Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Μπορούν να είναι αιμοδότες τα άτομα, που είχαν έστω και μία ομοφυλοφιλική σχέση από το 1977, καθώς και τα άτομα που είχαν πολλούς ερωτικούς συντρόφους, χωρίς τη συστηματική χρήση προφυλακτικών μέσων κατά την τελευταία δεκαετία;
Στο ερώτημα αυτό έπρεπε να αποφανθεί το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), μετά από αιτήσεις ακύρωσης έξι Σωματείων πασχόντων από μεσογειακή αναιμία καθώς και δυο αιτήσεις πολυμεταγγιζόμενων ασθενών που πάσχουν από μεταγγισιοεξαρτώμενη μείζονα μεσογειακή αναιμία.
Όπως έγινε γνωστό, τελικώς το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) έκρινε μη νόμιμη την υπουργική απόφαση του 2022, η οποία για πρώτη φορά αποσύνδεε τον σεξουαλικό προσανατολισμό από τα κριτήρια που πρέπει να πληρούν οι υποψήφιοι αιμοδότες. Σύμφωνα με το ΣτΕ, «η σχετική υπουργική απόφαση δεν συνοδευόταν από την απαραίτητη επιστημονική αιτιολόγηση».
Το «ιστορικό αιμοδότη»
Υπενθυμίζεται ότι, το παλαιό έντυπο «Ιστορικό Αιμοδότη» προέβλεπε ρητά τον αποκλεισμό από την αιμοδοσία σε όσους άνδρες είχαν σεξουαλική επαφή με άνδρα τους τελευταίους 12 μήνες, καθώς και στις γυναίκες που είχαν σεξουαλική επαφή με τέτοιον άνδρα.
Η Συμβουλευτική Επιτροπή Αιμοδοσίας, στηριζόμενη στα επιδημιολογικά δεδομένα και στους πιθανούς κινδύνους λοιμωδών νοσημάτων, είχε εισηγηθεί τη διατήρηση αυτών των περιορισμών. Ωστόσο, το Υπουργείο Υγείας αποφάσισε,το 2022, να αφαιρέσει τους περιορισμούς αυτούς από το νέο έντυπο, χωρίς να τεκμηριώσει επιστημονικά αυτήν την επιλογή. Σύμφωνα με το ΣτΕ, «η υπουργική αυτή απόφαση δεν συνοδεύτηκε από επιστημονικές μελέτες, γεγονός που την καθιστά ακυρωτέα».
Στο ΣτΕ είχαν προσφύγειμε αιτήσεις ακύρωσης από τον Οκτώβριο του 2024 έξι Σωματεία πασχόντων από μεσογειακή αναιμία καθώς και πολυμεταγγιζόμενοι ασθενείς που πάσχουν από μεταγγισιοεξαρτώμενη μείζονα μεσογειακή αναιμία.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας έπρεπε να αποφασίσει αν μπορούν να είναι αιμοδότες άτομα με ομοφυλοφιλική σχέση από το 1977 καθώς και άτομα που είχαν πολλούς ερωτικούς συντρόφους χωρίς τη συστηματική χρήση προφυλακτικών μέσων κατά την τελευταία δεκαετία.
Οι προσφεύγοντες ζητούσαν από το ΣτΕ να ακυρωθεί, ως αντίθετη στις συνταγματικές επιταγές για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη ζωή και στην υγεία, αλλά και στη νομοθεσία, η από 10.1.2022 απόφαση του υπουργού Υγείας που καθορίζει το περιεχόμενο του εντύπου «ιστορικό αιμοδοσίας», το οποίο περιλαμβάνει τις κατηγορίες των ατόμων που απαγορεύεται ή αντενδείκνυται η αιμοληψία.Σύμφωνα με την προσβαλλόμενη απόφαση αποκλείονται από την αιμοδοσία:
•Όποιος ή όποια είχε πολλούς ερωτικούς συντρόφους χωρίς τη συστηματική χρήση προφυλακτικού τους τελευταίους 12 μήνες.
•Όποιος ή όποια έχει κάνει ενδοφλέβια ή εισπνεόμενη χρήση ναρκωτικών τους τελευταίους 12 μήνες.
•Όποιος ή όποια έχει τους τελευταίους 12 μήνες σεξουαλική επαφή με σύντροφο που πληρωνόταν με χρήματα ή με ναρκωτικά για να κάνει σεξ.
•Όποιος ή όποια έχει πάρει πρέπει Prep/Truvada ή PEP για πρόληψη HIV προ ή μετά τη σεξουαλική επαφή αντίστοιχα.
•Όποιος ή όποια έχει κάνει χρήση ψυχοδραστικών ουσιών πριν και κατά τη διάρκεια της αξιολογικής επαφής (chemsex).
•Όποιος ή όποια έχει τους τελευταίους 12 μήνες σεξουαλική επαφή με σύντροφο θετικό για σύφιλη, HIV, ηπατίτιδα B, ηπατίτιδα C.
•Ερωτικoί, ερωτικές σύντροφοι πολυμεταγγιζόμενων ατόμων.
•Γενικά, όποιος ή όποια νομίζει ότι υπάρχει πιθανότητα να έχει εκτεθεί στον ιό που προκαλεί AIDS ή κίνδυνο για άλλο σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Οι προσφεύγοντες ζητούσαν να ακυρωθεί η προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση κατά το σκέλος που στο νέο έντυπο «ιστορικό αιμοδότη» απαλείφεται από τον οριστικό αποκλεισμό από την αιμοδοσία η περίπτωση των ατόμων που έχουν έστω και μία ομοφυλοφιλική σχέση από το έτος 1977, καθώς και των ατόμων που έχουν πολλούς ερωτικούς συντρόφους, χωρίς τη συστηματική χρήση προφυλακτικών κατά την τελευταία δεκαετία.
Τι λέει η απόφαση του ΣτΕ
Όπως αναφέρεται στην απόφαση του ΣτΕ, «με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση του 2022 ρυθμίσθηκε εκ νέου το ζήτημα των περιπτώσεων αποκλεισμού από την αιμοδοσία και καταργήθηκε η προηγούμενη υπουργική απόφαση Α3β/3663/1.4.2015, η οποία προέβλεπε, μεταξύ άλλων, ότι αποκλείεται από την αιμοδοσία «όποιος έχει έστω και μια ομοφυλοφιλική σχέση από το 1977».
Ωστόσο, κατά το ΣτΕ, «αν και η υπουργική απόφαση κινήθηκε προς θετική κατεύθυνση, φάνηκε να μην υιοθετεί πλήρως τις προτάσεις της αρμόδιας Συμβουλευτικής Επιτροπής Αιμοδοσίας, όπως αυτές αποτυπώθηκαν σε γνωμοδότησή της το 2021».
Σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου, «ο καθορισμός λόγων οριστικού ή προσωρινού αποκλεισμού από την αιμοδοσία συνδεομένων με τη σεξουαλική συμπεριφορά, πρέπει να προκύπτει ότι στηρίζεται στην εκτίμηση επιστημονικών δεδομένων και, ιδίως, δεδομένων σχετικών με την επιδημιολογική κατάσταση στη χώρα, βάσει των οποίων να τεκμηριώνεται ότι οι καθοριζόμενες μορφές σεξουαλικής συμπεριφοράς των υποψηφίων αιμοδοτών συνεπάγονται κίνδυνο μεταδόσεως λοιμωδών νοσημάτων μέσω της μεταγγίσεως αίματος».