Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) αποκαλύπτει ότι η καταπολέμηση της μοναξιάς και οι ισχυρές κοινωνικές σχέσεις μπορούν να βελτιώσουν την υγεία και να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Η Επιτροπή Κοινωνικής Σύνδεσης του ΠΟΥ δημοσίευσε πρόσφατα τα αποτελέσματα παγκόσμιας έκθεσης η οποία αποκαλύπτει ότι, 1 στους 6 ανθρώπους παγκοσμίως επηρεάζεται από τη μοναξιά, με σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και την ευεξία. Όπως διαπιστώνεται, η μοναξιά συνδέεται με περίπου 100 θανάτους κάθε ώρα – περισσότερους από 871.000 θανάτους ετησίως. Οι ισχυρές κοινωνικές συνδέσεις μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερη υγεία και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, αναφέρει η έκθεση.
Η δημοσίευση της έκθεσης έρχεται μετά το πρώτο ψήφισμα για την Κοινωνική Σύνδεση, που εγκρίθηκε από την Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας (WHA) τον Μάιο του 2025, το οποίο προτρέπει τα κράτη μέλη να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν πολιτικές, προγράμματα και στρατηγικές βασισμένες σε τεκμηριωμένα στοιχεία για την ευαισθητοποίηση και την προώθηση της θετικής κοινωνικής σύνδεσης για την ψυχική και σωματική υγεία.
«Σε αυτήν την Έκθεση, ρίχνουμε την αυλαία στη μοναξιά και την απομόνωση ως καθοριστική πρόκληση της εποχής μας. Η Επιτροπή μας χαράσσει έναν οδικό χάρτη για το πώς μπορούμε να οικοδομήσουμε πιο συνδεδεμένες ζωές και υπογραμμίζει τον βαθύ αντίκτυπο που μπορεί να έχει αυτό στην υγεία, την εκπαίδευση και την οικονομία», δήλωσε ο Δρ Vivek Murthy, συμπρόεδρος της Επιτροπής του ΠΟΥ για την Κοινωνική Σύνδεση και πρώην Γενικός Χειρουργός των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής.
Ο ΠΟΥ ορίζει την κοινωνική σύνδεση ως τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι σχετίζονται και αλληλεπιδρούν με τους άλλους. Η μοναξιά περιγράφεται ως το οδυνηρό συναίσθημα που προκύπτει από το χάσμα μεταξύ των επιθυμητών και των πραγματικών κοινωνικών συνδέσεων, ενώ η κοινωνική απομόνωση αναφέρεται στην αντικειμενική έλλειψη επαρκών κοινωνικών συνδέσεων.
«Σε αυτή την εποχή που οι δυνατότητες σύνδεσης είναι ατελείωτες, όλο και περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν απομονωμένοι και μόνοι», δήλωσε ο Δρ. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ. «Εκτός από το τίμημα που επιφέρουν σε άτομα, οικογένειες και κοινότητες, αν δεν αντιμετωπιστούν, η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση θα συνεχίσουν να κοστίζουν στην κοινωνία δισεκατομμύρια όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και την απασχόληση. Η έκθεση της Επιτροπή ρίχνει φως στην κλίμακα και τον αντίκτυπο της μοναξιάς και της απομόνωσης και σκιαγραφεί βασικούς τομείς στους οποίους μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να επανασυνδεθούν με τρόπους που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία».
Ποια άτομα επηρεάζει περισσότερο η μοναξιά
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, η μοναξιά επηρεάζει άτομα όλων των ηλικιών, ειδικά τους νέους και τα άτομα που ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Μεταξύ 17-21% των ατόμων ηλικίας 13-29 ετών ανέφεραν ότι αισθάνονται μοναξιά, με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται μεταξύ των εφήβων. Περίπου το 24% των ατόμων σε χώρες χαμηλού εισοδήματος ανέφεραν ότι αισθάνονται μοναξιά, διπλάσιο ποσοστό από αυτό στις χώρες υψηλού εισοδήματος (περίπου 11%).
«Ακόμα και σε έναν ψηφιακά συνδεδεμένο κόσμο, πολλοί νέοι αισθάνονται μόνοι. Καθώς η τεχνολογία αναδιαμορφώνει τη ζωή μας, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι ενισχύει και δεν αποδυναμώνει την ανθρώπινη σύνδεση. Η έκθεσή μας δείχνει ότι η κοινωνική σύνδεση πρέπει να ενσωματωθεί σε όλες τις πολιτικές, από την ψηφιακή πρόσβαση στην υγεία και την εκπαίδευση έως και την απασχόληση», εξηγεί ο Chido Mpemba, συμπρόεδρος της Επιτροπής του ΠΟΥ για την Κοινωνική Σύνδεση και Σύμβουλος του Προέδρου της Αφρικανικής Ένωσης.
