Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Η αποχέτευση του νεροχύτη στα νοσοκομεία, παρά τα αυστηρά πρωτόκολλα καθαρισμού, μπορεί να χρησιμεύσει ως δεξαμενή για επικίνδυνα βακτήρια που μπορεί να απειλήσουν τους ευάλωτους ασθενείς, αποκαλύπτει μια νέα έρευνα.
Οι νοσοκομειακές λοιμώξεις έχουν γίνει μία από τις πιο πιεστικές προκλήσεις της υγειονομικής περίθαλψης, προκαλώντας υψηλότερη θνησιμότητα και νοσηρότητα στους ασθενείς και επιβάλλοντας σημαντική οικονομική επιβάρυνση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμάται ότι περισσότεροι από 3,5 εκατομμύρια ασθενείς επηρεάζονται από τις νοσοκομειακές λοιμώξεις, οδηγώντας ετησίως σε περισσότερους από 90.000 θανάτους και σε ένα οικονομικό κόστος για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης που ξεπερνά τα 24 δισεκατομμύρια ευρώ.
Τα νοσοκομειακά περιβάλλοντα δεν λειτουργούν μόνο ως δεξαμενές για βακτήρια ικανά να προκαλέσουν λοίμωξη, αλλά και ως τέλεια περιβάλλοντα για τη διάδοση ή την εμφάνιση νέων αντιβιοτικών αντίστασης ή μολυσματικών μηχανισμών. Οι δυνητικά μολυσματικοί παράγοντες που υπάρχουν στο περιβάλλον μπορούν να εισέλθουν στα νοσοκομεία μέσω διαφόρων οδών, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων παροχής νερού και διανομής. Τα βακτήρια μπορούν να αποικίσουν αυτά τα συστήματα μέσω του σχηματισμού βιοφίλμ, μετατρέποντάς τα σε δεξαμενές για διάφορα βακτήρια, συμπεριλαμβανομένων πιθανών παθογόνων ή/και φορέων γονιδίων αντίστασης στα αντιβιοτικά.
67 επικίνδυνα βακτήρια στις αποχετεύσεις των νοσοκομείων
Ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο των Βαλεαρίδων Νήσων στην Ισπανία θέλησε να διερευνήσει το ρόλο των αποχετεύσεων ως δεξαμενή για πιθανά παθογόνα και αντιβιοτικά που προκαλούν αντίσταση στα αντιβιοτικά. Οι ερευνητές συνέλεξαν διαφορετικά δείγματα από έξι αποχετεύσεις νεροχύτη από πέντε διαφορετικούς θαλάμους (δύο μονάδες ΜΕΘ, τμήμα Αιματολογίας, τμήμα Βραχείας Παραμονής, τμήμα Γενικής Ιατρικής, Μικροβιολογικό Εργαστήριο), σε ένα σύγχρονο πανεπιστημιακό νοσοκομείο στη Μαγιόρκα, όπου τηρούνται πρωτόκολλα καθαρισμού τελευταίας τεχνολογίας.
Οι ερευνητές, αφού έκαναν τέσσερις δειγματοληψίες κατά τη διάρκεια 12 μηνών, προχώρησαν στην καλλιέργεια βακτηρίων υπό διάφορες συνθήκες για να εξασφαλίσουν ότι θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα είδη.
Τα ευρήματα της μελέτης αποκάλυψαν ένα πολύπλοκο και εξαιρετικά επικίνδυνο οικοσύστημα που ζει μέσα σε νοσοκομειακές αποχετεύσεις, το οποίο φαίνεται να λειτουργεί ως δεξαμενή για γνωστά και αναδυόμενα παθογόνα που προκαλούν ανησυχία.
Μέσω της καλλιέργειας 1.058 δειγμάτων και της γραμμικής κωδικοποίησης του DNA, οι ερευνητές εντοπισαν 67 διαφορετικά είδη βακτηρίων. Τρία από αυτά, η Klebsiella, το Enterobacter και η Pseudomonas aeruginosa, είναι γνωστά για τη δυνατότητά τους να προκαλούν λοιμώξεις που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη. Ειδικότερα, το βακτήριο P. aeruginosa που εντοπίστηκε σε πολλά δείγματα, έχει χαρακτηριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τον άνθρωπο, καθώς μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις και επιπλοκές υγείας όπως πνευμονία και σηψαιμία.
Όπως διαπιστώθηκε από τα ευρήματα, στις αποχετεύσεις της κάθε πτέρυγας που εξετάστηκαν εντοπίστηκαν διαφορετικές βακτηριακές κοινότητες. Στο τμήμα Γενικής Ιατρικής εντοπίστηκε η Klebsiella pneumoniae, στις ΜΕΘ κυριαρχούσαν σημαντικοί βακτηριακοί πληθυσμοί με Acinetobacter johnsonii και A. ursingii. Στο θάλαμο Βραχείας Παραμονής εντοπίστηκαν συγκεκριμένα στελέχη του Enterobacter, ενώ στο τμήμα Αιματολογίας – και ΜΕΘ – διαπιστώθηκε υψηλή παρουσία Staphylococcus aureus.
