Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Η άμβλωση, αν και νόμιμο δικαίωμα στην Ιταλία από το 1978, παραμένει ένα θέμα βαθιά διχαστικό, ιδιαίτερα στον συντηρητικό ιταλικό νότο. Η πρόσφατη έγκριση ενός νέου νόμου στη Σικελία, ο οποίος επιδιώκει να διασφαλίσει την πρόσβαση σε υπηρεσίες άμβλωσης, αναδεικνύει τις χρόνιες προκλήσεις και την ισχυρή επιρροή της θρησκείας και των παραδοσιακών αξιών στην υγειονομική περίθαλψη.
Η Οδύσσεια της Μόνια: Μια Προσωπική Μαρτυρία
Η ιστορία της Μόνια, μιας γυναίκας από τη Σικελία γύρω στα σαράντα, αποτελεί μια ζωντανή απόδειξη των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν χιλιάδες γυναίκες. Όταν τον Οκτώβριο του 2022 ανακάλυψε ότι περίμενε το πρώτο της παιδί, η χαρά της μετατράπηκε σε αγωνία μετά από ένα σκληρό γενετικό τεστ που αποκάλυψε σοβαρό σύνδρομο στο έμβρυο. Αναζητώντας επιλογές, η Μόνια βρέθηκε αντιμέτωπη με μια σκληρή πραγματικότητα: ο Γυναικολόγος της δήλωσε αντιρρησίας συνείδησης.
Αυτό δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό. Σύμφωνα με στοιχεία του ιταλικού υπουργείου Υγείας (2022), πάνω από το 80% των γυναικολόγων στη Σικελία αρνούνται να διενεργήσουν αμβλώσεις για ηθικούς ή θρησκευτικούς λόγους. Η Μόνια, παρά το νόμιμο δικαίωμά της, αναγκάστηκε να μεταβεί στο νοσοκομείο Sant’Antonio Abate στο Τράπανι, όπου η εμπειρία της ήταν εξίσου τραυματική. «Όλοι οι γυναικολόγοι ήταν αντιρρησίες», περιέγραψε. Της χορηγήθηκαν χάπια για να προκληθεί τοκετός, χωρίς περαιτέρω φροντίδα, και το προσωπικό την αποκαλούσε «Άρθρο 6», αναφερόμενο στη νομική πρόβλεψη για αμβλώσεις μετά τις 90 ημέρες κύησης. Το νοσοκομείο, αν και εξέφρασε τη λύπη του, δήλωσε αδυναμία επιβεβαίωσης των γεγονότων λόγω αλλαγών στο προσωπικό. Σήμερα, ισχυρίζεται ότι διαθέτει τρεις μη αντιρρησίες γιατρούς.
Οι αριθμοί πίσω από τις ανισότητες
Οι στατιστικές επιβεβαιώνουν το πρόβλημα: μόνο το 50% των νοσοκομείων της Σικελίας προσφέρει τη δυνατότητα άμβλωσης, σε αντίθεση με το 70% στις κεντρικές και βόρειες περιοχές της Ιταλίας. Ο Φάμπιο Γκουαρνταλά, ΓΥΝΑΙΚΟΛΌΓΟΣ στην Κατάνια, εκφράζει την άποψη πολλών αντιρρησιών: «Έργο του γιατρού είναι να θεραπεύει. Η άμβλωση δεν είναι θεραπεία αλλά φόνος. Κανείς δεν μπορεί να εξαναγκάσει έναν γιατρό να σκοτώσει».
Η Σίλβια Βακκάρι, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Μαίων της Ιταλίας, προειδοποιεί για τους κινδύνους: «Η απουσία υποδομών οδηγεί πολλές γυναίκες σε μη επαγγελματικές λύσεις, διακινδυνεύοντας ακόμα και τη ζωή τους. Ή αναγκάζονται να φέρουν στον κόσμο παιδιά που εγκαταλείπονται σε μέρη όπου ίσως δεν βρεθούν ποτέ ζωντανά».
Θρησκευτική Επιρροή και Πολιτικές Διαστάσεις
Η θρησκευτική επιρροή, με το Βατικανό να αποτελεί σημαντικό κέντρο, διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τη δημόσια συζήτηση και τις πολιτικές αποφάσεις στην Ιταλία. Το 2023, η δεξιά κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι ενίσχυσε την παρουσία φιλοζωικών οργανώσεων στα κέντρα παροχής συμβουλευτικής για τις γυναίκες που εξετάζουν το ενδεχόμενο διακοπής κύησης, παρουσιάζοντας το μέτρο ως «ευκαιρία προβληματισμού».
Παρά τις πιέσεις, ο αριθμός των αμβλώσεων στην Ιταλία έχει μειωθεί (65.000 το 2022 έναντι 110.000 το 2011), αλλά το ποσοστό των αντιρρησιών γυναικολόγων παραμένει υψηλό, ξεπερνώντας το 60%.
