Η αναδυόμενη μολυσματική απειλή που έρχεται από την Τοσκάνη.
Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Αυξητική τάση των κρουσμάτων του ιού της Τοσκάνης (Toscana virus–TOSV) σε πολλές περιοχές της Ιταλίας διαπιστώνει μια νέα έρευνα. Τα ευρήματα της μελέτης υπογραμμίζουν την ανάγκη επέκτασης της επιτήρησης του ιού Toscana και σε άλλες χώρες της ΕΕ και ιδιαίτερα σε όσες βρίσκονται στην περιοχή της Μεσογείου.
Ο ιός Toscana είναι ένας αρβοϊός που μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω μολυσμένων μυγών. Όπως συμβαίνει και με πολλούς άλλους αρβοϊούς, ο ιός Toscana είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος στις μεσογειακές χώρες, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και αποτελεί την κύρια αιτία λοιμώξεων του κεντρικού νευρικού συστήματος. Ενώ οι περισσότερες λοιμώξεις με τον ιό TOSV προκαλούν ήπια νόσηση, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε θάνατο.
Μέχρι σήμερα, τα στοιχεία εθνικής κλίμακας σχετικά με την επιβάρυνση και την τάση των νευροδιηθητικών λοιμώξεων από τον ιό TOSV σε άλλες χώρες της ΕΕ παραμένουν ελάχιστα. Ωστόσο, μελέτες οροθετικού επιπολασμού στον άνθρωπο που πραγματοποιήθηκαν στην Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Γαλλία και πολλές βαλκανικές χώρες (π.χ. Ελλάδα, Βουλγαρία) μεταξύ 2010 και 2020, υποδεικνύουν σημαντικά επίπεδα αυτόχθονης μετάδοσης, με τα ποσοστά οροεπιπολασμού TOSV σε υγιή πληθυσμό συχνά να ξεπερνούν το 20%. Τα ευρήματα αυτά προκαλούν ανησυχία στους ειδικούς καθώς περισσότεροι από 250 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ ετησίως εκτίθενται δυνητικά στο επικίνδυνο παθογόνο.
Τα ευρήματα διαπιστώνουν μη αναμενόμενη αύξηση κρουσμάτων
Ομάδα ερευνητών από τη Σουηδία και την Ιταλία θέλησε να εξετάσει εάν ο αριθμός των νευροδιηθητικών λοιμώξεων από τον ιό Toscana αυξήθηκε κατά την περίοδο 2022-23 στην Ιταλία,όπως παρατηρήθηκε για άλλες ασθένειες που μεταδίδονται από κουνούπια και τσιμπούρια, συγκρίνοντας τα αποτελέσματα με εκείνα της περιόδου 2016-2021.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από το Εθνικό Σύστημα Επιτήρησης των Λοιμώξεων που επηρεάζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, εστιάζοντας αποκλειστικά σε εργαστηριακά επιβεβαιωμένες νευροδιηθητικές λοιμώξεις.
Η μελέτη χρησιμοποίησε περιγραφικές και στατιστικές αναλύσεις, συμπεριλαμβανομένων μοντέλων αρνητικής διωνυμικής παλινδρόμησης, για να αξιολογήσει τις τάσεις, τα εποχιακά πρότυπα και τις συσχετίσεις με δημογραφικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου. Για τον υπολογισμό των ποσοστών επίπτωσης χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα πληθυσμού από το Ιταλικό Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής.
Η μελέτη εξέτασε επίσης κλιματικούς παράγοντες, όπως οι ανωμαλίες της θερμοκρασίας και η μειωμένη βροχόπτωση, που συνδέθηκαν με την αυξημένη επιβίωση των μυγών της άμμου και τις παρατεταμένες περιόδους μετάδοσης. Εξετάστηκε επίσης η γεωγραφική εξάπλωση του ιού, εντοπίζοντας περιοχές με αυξανόμενα κρούσματα και περιοχές που δεν είχαν επηρεαστεί στο παρελθόν.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, κατά την περίοδο 2022-2023 οι νευροδιηθητικές λοιμώξεις από τον ιό Toscana στην Ιταλία κατέγραψαν σχεδόν 2,6 φορές αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης.
Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι άνδρες, τα άτομα άνω των 67 ετών και οι κάτοικοι των αγροτικών δήμων διέτρεχαν υψηλότερο κίνδυνο νόσησης, με τις αγροτικές περιοχές να παρουσιάζουν σχεδόν τριπλάσιο ποσοστό μόλυνσης σε σύγκριση με τις αστικές περιοχές.
Επιπλέον διαπιστώθηκε ότι τα κρούσματα παρέμεναν υψηλά όχι μόνο κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, που ήταν αναμενόμενο, αλλά ακόμη και τους πρώτους μήνες του φθινοπώρου.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα υποδηλώνουν έντονα μια σημαντική αύξηση στη μετάδοση του ιού Toscana, επηρεασμένη από περιβαλλοντικούς και δημογραφικούς παράγοντες. Επιπλέον, η πανδημία COVID-19 το 2020-2021 οδήγησε σε μείωση των αναφερόμενων περιπτώσεων, πιθανότατα λόγω περιορισμών στην κινητικότητα και στην πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, γεγονός που μείωσε την έκθεση και τον εντοπισμό.
