Τα 12 πιο μολυσμένα από φυτοφάρμακα, φρούτα και λαχανικά
Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη
Άκρως ανησυχητικά είναι τα στοιχεία που δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα και αφορούν εισαγόμενα φρούτα και λαχανικά στα οποία, μετά από ελέγχους, εντοπίστηκε υπερβολική ποσότητα επικίνδυνων φυτοφαρμάκων.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία που γνωστοποίησε ο Σύνδεσμος Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής – Διακίνησης Φρούτων – Λαχανικών και Χυμών Incofruit Hellas, το διάστημα Σεπτεμβρίου 2023 – Αυγούστου 2024, μετά από ελέγχους σε 580 περιπτώσεις οπωροκηπευτικών προϊόντων που εισάγονται στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη είτε από κράτη μέλη είτε από τρίτες χώρες, εντοπίστηκε υπερβολική ποσότητα φυτοφαρμάκων με αποτέλεσμα αυτά να απορριφθούν από την αγορά και να καταστραφούν.
Σύμφωνα με σημαντικό αριθμό διεθνών μελετών, τα φυτοφάρμακα έχουν συνδεθεί με πρόωρες γεννήσεις, παιδική λευχαιμία, μειωμένη νευροανάπτυξη στα παιδιά, συγγενείς δυσπλασίες, υπογονιμότητα, καρδιακές παθήσεις, καρκίνο, βλάβες στο DNA και άλλες διαταραχές.
Ο Πέτρος Ταραντίλης, Καθηγητής Ενόργανης Χημικής Ανάλυσης και Τοξικολογίας Τροφίμων, Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, εξηγεί στο DailyPharmaNews ποιες είναι οι επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στην τροφική αλυσίδα και την ανθρώπινη υγεία και αποκαλύπτει ποια είναι τα πιο “μολυσμένα” φρούτα και λαχανικά αλλά και πως μπορούμε να προστατευτούμε στην καθημερινότητά μας από τα φυτοφάρμακα και άλλες επιβλαβείς ουσίες.
«Τα φυτοφάρμακα είναι ουσίες ή μείγματα ουσιών που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη ή τον έλεγχο, την καταπολέμηση των εχθρών των φυτών. Μπορούν να είναι χημικά (συνθετικά ή φυσικά), βιολογικοί παράγοντες (όπως ιοί ή βακτήρια), αντιμικροβιακά ή απολυμαντικά.
Τα φυτοφάρμακα διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τον στόχο τους, όπως εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, μυκητοκτόνα, τρωκτικοκτόνα, βακτηριοκτόνα, ακαρεοκτόνα, μαλακιοκτόνα, ιοκτόνα και νηματοκτόνα. Χρησιμοποιούνται για την εξόντωση επιβλαβών οργανισμών που προκαλούν ασθένειεςσε ανθρώπους, ζώα και καλλιέργειες, ενώ έχουν εφαρμογές και σε αστικές περιοχές, όπως πάρκα και γήπεδα.
Τα εντομοκτόνα, χρησιμοποιούνται για την εξόντωση εντόμων που μεταδίδουν ασθένειες, όπως τα κουνούπια και οι σφήκες. Τα ζιζανιοκτόνα καταστέλλουντην ανάπτυξη ζιζανίων στις γεωργικές καλλιέργειες, ενώ τα μυκητοκτόνα προστατεύουν τις καλλιέργειες από μύκητες.
Τα φυτοφάρμακα έχουν εισέλθει στην τροφική αλυσίδα, καθώς χρησιμοποιούνται τόσο πριν όσο και μετά τη συγκομιδή των τροφίμων. Κτηνιατρικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται σε ζώα μπορούν επίσης να βρεθούν σε τρόφιμα σε μικρές ποσότητες.