Ενώ τα δεδομένα σχετικά με την κοινωνική απομόνωση είναι πιο περιορισμένα, εκτιμάται ότι επηρεάζει έως και 1 στους 3 ηλικιωμένους ενήλικες και 1 στους 4 εφήβους. Ορισμένες ομάδες, όπως άτομα με αναπηρίες, πρόσφυγες ή μετανάστες, άτομα ΛΟΑΤΚΙ+ και αυτόχθονες ομάδες και εθνοτικές μειονότητες, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν διακρίσεις ή πρόσθετα εμπόδια που δυσχεραίνουν την κοινωνική σύνδεση.
Οι αιτίες της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης
Η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση έχουν πολλαπλές αιτίες. Σε αυτές περιλαμβάνονται η κακή υγεία, το χαμηλό εισόδημα, το επίπεδο εκπαίδευσης, η μοναχική διαβίωση, οι ανεπαρκείς κοινοτικές υποδομές, οι δημόσιες πολιτικές, καθώς και οι ψηφιακές τεχνολογίες.
Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη για επαγρύπνηση σχετικά με τις επιπτώσεις του υπερβολικού χρόνου μπροστά σε οθόνες ή των αρνητικών διαδικτυακών αλληλεπιδράσεων στην ψυχική υγεία και ευημερία των νέων.
Οι επιπτώσεις στην υγεία, την ποιότητα ζωής και την οικονομία
Η κοινωνική σύνδεση μπορεί να προστατεύσει την υγεία καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή, τον κίνδυνο σοβαρών προβλημάτων υγείας, να ενισχύσει την ψυχική υγεία και να αποτρέψει τον πρόωρο θάνατο. Μπορεί επίσης να ενισχύσει τον κοινωνικό ιστό, συμβάλλοντας στο να γίνουν οι κοινότητες πιο υγιείς και πιο ασφαλείς.
Αντιθέτως, η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακών παθήσεων, διαβήτη, γνωστικής εξασθένησης και πρόωρου θανάτου. Επηρεάζουν επίσης την ψυχική υγεία, με τα άτομα που νιώθουν μοναξιά να έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη. Η μοναξιά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε άγχος και σκέψεις αυτοτραυματισμού ή αυτοκτονίας.
Οι επιπτώσεις της μοναξιάς επεκτείνονται και στη μάθηση και την απασχόληση. Οι έφηβοι που νιώθουν μοναξιά έχουν 22% περισσότερες πιθανότητες να λάβουν χαμηλότερους βαθμούς ή να εμφανίσουν μειωμένη απόδοση. Οι ενήλικες που νιώθουν μοναξιά μπορεί να δυσκολευτούν να βρουν ή να διατηρήσουν μια εργασία και μπορεί να κερδίζουν λιγότερα χρήματα με την πάροδο του χρόνου.
Σε επίπεδο κοινότητας, η μοναξιά υπονομεύει την κοινωνική συνοχή και κοστίζει δισεκατομμύρια σε απώλεια παραγωγικότητας και υγειονομικής περίθαλψης. Οι κοινότητες με ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς τείνουν να είναι ασφαλέστερες, υγιέστερες και πιο ανθεκτικές, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών ή επιδημιών.
Κοινή δράση για πιο υγιείς κοινωνίες
Η έκθεση της Επιτροπής Κοινωνικής Σύνδεσης του ΠΟΥ σκιαγραφεί έναν οδικό χάρτη για παγκόσμια δράση που επικεντρώνεται σε πέντε βασικούς τομείς: πολιτική, έρευνα, παρεμβάσεις, βελτιωμένη μέτρηση και δημόσια συμμετοχή, με στόχο την αλλαγή των κοινωνικών κανόνων και την ενίσχυση ενός παγκόσμιου κινήματος για κοινωνική σύνδεση.
Λύσεις για τη μείωση της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης υπάρχουν σε πολλαπλά επίπεδα: εθνικό, κοινοτικό και ατομικό. O ΠΟΥ καλεί όλα τα κράτη μέλη, τις κοινότητες και τα άτομα να καταστήσουν την κοινωνική σύνδεση προτεραιότητα δημόσιας υγείας, υπογραμμίζοντας ότι υο κόστος της κοινωνικής απομόνωσης και της μοναξιάς είναι υψηλό, αλλά τα οφέλη της κοινωνικής σύνδεσης είναι εκτεταμένα και ανεκτίμητα.
Πηγή: ΠΟΥ