Σε μια εποχή όπου οι χρόνιες παθήσεις αυξάνονται και οι δαπάνες υγείας διογκώνονται, η ανάγκη για στροφή από τη θεραπεία στη συστηματική πρόληψη γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ. Η προληπτική πολιτική στην υγεία δεν είναι απλώς ένα θεωρητικό ιδανικό. Αποτελεί στρατηγική επιλογή που μπορεί να μειώσει τα κόστη, να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και να αυξήσει τη διάρκεια υγιούς διαβίωσης του πληθυσμού.
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Η σύγχρονη πρόκληση είναι να χτιστεί μια γέφυρα ανάμεσα στην «έξυπνη» φροντίδα – που αξιοποιεί την τεχνολογία, τα δεδομένα και τα εξατομικευμένα μοντέλα πρόληψης – και στα καλύτερα αποτελέσματα για τη δημόσια υγεία. Από την έγκαιρη διάγνωση μέσω προληπτικών εξετάσεων μέχρι την παρακολούθηση συμπεριφορών που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, η νέα φιλοσοφία φροντίδας στοχεύει να μετατρέψει το σύστημα υγείας από παθητικό αποδέκτη περιστατικών σε ενεργό διαχειριστή της συνολικής υγείας του πληθυσμού.
Στο πλαίσιο αυτό, στη χώρα μας λειτουργεί το πρόγραμμα ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ του υπουργείου Υγείας, το οποίο μέσω σημαντικών προληπτικών εξετάσεων που παρέχονται σε μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες, αξιοποιεί πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης προς όφελος της Διαχείρισης Πληθυσμιακής Υγείας.
Κάτι ανάλογο (το οποίο αξίζει να αναφέρουμε) εφαρμόζεται και στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο πλαίσιο της Διαχείρισης Πληθυσμιακής Υγείας (Population Health Management – PHM), με στόχο την ανάδειξη του ρόλου της PHM ως γέφυρας ανάμεσα στη βελτιωμένη φροντίδα και την ισότητα στην υγεία, ενώ ταυτόχρονα επιχειρείται μία γενικότερη αναβάθμιση της κουλτούρας πρόληψης, όπου οι ίδιοι οι πολίτες θα έχουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση πιο υγιεινών συνθηκών ζωής.
Το νέο παράδειγμα του NHS: από τη θεραπεία στην πρόληψη
Το δεκαετές σχέδιο του NHS προτάσσει μια γενναία μετάβαση από τη «νόσο» στην «πρόληψη». Παρότι η ιδέα δεν είναι καινούρια, αυτό που αλλάζει, σήμερα, είναι η ωριμότητα των δεδομένων και η δυνατότητα να κατανοήσουμε πραγματικά τις ανάγκες διαφορετικών πληθυσμών. Η PHM προσφέρει εργαλεία όχι μόνο για την πρόβλεψη κινδύνου, αλλά και για έγκαιρη και αποτελεσματικότερη παρέμβαση.
Το παράδειγμα του Slough: φροντίδα στοχευμένη στις ανάγκες
Στην περιοχή Slough του Λονδίνου, μια από τις πιο πολυπολιτισμικές αλλά και υποεξυπηρετούμενες στο Ηνωμένο Βασίλειο, εφαρμόζεται το σύστημα Johns Hopkins ACG για την κατηγοριοποίηση των ασθενών, από μη χρήστες υπηρεσιών μέχρι άτομα με ευαλωτότητα. Αυτή η φαινομενικά απλή μέθοδος άλλαξε ριζικά τον τρόπο παροχής φροντίδας: οι ασθενείς αντιστοιχίζονται άμεσα στον κατάλληλο επαγγελματία, υπηρεσία ή πλαίσιο.
Pharmacy First: αποσυμφόρηση και καλύτερη εμπειρία
Ένα πρακτικό παράδειγμα είναι η πρωτοβουλία Pharmacy First. Κατευθύνοντας τους ασθενείς σε κοινοτικά φαρμακεία που έχουν τα μέσα να καλύψουν τις ανάγκες τους, βελτιώνεται η εμπειρία του πολίτη και αποδεσμεύεται πολύτιμος χρόνος για τους γενικούς γιατρούς, ώστε να ασχοληθούν με πιο σύνθετα περιστατικά. Με την εφαρμογή αυτού του μοντέλου, απελευθερώθηκε το 13,7% του χρόνου των γενικών γιατρών (GP) τον πρώτο χρόνο, ενώ παρατηρήθηκε στα άτομα με ΣΔ βελτίωση 10% στη ρύθμιση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c), που είναι εξαιρετικά σημαντική για τη διάγνωση και την παρακολούθηση του Σακχαρώδη Διαβήτη. Πρόκειται για κέρδος όχι μόνο σε αποδοτικότητα, αλλά και σε υγειονομικά αποτελέσματα.
Υγεία πέρα από το Εθνικό Σύστημα Υγείας: Ο ρόλος της κοινότητας
Η υγεία δεν καθορίζεται μόνο από το NHS. Το 80% των παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία συνδέονται με τη στέγαση, την εκπαίδευση, την απασχόληση και την κοινωνική υποστήριξη. Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων απαιτεί συνεργασίες με δήμους, σχολεία, τον εθελοντικό τομέα και τη φαρμακοβιομηχανία. Ο στόχος είναι η ανάπτυξη μιας φιλοσοφίας «γειτονιάς υγείας», όπου οι τοπικές υπηρεσίες και οι ίδιοι οι κάτοικοι θα έχουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση πιο υγιεινών συνθηκών ζωής.
Προϋποθέσεις για κλιμάκωση: Ψηφιακά εργαλεία και αλλαγή κουλτούρας
Η γενίκευση αυτής της προσέγγισης δεν είναι απλή. Χρειάζεται ισχυρή ψηφιακή υποδομή, προσαρμογή του ανθρώπινου δυναμικού και, κυρίως, αλλαγή κουλτούρας. Ωστόσο, το διακύβευμα είναι μεγάλο: η μετάβαση στην πρόληψη και η ουσιαστική μείωση των ανισοτήτων μπορούν να αποσυμφορήσουν την πίεση στο σύστημα υγείας και να διαμορφώσουν ένα Σύστημα Υγείας πιο βιώσιμο, ανθρώπινο και προσανατολισμένο στον ασθενή.