Πώς μπορεί κανείς να ξεχωρίσει αν έχουν συνείδηση άνθρωποι που βρίσκονται σε κατάσταση αναισθησίας και αδυναμίας επικοινωνίας; Τη δυσκολία αυτή έρχεται να αντιμετωπίσει μια νέα επιστημονική έρευνα, με επικεφαλής μια Ελληνίδα ερευνήτρια της διασποράς, που έκανε ένα σημαντικό βήμα για την ανακάλυψη της νευρωνικής «υπογραφής» της συνείδησης στον εγκέφαλο.
Η έλλειψη συνείδησης μπορεί να είναι προσωρινή όπως π.χ. μετά τη χορήγηση αναισθητικών φαρμάκων στο πλαίσιο μιας χειρουργικής επέμβασης ή πιο μόνιμη π.χ. λόγω σοβαρού τραυματισμού στο κεφάλι. Μέχρι σήμερα οι γιατροί και οι επιστήμονες δεν είναι εύκολο να πουν με βεβαιότητα αν ένας άνθρωπος που δεν επικοινωνεί, έχει ή όχι συνείδηση. Αυτό οφείλεται στο ότι δεν υπάρχουν ακόμη αξιόπιστοι βιοδείκτες ή άλλες μέθοδοι που να διακρίνουν την ύπαρξη ή απουσία της συνείδησης.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Αθηνά Δεμερτζή της Ομάδας Επιστήμης Κώματος του βελγικού Πανεπιστημίου της Λιέγης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Science Advances”, μελέτησαν 159 ανθρώπους, καταγράφοντας την εγκεφαλική δραστηριότητά τους με λειτουργική μαγνητική απεικόνιση (fMRI). Μερικοί από τους συμμετέχοντες ήταν υγιείς που είχαν υποβληθεί σε φαρμακευτική αναισθησία, ενώ άλλοι ήταν ασθενείς που είχαν διαγνωσθεί ότι βρίσκονταν είτε σε άγρυπνο κώμα (‘φυτική’ κατάσταση), στην οποία μπορούσαν να ανοίξουν τα μάτια τους αλλά όχι να κάνουν εθελούσιες κινήσεις, είτε βρίσκονταν σε κατάσταση ελάχιστης συνειδητότητας.
Οι επιστήμονες ανέλυσαν μέσω fMRI πώς οι διακυμάνσεις της οξυγόνωσης του αίματος (μια ένδειξη της νευρωνικής δραστηριότητας) συντονίζονταν σε 42 περιοχές-κλειδιά του εγκεφάλου, που απαρτίζουν έξι εγκεφαλικά δίκτυα και θεωρούνται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στη συνείδηση. Η ανάλυση αποκάλυψε τέσσερα διακριτά μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας, τα οποία είναι διαφορετικά στους υγιείς εγκεφάλους σε αναισθησία και σε εκείνους σε κατάσταση «φυτού».
ΟΙ επιστήμονες ανέφεραν ότι έκαναν πλέον ένα σημαντικό βήμα για τον εντοπισμό βιολογικών δεικτών της συνείδησης. Η ανίχνευση τέτοιων διακριτών εγκεφαλικών μοτίβων σε πραγματικό χρόνο μπορεί αφενός να βοηθήσει στην μη επεμβατική αποκατάσταση της συνείδησης, αφετέρου στη διευκόλυνση της λήψης ιατρικών αποφάσεων σχετικά με ασθενείς που έχουν ελάχιστη συνειδητότητα.
Η Α.Δεμερτζή αποφοίτησε από το Τμήμα Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (2005), έκανε μεταπτυχιακά στη γνωσιακή νευροεπιστήμη και νευροψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ (2007) και πήρε το διδακτορικό της στις ιατρικές επιστήμες από το Πανεπιστήμιο της Λιέγης (2012). Η μεταδιδακτορική έρευνα της στην Ομάδα Επιστήμης Κώματος του βελγικού Πανεπιστημίου εστιάζει στην κατανόηση της νευρωνικής βάσης της συνείδησης και της απουσίας της, με κεντρικό κλινικό στόχο την ανακάλυψη βιοδεικτών που θα επιτρέπουν τη διάγνωση και πρόγνωση για ασθενείς που αδυνατούν να επικοινωνήσουν.
Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση:
Παύλος Δρακόπουλος