Η μόλυνση του περιβάλλοντος από φυτοφάρμακα, ιδιαίτερα των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, αποτελεί ένα αυξανόμενο πρόβλημα στις γεωργικές περιοχές.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι:
• Πολλά φυτοφάρμακα δεν διασπώνται γρήγορα, με αποτέλεσμα να παραμένουν στο έδαφος ή να διασκορπίζονται στο περιβάλλον.
• Οι μέθοδοι εφαρμογής, όπως ο αεροψεκασμός, μπορεί να είναι αναποτελεσματικές, οδηγώντας σε μόλυνση του περιβάλλοντος και των υδάτων.
• Ζώα που πίνουν μολυσμένο νερό μπορεί να έχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων στο κρέας ή το γάλα τους.
• Επιπλέον, οιοικιακές εφαρμογές φυτοφαρμάκων, παρόλο που περιλαμβάνουν λιγότερο επικίνδυνα σκευάσματα, συχνά καταλήγουνσε ακατάλληλη αποθήκευση και διάθεση, προκαλώντας δηλητηριάσεις ή μόλυνση.
H «Βρώμικη Δωδεκάδα» από φυτοφάρμακα φρούτων και λαχανικών
Οι κυριότερες απαγορευμένες ουσίες που εντοπίζονται συνήθως σε φρούτα και λαχανικά είναι τα φυτοφάρμακα. Σύμφωνα με την Περιβαλλοντική Ομάδα Εργασίας (Environmental Working Group, EWG), οι πιο συχνά ανιχνευόμενες ουσίες περιλαμβάνουν μυκητοκτόνα όπως η φλουδιοξονίλη (fludioxonil), η πυρακλοστροβίνη (pyraclostrobin), η μποσκαλίδη(boscalid) και η πυριμεθανίλη (pyrimethanil). Αυτά τα μυκητοκτόνα μπορεί να είναι ενδοκρινικοί διαταράκτες και να βλάψουν το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα.
Επιπλέον, ο κατάλογος της «βρώμικης δωδεκάδας» (DirtyDozen) του 2024 περιλαμβάνει φρούτα και λαχανικά όπως οι φράουλες, το σπανάκι, τα σταφύλια, τα ροδάκινα και τα μήλα, τα οποία είναι τα πιο μολυσμένα με υπολείμματα φυτοφαρμάκων.
Για να μειωθεί η έκθεση σε αυτές τις ουσίες, τα φρούτα και τα λαχανικά πρέπει πάντα να πλένονται καλά πριν από την κατανάλωση.
Τα βιολογικά προϊόντα έχουν φυτοφάρμακα;
Τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά που αγοράζουμε πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα πρότυπα και να είναι πιστοποιημένα από αρμόδιους οργανισμούς. Τα πρότυπα αυτά περιλαμβάνουν την απαγόρευση της χρήσης συνθετικών φυτοφαρμάκων, χημικών λιπασμάτων και γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (GeneticallyModifiedOrganisms, GMOs). Ωστόσο, υπάρχουν μερικά σημεία που πρέπει να έχουμε κατά νου:
• Πιστοποίηση:Τα βιολογικά προϊόντα πρέπει να είναι πιστοποιημένα από αναγνωρισμένους οργανισμούς, όπως η ΔΗΩ ή η TUVHellas στην Ελλάδα.
• Υπολείμματα φυτοφαρμάκων:Τα βιολογικά προϊόντα δεν πρέπει να περιέχουν συνθετικά φυτοφάρμακα, αλλά μπορούν να περιέχουν ίχνη φυσικών φυτοφαρμάκων που επιτρέπονται στη βιολογική γεωργία.
• Διασταυρούμενη μόλυνση: Υπάρχει πιθανότητα διασταυρούμενης μόλυνσης από γειτονικές συμβατικές καλλιέργειες, αν και αυτός ο κίνδυνος είναι συνήθως μικρός.
• Ποιότητα εδάφους: Η ποιότητα του εδάφους και οι καλλιεργητικές πρακτικές παίζουν σημαντικό ρόλο στην τελική ποιότητα των βιολογικών προϊόντων.