Η σημασία των ευρημάτων για τη δημόσια υγεία
Όπως τονίζουν οι ερευνητές, οι πληθυσμοί και ιδιαίτερα οι ενήλικες που κατοικούν σε αγροτικές περιοχές, θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με τον κίνδυνο νευροδιηθητικής λοίμωξης από τον ιό TOSV και για τα προληπτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Οι κλινικοί γιατροί θα πρέπει επίσης να γνωρίζουν τον αυξανόμενο κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό TOSV κατά τους καλοκαιρινούς μήνες μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου και να θεωρούν τη συγκεκριμένη λοίμωξη ως πιθανή διάγνωση σε ασθενείς που παρουσιάζουν κλινικά σημεία μηνιγγίτιδας ή εγκεφαλίτιδας.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα της μελέτης τονίζουν τη σημασία της ευαισθητοποίησης του κοινού, του ελέγχου των φορέων και της επαγρύπνησης των ιατρών σε περιοχές και εποχές υψηλού κινδύνου. Η ενίσχυση της επιτήρησης και των προληπτικών μέτρων είναι κρίσιμης σημασίας για τον μετριασμό της ολοένα αυξανόμενης επιβάρυνσης της δημόσιας υγείας από τον ιό Toscana, όχι μόνο στην Ιταλία αλλά και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ. Η απουσία εμβολίου ή ειδικής θεραπείας υπογραμμίζει περαιτέρω την ανάγκη για προληπτικές στρατηγικές.
Τι είναι ο ιός της Τοσκάνης
Ο ιός Toscana είναι ένας ιός που μεταδίδεται στους ανθρώπους από μολυσμένες θηλυκές μύγες της άμμου του γένους Phlebotomus. Ο ιός εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1971, στην περιοχή της Τοσκάνης, στην Κεντρική Ιταλία, απ΄όπου πήρε και την ονομασία του.
Στην κεντρική Ιταλία, ο ιός TOSV είναι η πιο συχνή αιτία μηνιγγίτιδας από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο, ξεπερνώντας κατά πολύ τους εντεροϊούς. Σε άλλες χώρες της βόρειας Μεσογείου, ο ιός TOSV είναι μεταξύ των 3 πιο διαδεδομένων ιών που σχετίζονται με μηνιγγίτιδα κατά τις θερμές εποχές.
Μέχρι πρόσφατα, η κατανομή του ιού TOSV περιοριζόταν στην Ιταλία και την Πορτογαλία. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με αποτελέσματα από έρευνες απομόνωσης ιών και ορολογικών ερευνών, η γεωγραφική κατανομή του ιού επεκτάθηκε στη Γαλλία, την Ισπανία, τη Σλοβενία, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία.
Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται ο ιός Toscana
Η μόλυνση από τον ιό Toscanaεμφανίζεται συνήθως κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών και μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τον Οκτώβριο.Η πλειονότητα των λοιμώξεων στους ανθρώπους είναι ασυμπτωματικές ή ήπια συμπτωματικές, με συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της γρίπης.
Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις η λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε νευροδιηθητικές εκδηλώσεις,που είναι οι κύριες αιτίες μηνιγγίτιδας, εγκεφαλίτιδας και μηνιγγοεγκεφαλίτιδας στις χώρες της Νότιας Ευρώπης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Επιπλέον, οι λοιμώξεις από τον ιό Toscana έχουν επίσης συσχετιστεί με αρκετές περιφερικές νευροπάθειες, όπως για παράδειγμα η νόσος Guillain-Barré.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η περίοδος επώασης διαρκεί από τρεις έως επτά ημέρες, αλλά μπορεί να διαρκέσει έως και δύο εβδομάδες. Μετά από αυτή την περίοδο, υπάρχει μια ξαφνική έναρξη συμπτωμάτων που χαρακτηρίζονται συνήθως από πονοκέφαλο, πυρετό, ναυτία, έμετο και μυαλγίες.
Η φυσική εξέταση μπορεί να δείξει ακαμψία του αυχένα, χαμηλά επίπεδα συνείδησης, πάρεση και νυσταγμό. Η δυσκαμψία του αυχένα αναφέρεται σχεδόν στο 90% των περιπτώσεων και η εγκεφαλίτιδα παρατηρείται σχεδόν στο 40% των περιπτώσεων. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθεί θανατηφόρα εγκεφαλίτιδα.
Θεραπεία
Επί του παρόντος, δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο ούτε ειδική θεραπεία για τον ιό Toscana. Η διάγνωση απαιτεί εξειδικευμένες εργαστηριακές δοκιμές λόγω της στενής ομοιότητας των κλινικών εκδηλώσεων του ιού TOSV με εκείνες άλλων αρβοϊικών λοιμώξεων.
Πηγές: Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), Eurosurveillance