Οι πτέρυγες ΜΕΘ και Γενικής Ιατρικής παρουσίασαν σταθερά τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία, πιθανώς λόγω της ποικιλίας των ασθενών που νοσηλεύονται εκεί και του εύρους των ιατρικών διαδικασιών που εκτελούνται. Αντίθετα, το Μικροβιολογικό Εργαστήριο απέδωσε τα λιγότερα απομονωμένα βακτήρια.
«Τα βακτήρια που βρήκαμε μπορεί να προέρχονται από πολλές πηγές, όπως για παράδειγμα, από ασθενείς, ιατρικό προσωπικό, ακόμη και από το περιβάλλον γύρω από το νοσοκομείο. Μόλις τα βακτήρια εγκατασταθούν σε αποχετεύσεις νεροχύτη, μπορούν να εξαπλωθούν προς τα έξω, θέτοντας σημαντικούς κινδύνους κυρίως για τους ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς», δήλωσε η Δρ. Margarita Gomila, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο των Βαλεαρίδων Νήσων στην Ισπανία.
Τα βακτήρια επιβιώνουν παρά τα αυστηρά πρωτόκολλα καθαρισμού
Ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό εύρημα που προέκυψε αφορούσε τη νέα ΜΕΘ του νοσοκομείου η οποία, ενώ άνοιξε μόλις τον Ιούλιο του 2022, μέσα σε λίγους μήνες, εμφάνισε μη αναμενόμενη βακτηριακή ποικιλομορφία. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτός ο γρήγορος αποικισμός υποδηλώνει ότι τα αυστηρά πρωτόκολλα καθαρισμού μπορεί τελικά να μην επαρκούν για την πρόληψη της εγκατάστασης βακτηρίων στις νοσοκομειακές αποχετεύσεις.
«Τα ευρήματα της μελέτης υποδεικνύουν ότι οι αποχετεύσεις νεροχύτη του συγκεκριμένου νοσοκομείου που εξετάσαμε συγκεντρώνει βακτηριακούς πληθυσμούς που αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, παρά τα άριστα πρωτόκολλα καθαρισμού που εφαρμόζονται. Αυτή η διαπίστωση υπογραμμίζει ότι ο έλεγχος της βακτηριακής ανάπτυξης στις αποχετεύσεις και η αποτροπή του αποικισμού από νέα στελέχη τέτοιων δύσκολα απολυμαντικών παθογόνων αποτελεί πιθανότατα ένα παγκόσμιο πρόβλημα», εξηγεί η Δρ. Gomila.
Επιπλέον η μελέτη αποκάλυψε μια ανησυχητική εξέλιξη σχετικά με την αντοχή στα αντιβιοτικά. Σε αρκετές πτέρυγες, συμπεριλαμβανομένων των ΜΕΘ, της Γενικής Ιατρικής και της πτέρυγας Βραχείας Νοσηλείας, οι ερευνητές ανίχνευσαν το γονίδιο blaVIM σε ορισμένα στελέχη P. aeruginosa. Αυτό το γονίδιο καθιστά τα βακτήρια εξαιρετικά ανθεκτικά στα αντιβιοτικά καρβαπενέμης, φάρμακα στα οποία οι γιατροί συχνά βασίζονται ως έσχατη λύση κατά των πολυανθεκτικών λοιμώξεων.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι ακόμη και τα σύγχρονα πρωτόκολλα καθαρισμού μπορεί να μην αντιμετωπίζουν πλήρως την πρόκληση του βακτηριακού αποικισμού στις αποχετεύσεις. Η ανάπτυξη και η εφαρμογή βελτιωμένων πρωτοκόλλων καθαρισμού, ιδιαίτερα για χώρους υψηλού κινδύνου όπως οι αποχετεύσεις, είναι κρίσιμης σημασίας.
Επιπλέον, ο γρήγορος αποικισμός των αποχετεύσεων δείχνει ότι η πρόληψη της εγκατάστασης βακτηριακών πληθυσμών μπορεί να είναι πιο δύσκολη από ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα. Η κατανόηση της μικροβιακής σύνθεσης σε νοσοκομειακά περιβάλλοντα και οι βελτιωμένες στρατηγικές ελέγχου των λοιμώξεων, ειδικά σε περιοχές υψηλού κινδύνου όπως οι ΜΕΘ, είναι απαραίτητες για τον αποτελεσματικό έλεγχο των λοιμώξεων.
Πηγή: Frontiers in Microbiology