Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Το μεγάλο σύννεφο σκόνης της Σαχάρας που κάλυπτε την Ευρώπη τον Μάρτιο του 2022 περιείχε ραδιενεργά ισότοπα, αποκαλύπτει ομάδα κλιματολόγων από το Πανεπιστήμιο Paris-Saclay στη Γαλλία.
Η έρημος Σαχάρα είναι η μεγαλύτερη πηγή αιολικής σκόνης στον κόσμο. Πολύ συχνά, όταν φυσούν ισχυροί άνεμοι, μεγάλες ποσότητες της σκόνης αυτής μετακινούνται μέσω του αέρα και μεταφέρονται σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη. Κάθε χρόνο, εκτιμάται ότι ποσότητα 400 έως 2200 Tg σκόνης της Σαχάρας εκπέμπεται από την περιοχή της Βόρειας Αφρικής, με το 12% αυτής της αφρικανικής σκόνης να μεταφέρεται προς την Ευρώπη.
Τα σωματίδια της σκόνης μπορούν να ταξιδέψουν τεράστιες αποστάσεις, συνήθως με δυτική κατεύθυνση, προς την Αμερική ή βόρεια, προς την Ευρώπη, αν και περιστασιακά μπορεί φτάνουν ακόμη μέχρι και την Ιαπωνία. Αυτές οι ολοένα και πιο έντονες “καταιγίδες σκόνης” εγείρουν σοβαρές ανησυχίες και προβληματίζουν έντονα την επιστημονική κοινότητα για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στη δημόσια υγεία.
Μεταξύ 2020 και 2024, οι καταιγίδες σκόνης της Σαχάρας εντάθηκαν ακόμη περισσότερο, πιθανώς λόγω της αλλαγής των ατμοσφαιρικών προτύπων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή.
Τον Μάρτιο του 2022, μια ισχυρή καταιγίδα σήκωσε τη σκόνη της Σαχάρας και την μετέφερε μέχρι την Ευρώπη. Με βάση την ανάλυση των δορυφορικών εικόνων, η Νότια Αλγερία προσδιορίστηκε ως η κύρια πηγή αυτής της εστίας σκόνης.
Η πιθανή μεταφορά ραδιενέργειας που σχετίζεται με τη σκόνη της Σαχάρας που μπορεί να προέρχεται από γαλλικές πυρηνικές δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1960 στη Νότια Αλγερία παραμένει μείζον θέμα ανησυχίας και έχει συζητηθεί ευρέως στην επιστημονική κοινότητα.
Το έντονο αυτό φαινόμενο έγινε η αφορμή να ξεκινήσει την ίδια χρονιά μια μεγάλη επιστημονική μελέτη, με στόχο να αναλυθεί η χημική και ορυκτή σύνθεση της σκόνης και να αναζητηθούν πιθανά ραδιενεργά στοιχεία που μπορεί να μεταφέρει.
Κατάλοιπα ραδιενεργής σκόνης στην Ευρώπη
Η ομάδα κλιματολόγων από το Πανεπιστήμιο Paris-Saclay συνέλεξε 110 δείγματα σκόνης από έξι χώρες της Δυτικής Ευρώπης (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο και Ισπανία), τα οποία στη συνέχεια υποβλήθηκαν σε υψηλή επεξεργασία ανάλυσης.
Τα ευρήματα αποκάλυψαν ισχυρά στοιχεία ότι, η σκόνη που έφτασε στην Ευρώπη τον Μάρτιο του 2022 από τη Σαχάρα περιείχε ραδιενεργά ισότοπα, αλλά η πηγή της προέλευσής της δεν ήταν γαλλικές πυρηνικές δοκιμές στην Αλγερία αλλά οι πυρηνικές δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Οι επιστήμονες αρχικά πίστευαν ότι η πηγή των ραδιενεργών σωματιδίων που ανιχνεύθηκαν στην Ευρώπη ήταν αποτέλεσμα των γαλλικών πυρηνικών δοκιμών στην πόλη Reggane, στην περιοχή Tanezrouft της ερήμου Σαχάρα, στην Αλγερία.
Ωστόσο, οι ερευνητές με έκπληξη διαπίστωσαν ότι το «ραδιενεργό αποτύπωμα» δεν ταίριαζε με την ισχύ ή τη σύνθεση των γαλλικών πυρηνικών βομβών, αφού η ισοτοπική αναλογία του πλουτωνίου που βρέθηκε στις αναλύσεις ήταν πολύ πιο χαμηλή. Αντίθετα, τα ραδιενεργά ισότοπα που εντόπισαν οι ερευνητές ταίριαζαν απόλυτα με τις μεγάλες αμερικανικές και σοβιετικές πυρηνικές δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν σε πολλές περιοχές του πλανήτη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τη δεκαετία 1950-1960. Αν και οι πυρηνικές αυτές δοκιμές δεν έγινα ποτέ στη Σαχάρα, ήταν τόσο ισχυρές που τα ραδιενεργά σωματίδια έφτασαν στην ανώτερη ατμόσφαιρα και εξαπλώθηκαν σε ολόκληρο τον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένης και της Σαχάρας.
Σύμφωνα με τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα επίπεδα ακτινοβολίας που ανιχνεύτηκαν στην Ευρώπη είναι πολύ κάτω από τα όρια ασφαλείας και δεν είναι σημαντικά υψηλότερα από τη φυσική ακτινοβολία που εκπέμπεται στο έδαφος.
Όπως τονίζουν οι ερευνητές, παρόλο που τα επίπεδα ραδιενέργειας που εντοπίστηκαν στην Ευρώπη θεωρούνται ασφαλή για τη δημόσια υγεία, απαιτούνται τακτικές αξιολογήσεις για τις συνεχιζόμενες επιπτώσεις των ραδιενεργών καταλοίπων στην ατμόσφαιρα και το περιβάλλον.
Πηγή: Science Advances