Μια βαθιά κρίση ψυχικής υγείας φαίνεται να ανατρέπει το μέχρι πρότινος κυρίαρχο μοντέλο της ανθρώπινης ευτυχίας. Νέα μελέτη που ανατέθηκε από τον ΟΗΕ και βασίστηκε σε στοιχεία από έξι ανεπτυγμένες αγγλόφωνες χώρες –Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιρλανδία, Αυστραλία, Καναδά και Νέα Ζηλανδία– καταγράφει την κατάρρευση της «παραδοσιακής» καμπύλης της ευτυχίας: οι νέοι δεν είναι πια οι πιο ευτυχισμένοι.
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Από την αισιόδοξη νιότη στη δυστυχία της οθόνης
Εδώ και δεκαετίες, κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι υποστήριζαν ότι η ευτυχία ακολουθεί ένα μοτίβο σε σχήμα U. Δηλαδή, είναι υψηλή στα πρώτα χρόνια της ζωής, μειώνεται κατά τη μέση ηλικία και επανέρχεται στα μεγαλύτερα χρόνια. Όμως, όπως αποκαλύπτει η νέα μελέτη, αυτή η πορεία έχει πια διαταραχθεί σοβαρά, με τη νεότητα να αποτελεί πλέον το πιο ευάλωτο στάδιο στη διαδρομή της ευημερίας.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε από το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών των ΗΠΑ, βασίστηκε σε δεκάδες χιλιάδες απαντήσεις εθνικών ερευνών ευημερίας και κατέγραψε αισθητή πτώση στην ικανοποίηση από τη ζωή, ιδιαίτερα μεταξύ των νεαρών γυναικών, την τελευταία δεκαετία.
Οι ψηφιακές συνήθειες στο μικροσκόπιο
Κατά τους ερευνητές Jean Twenge και David Blanchflower, η επιδείνωση της ψυχικής ευημερίας συμπίπτει χρονικά με την εκτεταμένη χρήση των smartphone και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – μια τάση που ξεκίνησε περίπου το 2013 και έχει έκτοτε παγκοσμιοποιηθεί.
«Η καμπύλη U της ευτυχίας έχει καταρρεύσει», σημειώνουν χαρακτηριστικά οι ερευνητές, προειδοποιώντας για μια ολοένα διογκούμενη κρίση στις νεαρές ηλικίες.
Ο Blanchflower, πρώην σύμβουλος της Τράπεζας της Αγγλίας και νυν καθηγητής στο Dartmouth College, υπογραμμίζει ότι η απομόνωση δεν οφείλεται μόνο στον χρόνο μπροστά στην οθόνη, αλλά κυρίως σε αυτά που οι νέοι πλέον δεν κάνουν: δεν κοινωνικοποιούνται, δεν αλληλεπιδρούν, δεν χτίζουν σχέσεις στον πραγματικό κόσμο.
«Οι νέοι έχουν αποπροσανατολιστεί. Δεν βγαίνουν έξω, δεν παίζουν, δεν ερωτεύονται. Ζουν μέσα σε έναν ψηφιακό μικρόκοσμο που απομυζά τη χαρά της ζωής», δήλωσε χαρακτηριστικά στην εφημερίδα The Guardian.
Η πανδημία επιδείνωσε το πρόβλημα
Ο Blanchflower είχε δημοσιεύσει το 2020 μια ευρείας κλίμακας μελέτη, που επιβεβαίωνε τη μορφή U της ευτυχίας σε 150 χώρες. Όμως, παραδέχεται ότι τότε του είχε διαφύγει η καθοδική πορεία της ψυχικής ευημερίας στους νέους – μια διαδικασία που είχε ξεκινήσει ήδη από το 2013, αρκετά πριν την πανδημία Covid-19. Η πανδημία, όπως επισημαίνει, δεν προκάλεσε το πρόβλημα, αλλά το επιδείνωσε δραματικά.
Η συνεργασία του με την Jean Twenge, ψυχολόγο με ειδίκευση στη συμπεριφορά των νέων, ανέδειξε την πραγματική διάσταση της κρίσης. «Όταν ξανακοίταξα τα δεδομένα, σοκαρίστηκα. Αυτό που συμβαίνει δεν είναι απλώς σοβαρό – είναι τεράστιο», τόνισε ο ίδιος.
Περισσότεροι παράγοντες πίσω από την κρίση
Αν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων, οι ερευνητές τονίζουν ότι δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας. Η αυξανόμενη ανισότητα μεταξύ των γενεών, η οικονομική ανασφάλεια, η επισφαλής εργασία, ακόμη και η κλιματική κρίση, επιβαρύνουν το ψυχολογικό φορτίο των νέων.
Το αποτέλεσμα είναι όλο και περισσότεροι νέοι να βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας λόγω ψυχικών διαταραχών – με σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. «Αυτό επηρεάζει τη σχολική επίδοση, τη δυνατότητα εισόδου στην αγορά εργασίας, και τελικά την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη», υπογραμμίζει ο Blanchflower.
Μια γενιά στο όριο
Ο ΟΗΕ, αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του φαινομένου, έχει ήδη αναθέσει περαιτέρω έρευνες για να διαπιστωθεί αν αντίστοιχες τάσεις καταγράφονται και σε άλλες περιοχές του κόσμου.
«Ήρθε η ώρα να επανεξετάσουμε όλα όσα πιστεύαμε για την ηλικία και την ευτυχία», καταλήγει ο Blanchflower. «Η πραγματικότητα της νεότητας σήμερα δεν είναι μόνο διαφορετική, είναι ανησυχητικά δυσλειτουργική. Και αυτό πρέπει να μας αφυπνίσει όλους».