Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Virginia Tech στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι το χώμα του εδάφους αποτελεί ένα περίπλοκο οικοσύστημα που φιλοξενεί μικροσκοπικούς γενετικούς κώδικες που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ικανότητά μας να καταπολεμούμε τις θανατηφόρες λοιμώξεις.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, τα βακτήρια του εδάφους μπορεί να φέρουν γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά (ARGs). Μέχρι σήμερα, έχει βρεθεί ότι εκτός από τα ιατρικά περιβάλλοντα, το έδαφος, τα αστικά λύματα, τα απόβλητα φαρμακοβιομηχανίας και οι εγκαταστάσεις κτηνοτροφίας και υδατοκαλλιεργειών μπορούν να αποτελούν περιβάλλοντα κατάλληλα για την ενίσχυση των γονιδίων αυτών.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, περίπου 30.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από λοιμώξεις που προκαλούνται από ανθεκτικά σε αντιβιοτικά παθογόνα βακτήρια(ARB). Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η μικροβιακή αντοχή, όταν δηλαδή τα βακτήρια μεταλλάσσονται και τα αντιβιοτικά χάνουν την αποτελεσματικότητά τους σε άτομα που τα χρειάζονται για τη θεραπεία λοιμώξεων, αποτελεί πλέον μια από τις σοβαρότερες απειλές για τη δημόσια υγεία.
Η υγεία του περιβάλλοντος στενά συνδεδεμένη με την ανθρώπινη υγεία
Η ερευνητική ομάδα εστίασε την έρευνά της στη Listeria monocytogenes, ένα βακτήριο που κατοικεί στο έδαφος και το οποίο μπορεί να εισέλθει στην τροφική αλυσίδα και να προκαλέσει λιστερίωση, μια δυνητικά θανατηφόρα ασθένεια. Για άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό, η λοίμωξη αυτή μπορεί να είναι θανατηφόρα, με τα ποσοστά θνησιμότητας να φτάνουν το 20 έως 30%.
Αναλύοντας σχεδόν 600 γονιδιώματα του βακτηρίου Listeria monocytogenes από δείγματα εδάφους στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε πώς οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν δραματικά την εξάπλωση των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά γονιδίων.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, τα πλούσια σε αλουμίνιο εδάφη φαίνεται να ενθαρρύνουν τα γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά, πιθανώς επειδή το μέταλλο καταπονεί τα βακτήρια και τα καθιστά πιο πιθανό να διατηρήσουν τους μηχανισμούς επιβίωσης. Αντίθετα, τα πλούσια σε μαγνήσιο εδάφη φαίνεται ότι μειώνουν τη γονιδιακή ποικιλομορφία μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο και τον βακτηριακό ανταγωνισμό. Οι δασικές περιοχές τείνουν να έχουν περισσότερα γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά, πιθανότατα λόγω της άγριας ζωής που εισάγει αυτές τις γενετικές παραλλαγές.
«Το έδαφος αποτελεί μια σημαντική δεξαμενή ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων καθώς και γονιδίων ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι δυνατόν να δημιουργήσουν συνθήκες που προάγουν την επιβίωση, την εξάπλωση και την ανταλλαγή αυτών των γονιδίων μεταξύ των βακτηρίων. Το πιο ανησυχητικό όμως εύρημα της μελέτης είναι το πόσο εύκολα μπορούν να μεταφερθούν τα γονίδια αντίστασης, μέσω του μετασχηματισμού τους. Τα βακτήρια δηλαδή μπορούν να πάρουν κομμάτια DNA που περιέχουν γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά και στη συνέχεια να τα μεταδώσουν σε άλλα βακτήρια, ακόμη και σε διαφορετικά είδη. Για τους ανθρώπους αυτό θα μπορούσε να έχει επικίνδυνες συνέπειες για την υγεία τους. Απλές δραστηριότητες όπως η κηπουρική θα μπορούσαν να τους εκθέσουν ανεμπόδιστα σε βακτήρια που φέρουν αυτά τα γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά» εξηγεί η Δρ. Jingqiu Liao, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.
Καθώς τα αντιβιοτικά γίνονται ολοένα και πιο αναποτελεσματικά, οι κοινές λοιμώξεις θα μπορούσαν να γίνουν και πάλι απειλητικές για τη ζωή. Κατανοώντας πώς αναπτύσσεται η αντοχή στα αντιβιοτικά σε φαινομενικά αβλαβή περιβάλλοντα όπως το έδαφος, οι επιστήμονες ελπίζουν να αναπτύξουν στρατηγικές για τη διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών για τις μελλοντικές γενιές.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η μελέτη αυτή, μεταξύ άλλων, χρησιμεύει και ως μια ισχυρή υπενθύμιση ότι η υγεία του περιβάλλοντος είναι στενά συνδεδεμένη με την ανθρώπινη υγεία και ευημερία και πως το έδαφος κάτω από τα πόδια μας είναι πιθανόν κρύβει μυστικά που θα μπορούσαν να καθορίσουν την επιβίωσή μας.
Πηγή: Nature Communications