Το στοίχημα της εφαρμογής του νέου νόμου
Στα τέλη Μαΐου 2025, το Περιφερειακό Συμβούλιο της Σικελίας ενέκρινε νόμο που υποχρεώνει όλα τα δημόσια νοσοκομεία να δημιουργήσουν ειδικά τμήματα για αμβλώσεις και να προσλάβουν προσωπικό πρόθυμο να παρέχει την υπηρεσία. Παρόμοια πρόταση έχει κατατεθεί και στη Σαρδηνία. Ο Ντάριο Σαφίνα, βουλευτής του Δημοκρατικού Κόμματος και εισηγητής του σικελικού νόμου, τόνισε: «Η πρόσβαση στην άμβλωση δεν είναι πρόβλημα για όσες μπορούν να πληρώσουν. Αλλά όταν η υγεία εξαρτάται από τον πλούτο, η δημοκρατία τελειώνει».
Ορισμένοι γιατροί υποστηρίζουν ότι οι υψηλοί δείκτες άρνησης οφείλονται και σε υποστελέχωση και κακές συνθήκες εργασίας. Η Σικελία είχε μόλις 9 επαγγελματίες υγείας ανά 1.000 κατοίκους το 2022, έναντι εθνικού μέσου όρου 11,6. Ωστόσο, η φιλοζωική οργάνωση Pro-Life Together απορρίπτει το επιχείρημα, σημειώνοντας ότι οι μη αντιρρησίες γιατροί πραγματοποίησαν περισσότερες αμβλώσεις από τον εθνικό μέσο όρο.
Νομικά Εμπόδια και Μελλοντικές Προοπτικές
Ο νέος νόμος της Σικελίας, αν και φιλόδοξος, αντιμετωπίζει νομικά εμπόδια. Το δικαίωμα της άρνησης συνείδησης, όπως ορίζεται από τον νόμο του 1978, πρέπει να διασφαλίζεται, εκτός αν η ζωή της γυναίκας βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Ακόμη και σε νοσοκομεία με λίγους μη αντιρρησίες γιατρούς, όπως το Policlinico-San Marco της Κατάνια, δηλώνεται ότι οι ανάγκες μπορούν να καλυφθούν χωρίς διακρίσεις.
Η ακτιβίστρια Τζόρτζια Λαντόλφο χαρακτήρισε τον νόμο «σταθμό», αλλά εξέφρασε φόβους για την εφαρμογή του, καθώς οργανώσεις αντίθετες στις αμβλώσεις σχεδιάζουν να προσφύγουν νομικά. Ο Βίτο Τροτζιάνο, πρόεδρος της Ιταλικής Εταιρείας Μαιευτικής και Γυναικολογίας (SIGO), υπενθύμισε ότι πολλές τέτοιες πρωτοβουλίες στο παρελθόν ακυρώθηκαν δικαστικά.
Ορισμένοι Σικελοί πολιτικοί αντιτίθενται στις αλλαγές, υποστηρίζοντας ότι η Περιφέρεια θα έπρεπε να ενισχύσει τις κοινωνικές δομές και όχι να διευκολύνει τις αμβλώσεις, με τη Μαργκερίτα Λα Ρόκα της Forza Italia να δηλώνει: «Η ζωή είναι ζωή από τη σύλληψη. Το έμβρυο δεν μπορεί να θεωρείται απλώς σύμπλεγμα κυττάρων όταν μας βολεύει».
Ιταλία VS Ηνωμένες Πολιτείες
Ενώ στην Ιταλία, η άμβλωση είναι νόμιμη σε εθνικό επίπεδο από το 1978, με το δικαίωμα της άρνησης συνείδησης να αποτελεί βασικό ζήτημα πρόσβασης, στις Ηνωμένες Πολιτείες το τοπίο είναι πολύ πιο κατακερματισμένο και ρευστό. Μετά την ανατροπή της απόφασης Roe v. Wade από το Ανώτατο Δικαστήριο το 2022, το δικαίωμα στην άμβλωση δεν προστατεύεται πλέον σε ομοσπονδιακό επίπεδο, αφήνοντας την ευθύνη στις επιμέρους πολιτείες.
Αυτό έχει οδηγήσει σε ένα μωσαϊκό νόμων, όπου ορισμένες πολιτείες έχουν επιβάλει πλήρεις απαγορεύσεις ή πολύ αυστηρούς περιορισμούς (π.χ., απαγόρευση μετά τις 6 ή 12 εβδομάδες κύησης), ενώ άλλες διατηρούν ή έχουν ενισχύσει το δικαίωμα στην άμβλωση, μερικές φορές χωρίς περιορισμούς ως προς τη διάρκεια της κύησης. Ενώ στην Ιταλία το πρόβλημα είναι η εφαρμογή ενός υφιστάμενου νόμου λόγω της άρνησης συνείδησης, στις ΗΠΑ το ζήτημα είναι η ίδια η νομιμότητα και η πρόσβαση, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γεωγραφική τοποθεσία και τις πολιτικές αποφάσεις της κάθε πολιτείας.
Συνολικά, η Ιταλία, παρά τις εσωτερικές της προκλήσεις, διατηρεί ένα εθνικό πλαίσιο που αναγνωρίζει το δικαίωμα στην άμβλωση. Αντίθετα, οι ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε μια εποχή όπου η πρόσβαση σε αυτή την υπηρεσία υγείας καθορίζεται από τις πολιτικές και ιδεολογικές μάχες σε επίπεδο πολιτειών, δημιουργώντας σημαντικές ανισότητες και αβεβαιότητα για τις γυναίκες.