Γράφει ο ιατρός κ.Μίλτος Μπαλίδης PhD, FEBOphth ICOphth
Χειρουργός Οφθαλμίατρος
Ειδικός στη Χειρουργική Κερατοειδούς και Προσθίων Ημιμορίων
Ινστιτούτο Οφθαλμολογίας & Μικροχειρουργικής Ophthalmica, Θεσσαλονίκη
Τι είναι ο κερατοειδής χιτώνας;
Ο κερατοειδής είναι το διαφανές «παράθυρο» του οφθαλμού στον κόσμο. Ο πρόσθιος αυτός χιτώνας αποτελεί την διαθλαστικότερη επιφάνεια του ματιού και είναι υπεύθυνος για την ακριβή εστίαση των ακτίνων φωτός στον αμφιβληστροειδή, ο οποίος με την σειρά του μεταφράζει το φως σε οπτικό ερέθισμα. Το συγκεκριμένο οπτικό σύστημα θα έλεγε κανείς πως δουλεύει ακριβώς όπως μια φωτογραφική μηχανή.
Ο κερατοειδής χιτώνας αποτελείται από τις ακόλουθες στιβάδες:
- επιθήλιο
- μεμβράνη Bowman
- στρώμα
- δεσκεμέτειο μεμβράνη
- ενδοθήλιο
Τι ακριβώς είναι η μεταμόσχευση κερατοειδή (κερατοπλαστική) και πότε πραγματοποιείται;
Επειδή ο κερατοειδής είναι εκτεθειμένος (δεν προστατεύεται συνεχώς από τα βλέφαρα) είναι εύκολο να τραυματιστεί ή να μολυνθεί. Τραυματισμοί, μολύνσεις, προχωρημένος κερατόκωνος ή κληρονομικές παθήσεις προκαλούν παραμορφώσεις ή και ουλές στον κερατοειδή χιτώνα.
Όταν ένας κερατοειδής θολώσει το φως δεν μπορεί να περάσει στον αμφιβληστροειδή, οδηγώντας σε σοβαρή ελάττωση της όρασης. Τα πολλά επιφανειακά νεύρα του κερατοειδή δημιουργούν έντονο πόνο στον ελάχιστο τραυματισμό του.
Στην μεταμόσχευση κερατοειδή (κερατοπλαστική) ο κερατοειδής ή τμήμα εκείνου αντικαθίσταται από αντίστοιχο κάποιου δότη (κατάλληλο μόσχευμα).
Ποιες είναι οι κυριότερες μέθοδοι μεταμόσχευσης κερατοειδούς (κερατοπλαστικής);
Mεταμόσχευση ολικού πάχους (ή διαμπερής κερατοπλαστική) – PKP: Penetrating KeratoPlasty: Όταν αντικαθίσταται ολόκληρο το πάχος του πάσχοντος κερατοειδή. Πρόκειται για μια υψηλού επιπέδου χειρουργική επέμβαση που απαιτεί επιδέξιους χειρισμούς και εξειδίκευση. Η συρραφή του μοσχεύματος γίνεται με πολύ λεπτά ράμματα
Mεταμόσχευση μερικού πάχους (τμηματική κερατοπλαστική): Μοντέρνα τεχνική κατά την οποία αντικαθίσταται επιλεκτικά μόνο το πάσχον τμήμα του κερατοειδή (π.χ. μόνο ένα μέρος του στρώματος). Η κερατοπλαστική μερικού πάχους διακρίνεται σε 2 υποκατηγορίες:
α. Πρόσθια τμηματική κερατοπλαστική – DALK: Deep Anterior Lamellar Keratoplasty & ALTK: Automated Lamellar Therapeutic Keratoplasty: Επιλέγουμε να αντικαταστήσουμε μόνο τις εξωτερικές στιβάδες του κερατοειδή. Αφήνουμε ανέπαφο το ενδοθήλιο, το οποίο αποτελείται από πολύτιμα κύτταρα που δεν πολλαπλασιάζονται και δεν ανανεώνονται
β. Οπίσθια τμηματική κερατοπλαστική ή ενδοθηλιοπλαστική – DSEK: Descemet’s Stripping Endothelial Keratoplasty, DSAEK: Descemet’s Stripping Automated Endothelial Keratoplasty & DMEK: Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty: Όταν η βλάβη είναι εσωτερική, γίνεται αντικατάσταση μόνο των «πίσω» στιβάδων του κερατοειδή. Από μικρές τομές 3 – 4mm αφαιρούμε το πάσχον ενδοθήλιο και εισάγουμε «διπλωμένο» μόσχευμα κυττάρων που στηρίζεται σε μια λεπτή μεμβράνη κολλαγόνου.
Κερατοπρόσθεση: Τεχνική που χρησιμοποιείται σπάνια σε σοβαρότατη αμφοτερόπλευρη κερατοπάθεια (κερατοειδική τύφλωση) ή όπου έχει αποτύχει η λύση της ολικού πάχους μεταμόσχευσης κερατοειδή (PKP). Τεχνητός (πλαστικός) κερατοειδής τοποθετείται μικροχειρουργικά στον οφθαλμό με στόχο να αντικαταστήσει τον προβληματικό.
Ποιες είναι οι μετεγχειρητικές οδηγίες;
- Η θέση του σώματος, ειδικά σε περίπτωση της επέμβασης ενδοθηλιοπλαστικής, πρέπει να είναι ύπτια (ανάσκελα) για 24 – 48 ώρες
- Είναι πολύ σημαντική η προστασία του μεταμοσχευμένου οφθαλμού από ακούσιο τραυματισμό, ειδικά στον ύπνο
- Ο καθαρισμός της γύρω περιοχής και των βλεφαρίδων πρέπει να γίνεται με προσοχή
- Επιβάλλεται ο καθημερινός έλεγχος του οφθαλμού
- Πόνος, ερυθρότητα ή θόλωση αποτελούν σημεία φλεγμονής και απόρριψης, ακόμα και καιρό μετά το χειρουργείο
Υπάρχει πιθανότητα επιπλοκών στις μεταμοσχεύσεις κερατοειδή;
Μερικές φορές ο οργανισμός αναγνωρίζει το μόσχευμα σαν «ξένο» και εμποδίζει τη σωστή λειτουργία του. Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπεία αντιμετωπίζουν τα επεισόδια απόρριψης με επιτυχία.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναγνωρίσετε τα σημεία – συμπτώματα της επαπειλούμενης απόρριψης και να τα αναφέρετε στον ιατρό σας το συντομότερο δυνατό:
- Μείωση της όρασης
- ‘Εντονος πόνος
- Ερυθρότητα
- Φωτοευαισθησία
Η κερατοπλαστική σχετίζεται με μεταμόσχευση ιστού και όχι οργάνου. Σε περίπτωση που ο νέος κερατοειδής δεν λειτουργήσει σωστά μπορεί τις περισσότερες φορές να επιχειρηθεί ξανά η επέμβαση χωρίς πρόβλημα (επαναμεταμόσχευση). Στις περιπτώσεις που γίνεται μερική (και όχι ολική) μεταμόσχευση κερατοειδή, ο κίνδυνος απόρριψης του μοσχεύματος ελαχιστοποιείται.