Γενικά, τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά είναι πιο ασφαλή και υγιεινά σε σύγκριση με τα συμβατικά, αλλά είναι σημαντικό να επιλέγουμε προϊόντα από αξιόπιστες πηγές και να ελέγχουμε τις πιστοποιήσεις τους.
Οι επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στην ανθρώπινη υγεία
Τα φυτοφάρμακα μπορεί να έχουν ποικίλεςαρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, ανάλογα με την έκθεση και τον τύπο της ουσίας. Οι κυριότεροι κίνδυνοι περιλαμβάνουν:
• Καρκινογένεση: Ορισμένα φυτοφάρμακα έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, όπως το λέμφωμα και ο καρκίνος του πνεύμονα.
• Νευροτοξικότητα: Μπορούν να επηρεάσουν το νευρικό σύστημα, προκαλώντας συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, ζάλη, και σε σοβαρές περιπτώσεις, νευρολογικές διαταραχές.
• Ενδοκρινικές διαταραχές: Ορισμένα φυτοφάρμακα μπορούν να διαταράξουν το ενδοκρινικό σύστημα, επηρεάζοντας τις ορμόνες και προκαλώντας προβλήματα αναπαραγωγής και ανάπτυξης.
• Αλλεργικές αντιδράσεις: Μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις, όπως δερματίτιδα και αναπνευστικά προβλήματα.
• Ανοσοτοξικότητα: Μπορούν να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό σύστημα και να αυξήσουν την ευαισθησία σε λοιμώξεις, καθιστώντας το σώμα πιο ευάλωτο σε λοιμώξεις.
Είναι σημαντικό να λαμβάνονται μέτρα για τη μείωση της έκθεσης σε φυτοφάρμακα, όπως το καλό πλύσιμο των φρούτων και λαχανικών και η επιλογή βιολογικών προϊόντων όταν είναι δυνατόν.
Τα αναγκαία μέτρα προστασίας από τα φυτοφάρμακα
Οι καταναλωτές είναι αναγκαίο να λαμβάνουν μέτρα για να προστατευτούν από τα φυτοφάρμακα και άλλες επιβλαβείς ουσίες στα φρούτα και τα λαχανικά. Ακολουθούν πρακτικέςσυμβουλές:
• Πλύσιμο και καθαρισμός: Πλύνετε καλά τα φρούτα και τα λαχανικά με νερό πριν τα καταναλώσετε. Μπορείτε επίσης να τα μουλιάσετεσενερόμεξύδιγια λίγα λεπτά.
• Αφαίρεση φλούδας: Αφαιρέστε τις φλούδες των φρούτων και των λαχανικών όπου είναι δυνατόν, καθώς ενδέχεται να περιέχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων.
• Επιλογή βιολογικών προϊόντων: Προτιμήστε βιολογικά προϊόντα, τα οποία είναι λιγότερο πιθανό να περιέχουν συνθετικά φυτοφάρμακα.
• Εποχιακά και τοπικά προϊόντα: Επιλέξτε εποχιακά και τοπικά προϊόντα, καθώς είναι πιο φρέσκα και έχουν λιγότερες πιθανότητες να έχουν υποστεί επεξεργασία με φυτοφάρμακα για μακροχρόνια αποθήκευση και μεταφορά.
• Ποικιλία στη διατροφή: Καταναλώστε μια ποικιλία φρούτων και λαχανικών για να μειώσετε την πιθανότητα έκθεσης σε μεγάλες ποσότητες μιας συγκεκριμένης ουσίας.
• Ενημέρωση και εκπαίδευση: Ενημερωθείτεγια τις τελευταίες έρευνες και οδηγίες σχετικά με τα φυτοφάρμακα και τα βιολογικά προϊόντα. Ελέγξτε τις πιστοποιήσεις και τις ετικέτες των προϊόντων που αγοράζετε.
Η τήρηση αυτών των πρακτικών μπορεί να μειώσει την έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες και να προστατεύσει την υγεία».
