Μόλις εχθές, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει τη μάστιγα του εθισμού των νέων έως 15 ετών, στη χρήση του διαδικτύου. Είναι όμως η υπερβολική χρήση πάθηση; Και αν ναι, πώς ορίζεται και τι μπορεί να κάνει κάποιος για να το αντιμετωπίσει;
Αν και ο εθισμός στο διαδίκτυο δεν έχει επίσημο διαγνωστικό ορισμό σε όλες τις χώρες, αρκετές διεθνείς οργανώσεις αναγνωρίζουν την σημασία του αλλά και τη σοβαρότητα που μπορεί να έχει ως κατάσταση για την ψυχική υγεία και την κοινωνική ζωή του ατόμου.
Ο εθισμός στο διαδίκτυο, ειδικά σε παιδιά και εφήβους, είναι ένα φαινόμενο που έχει αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια και κυρίως χαρακτηρίζεται από την υπερβολική και ανεξέλεγκτη χρήση της κινητών, μέσων κοινωνικής δικτύωσης και video games, πράγμα που επηρεάζει την καθημερινότητα του ατόμου, την κοινωνική του ζωή, την εργασία του και την ψυχική του υγεία.
Ο εθισμός στο διαδίκτυο μπορεί να είναι επικίνδυνος, αλλά η αντίληψη ότι πρόκειται για «πάθηση» δεν έχει οριστεί κι αυτό γιατί αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι εθιστικές συμπεριφορές ξεκινούν συχνά από άλλα υποκείμενα ψυχολογικά προβλήματα, οπότε η θεραπεία μπορεί να απαιτεί περισσότερη εστίαση σε άλλα προϋπάρχοντα θέματα, ενώ η απομόνωση και η εξάρτηση από το διαδίκτυο αποτελεί το σύμπτωμα και όχι την πάθηση.
Η «παθολογική» χρήση του διαδικτύου
H πρώτη αναφορά σε σχέση με την «παθολογική» χρήση του διαδικτύου, ήταν το 1995 από τον διάσημο αμερικανό ψυχίατρο Δρ. Ιβάν Γκόλντμπεργκ, ο οποίος έκανε μία σχεδόν σατυρική σημείωση σε έναν διαδικτυακό πίνακα ανακοινώσεων που είχε δημιουργήσει (PsyCom.net, που δεν είναι πλέον διαθέσιμος), αστειευόμενος με κάποια αυστηρά διαγνωστικά κριτήρια της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (APA) και δημιουργώντας μια φανταστική διαταραχή που ονομάζεται Διαταραχή Εθισμού στο Διαδίκτυο (IAD) και επινοώντας «διαγνωστικά κριτήρια» για την εξάρτηση από ουσίες.
Η ανακοίνωσή του όμως, άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Εκατοντάδες άνθρωποι έστελναν άρχισαν να στέλνουν μηνύματα περιγράφοντας το πως «παγιδεύτηκαν» στο διαδίκτυο και ζητώντας βοήθεια από τον ίδιο. Κι ενώ ο Δρ. Γκόλντμπεργκ δεν πίστευε ότι μπορούσε να υπάρξει πραγματικός εθισμός, αναγνώρισε, τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι επιστήμονες, ότι η κατάσταση είναι υπαρκτή και πρέπει να αντιμετωπιστεί, ενώ θεμελίωσε την κατηγορία της διαδικτυακής εξάρτησης ως ένα ψυχολογικό φαινόμενο που σχετίζεται με συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους και κοινωνικών φοβιών.
Οι επιπτώσεις του εθισμού στο διαδίκτυο
Οι επιπτώσεις του εθισμού στο διαδίκτυο μπορεί να είναι σοβαρές και ποικίλες. Η απομόνωση που οδηγεί στην κατάθλιψη και την κοινωνική αποξένωση είναι μία από τις βασικές ψυχολογικές επιπτώσεις, ειδικά σε παιδιά και εφήβους, που η κοινωνικοποίηση και η ανάπτυξη υγειών σχέσεων, παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτές τις ηλικίες. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες προεκτάσεις που έχουν να κάνουν με την σωματική υγεία, καθώς παρατηρείται ότι άτομα που περνούν πολύ ώρα στο διαδίκτυο, παρουσιάζουν τάσεις παχυσαρκίας, μυοσκελετικά προβλήματα και άλλα που σχετίζονται με την καθιστική ζωή.
Ειδικά σε παιδιά και εφήβους έρευνες έχουν δείξει ότι η υπερβολική χρήση του διαδικτύου συνδέεται με αυξανόμενα επίπεδα κατάθλιψης και άγχους, κυρίως λόγω της κοινωνικής σύγκρισης που ενυπάρχει σε πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης ενώ αντί να αυξάνουν τις κοινωνικές επαφές, οι διαδικτυακές πλατφόρμες μπορούν να ενισχύουν την αίσθηση μοναξιάς, κυρίως αν οι έφηβοι προτιμούν την ψηφιακή αλληλεπίδραση αντί της πρόσωπο με πρόσωπο.
Αντιμετώπιση του εθισμού στο διαδίκτυο
Η αντιμετώπιση του εθισμού στο διαδίκτυο απαιτεί πολυδιάστατη προσέγγιση που έχει να κάνει με τη ρύθμιση του χρόνου παραμονής σε αυτό. Ειδικά εάν πρόκειται για παιδιά και εφήβους, σημαντικό ρόλο στην οριοθέτηση τους παίζουν οι γονείς, ενώ η ενθάρρυνση τους για συμμετοχή σε άλλες δραστηριότητες και η εκπαίδευση τους στην λελογισμένη χρήση του διαδικτύου με ασφαλή τρόπο, είναι πολύ σημαντική.
Μπορούμε να πούμε ότι η συνδυασμένη προσπάθεια γονέων, εκπαιδευτικών και επαγγελματιών ψυχικής υγείας, η καλή επικοινωνία, η προληπτική παρέμβαση και η εκπαίδευση μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του κινδύνου και στην ανάπτυξη υγιών συνηθειών χρήσης του διαδικτύου σε παιδιά και εφήβους.
Η χρήση ψηφιακής τεχνολογίας δεν είναι απαραίτητα κακή, αλλά πρέπει να γίνει με μέτρο και συνείδηση. Η προώθηση μιας ισορροπημένης και ασφαλούς σχέσης με την τεχνολογία θα διασφαλίσει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι θα μπορούν να επωφελούνται από τα πλεονεκτήματά της χωρίς να διακινδυνεύουν την ψυχική τους υγεία.
Σε κάθε περίπτωση εάν παρατηρήσετε φαινόμενα εξάρτησης και εθισμού από το διαδίκτυο, καλό είναι να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό για σωστή, προσωποποιημένη και επιστημονική αντιμετώπιση του θέματος.
