Το μελάνωμα είναι η πιο επιθετική και απειλητική μορφή καρκίνου του δέρματος, διότι μπορεί να προκαλέσει γρήγορα μεταστάσεις και είναι δυνητικά θανατηφόρο. Ο συγκεκριμένος τύπος δερματικού καρκίνου ξεκινά στα κύτταρα του δέρματος που παράγουν την χρωστική ουσία μελανίνη (μελανοκύτταρα).
Σύμφωνα με τους ειδικούς εκτιμάται ότι, κάθε χρόνο, διαγιγνώσκονται με μελάνωμα περίπου 15 στους 100.000 ανθρώπους, ένας αριθμός που αυξάνεται ανησυχητικά τα τελευταία χρόνια σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες.
Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι μελανώματος:
• Tο επιφανειακώς επεκτεινόμενο μελάνωμα.
• Tο οζώδες μελάνωμα.
• Tο μελάνωμα αναπτυσσόμενο επί κακοήθους φακής.
• Tο μελάνωμα των άκρων τύπου εφηλίδας
Η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία του μελανώματος οδηγεί στην πλήρη ίαση της νόσου. Αντίθετα, σε προχωρημένα στάδια, το μελάνωμα μπορεί να επεκταθεί σε άλλα όργανα και να κάνει μεταστάσεις.
Αίτια
Η ηλιακή ακτινοβολία θεωρείται ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη μελανώματος.
Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος είναι:
• Ο μεγάλος αριθμός σπίλων – ελιών (>50).
• Το ανοιχτόχρωμο δέρμα που κοκκινίζει ή καίγεται εύκολα στον ήλιο και μαυρίζει ελάχιστα.
• Το ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων κατά την παιδική ηλικία.
• Η κληρονομική προδιάθεση για μελάνωμα.
• Το αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα.
• Η έκθεση στην τεχνητή υπεριώδη ακτινοβολία (solarium).
Συμπτώματα
Ο οποιοσδήποτε σπίλος (ελιά) που αλλάζει χαρακτηριστικά είναι ύποπτος και είναι αναγκαίο να εξεταστεί από δερματολόγο.
Γνωρίσματα που θα πρέπει να μας ανησυχήσουν σε έναν σπίλο είναι η ασυμμετρία, η ανομοιογένεια στο χρώμα, η ανωμαλία των ορίων της βλάβης, η αυξημένη διάμετρος, μια πληγή που δεν κλείνει ή που αιμορραγεί.
Τα άτομα που έχουν περισσότερους από 100 σπίλους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος. Τα πρώτα σημάδια του μελανώματος μπορεί να εμφανιστούν σε έναν ή περισσότερους από αυτούς τους σπίλους.
Διάγνωση
Η κλινική αναγνώριση ενός ύποπτου σπίλου που δικαιολογεί την περαιτέρω εξέταση από τον ειδικό γιατρό, βασίζεται στην αξιολόγηση 5 χαρακτηριστικών του σπίλου που τα αρχικά τους συνθέτουν τοn κανόνα A-B-C-D:
A – Asymmetry: Ασυμμετρία του σπίλου.
B – Borders: ακανόνιστα, ασαφή ή ανώμαλα όρια.
C – Color: Το χρώμα της βλάβης δεν είναι ομοιόμορφο.
D – Diameter: Αλλαγή στο μέγεθος της βλάβης, συνήθως αύξηση. Τα μελανώματα είναι συνήθως μεγαλύτερα από τη γόμα ενός μολυβιού.
Η διάγνωση του μελανώματος θα βασιστεί στην κλινική εξέταση, στη δερματοσκόπηση και στην ιστοπαθολογική εξέταση της βλάβης που έχει ύποπτα κλινικά χαρακτηριστικά.
Η καθυστερημένη διάγνωση και έναρξη θεραπείας μειώνει κατακόρυφα τις πιθανότητες θετικής έκβασης για τη ζωή του ασθενή. Το 90% των μελανωμάτων, αλλά και των υπόλοιπων μορφών καρκίνου του δέρματος, εάν διαγνωστούν έγκαιρα μπορούν να θεραπευτούν.
Θεραπεία
Η θεραπευτική αντιμετώπιση του μελανώματος εξαρτάται από το πάχος του όγκου, από το πόσο βαθιά έχει διεισδύσει μέσα στον ιστό και από το εάν έχει κάνει μετάσταση ή όχι στους γειτονικούς λεμφαδένες ή σε άλλα σημεία του σώματος.
Η χειρουργική εξαίρεση αποτελεί την καθιερωμένη θεραπευτική προσέγγιση του μελανώματος. Ο γιατρός μπορεί επίσης να εντάξει στην θεραπευτική αντιμετώπιση τη χημειοθεραπεία, την ακτινοβολία, την ανοσοθεραπεία ή συνδυασμό τους.
Πρόληψη του μελανώματος
Όλες οι μελαγχρωματικές βλάβες του δέρματος πρέπει να εξετάζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και από τον ασθενή και από τον ιατρό του.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι αναγκαίο να απευθυνόμαστε τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο στο δερματολόγο για δερματοσκόπηση και χαρτογράφηση των σπίλων του σώματός μας. Σε περίπτωση που παρατηρήσουμε αλλαγές στο δέρμα μας όπως, τον εντοπισμό μιας πληγής που δεν επουλώνεται, την εμφάνιση ενός νέου σπίλου ή την αλλαγή στα όρια, το μέγεθος, τη διάμετρο ή στο χρώμα του, επισκεπτόμαστε άμεσα το δερματολόγο.
Ο ετήσιος έλεγχος είναι αναγκαίος για όλον τον πληθυσμό και ιδιαίτερα για τις ομάδες υψηλού κινδύνου, δηλαδή όσοι έχουν οικογενειακό ή προσωπικό ιστορικό καρκίνου δέρματος, όσοι έχουν πολλές ελιές και δυσπλαστικούς σπίλους, όσοι έχουν πολύ ανοιχτό δέρμα καθώς και τα μεταμοσχευμένα και ανοσοκατεσταλμένα άτομα.
Επίσης, στα πλαίσια της πρόληψης του μελανώματος, είναι αναγκαίο, τουλάχιστον μια φορά τον μήνα, να κάνουμε αυτοεξέταση του δέρματος. Κατά τη διάρκεια της αυτοεξέτασης ελέγχουμε εάν υπάρχουν συγκεκριμένες αλλαγές στο δέρμα όπως, μια αλλαγή στο μέγεθος, τη μορφή, το χρώμα ή την σύσταση του σπίλου, μια πληγή που δεν κλείνει ή ένας σπίλος που αιμορραγεί.
Κανόνες αντιηλιακής προστασίας
• Περιορισμός έκθεσης στον ήλιο, ειδικά τις μεσημβρινές ώρες.
• Συχνή εφαρμογή αντιηλιακών με ευρύ φάσμα προστασίας (UVB+UVA) και ψηλό δείκτη προστασίας.
• Τα παιδιά χρειάζονται αυξημένη προστασία. Τα ηλιακά εγκαύματα της παιδικής ηλικίας διπλασιάζουν τις πιθανότητες να πάθει κάποιος μελάνωμα.
• Αποφυγή της χρήσης τεχνητών πηγών μαυρίσματος, όπως το solarium.
• Καλή προστασία των ματιών με γυαλιά ηλίου με φακούς που απορροφούν την UV ακτινοβολία.
• Χρήση καπέλου με ευρύ γείσο και προστατευτικού ρουχισμού. Υπάρχουν υφάσματα που βοηθούν στο να απορροφηθούν οι ακτινοβολίες UVA και UVB.
