβάται και αποφεύγει τις παραπάνω καταστάσεις σκεπτόμενο ότι η διαφυγή μπορεί να είναι δύσκολη.
Γ. Οι αγοραφοβικές αντιδράσεις σχεδόν πάντα προκαλούν φόβο ή άγχος.
Δ. Οι καταστάσεις που πυροδοτούν την αγοραφοβία αποφεύγονται σθεναρά, καθώς το άτομο απαιτεί την παρουσία ενός προσώπου εμπιστοσύνης ή τις υπομένει με έντονο φόβο και άγχος.
Ε. Ο φόβος και το άγχος χαρακτηρίζονται υπερβολικά και δυσανάλογα προς τον πραγματικό κίνδυνο που προκαλούν οι καταστάσεις οι οποίες πυροδοτούν την αγοραφοβία.
ΣΤ. Ο φόβος, το άγχος ή η αποφυγή επιμένουν και διαρκούν τυπικά επί έξι μήνες ή και παραπάνω.
Ζ. Ο φόβος, το άγχος ή η αποφυγή προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικότητας του εφήβου και της εν γένει λειτουργικότητάς του.
Η. Τα συμπτώματα δεν εξηγούνται καλύτερα βάσει των συμπτωμάτων άλλης ψυχικής διαταραχής.
Πώς επηρεάζει τη ζωή τους
Στη διάρκεια ενός αγοραφοβικού επεισοδίου, κάποια άτομα μπορεί απλώς να δυσφορούν, ωστόσο υπάρχουν και αυτοί που παθαίνουν κρίσεις πανικού βιώνοντας την κατάσταση πιο έντονα. Ο έφηβος με αγοραφοβία αποφεύγει να εκτίθεται στις καταστάσεις που μπορεί να την πυροδοτήσουν. Αν, για παράδειγμα, έχει πάθει μια κρίση πανικού μέσα στο σινεμά, είναι πιθανό να αποφεύγει να ξαναπάει, από φόβο μήπως επαναληφθεί το επεισόδιο. Έτσι, όμως, σταδιακά απομονώνεται, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η κοινωνική του ζωή αλλά και οι επιδόσεις του στο σχολείο, η συμμετοχή του σε εξωσχολικές δραστηριότητες κ.λπ.
Τι είναι καλό να ξέρετε
Στην εμφάνιση της αγοραφοβίας είναι πιθανό να συνεισφέρουν:
χημικές και ορμονικές ανισορροπίες
αντίστοιχες συμπεριφορές στο οικογενειακό περιβάλλον ñ υπερπροστατευτικό ή ασφυκτικό περιβάλλον
παιδικές τραυματικές εμπειρίες
ιστορικό ψυχικής ασθένειας στο οικογενειακό περιβάλλον
Περίπου το 1,7% των εφήβων και των νέων παρουσιάζουν αγοραφοβία. Οι γυναίκες είναι δύο φορές περισσότερες από τους άνδρες.
Πώς αντιμετωπίζεται
Ανάλογα με την περίπτωση, προτείνεται και εδώ η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, καθώς βοηθά τον έφηβο να προσεγγίσει έναν θετικό τρόπο σκέψης ως προς το ερέθισμα που προκαλεί τα συμπτώματα. Αν κριθεί αναγκαίο, μπορεί να συ- στηθεί και φαρμακευτική αγωγή. Καλό είναι, φυσικά, να ζητάμε βοήθεια αμέσως, αλλά, ακόμα και αν η αγοραφοβία είναι χρόνια, η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να ελέγχει τα συμπτώματα ικανοποιητικά ώστε να έχει μια λειτουργική ζωή.
Από το βιβλίο «Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή!»
