Περισσότεροι από εκατό ασθενείς περιμένουν για μεταμόσχευση κερατοειδούς στο ΑΧΕΠΑ, όπου από το 1992 λειτουργεί η Τράπεζα Οφθαλμών – η μοναδική στη χώρα μέχρι το 2024, οπότε ιδρύθηκε αντίστοιχη Τράπεζα στο νοσοκομείο Γεννηματάς της Αθήνας. Οι διαθέσιμοι κερατοειδείς από δωρεές δεν επαρκούν, με αποτέλεσμα οι λίστες αναμονής να παραμένουν μεγάλες σε όλη την Ελλάδα, αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επίκουρος καθηγητής Oφθαλμολογίας του ΑΠΘ, Δημήτριος Μικρόπουλος.
Το 2024 παραλήφθηκαν 67 μοσχεύματα κερατοειδούς στο ΑΧΕΠΑ, τα οποία μοιράστηκαν με το Παπαγεωργίου, όπου επίσης πραγματοποιούνται μεταμοσχεύσεις. Συγκεκριμένα το 2024 έγιναν 24 μεταμοσχεύσεις στο ΑΧΕΠΑ και άλλες τόσες στο Παπαγεωργίου, ενώ 19 μοσχεύματα κρίθηκαν ακατάλληλα. Φέτος, μέχρι στιγμής, έχουν ληφθεί 29 μοσχεύματα, έγιναν 14 μεταμοσχεύσεις στο ΑΧΕΠΑ και 14 στο Παπαγεωργίου, ενώ ένα μόσχευμα ήταν ακατάλληλο.
Έκκληση για δωρεά κερατοειδών
Απευθύνοντας έκκληση για δωρεά κερατοειδών, ο κ. Μικρόπουλος σημειώνει πως πρέπει να περάσει στη συνείδηση του κόσμου ότι στην περίπτωση της δωρεάς δεν αφαιρείται ολόκληρος ο οφθαλμός, αλλά μόνο ένα μικρό κομμάτι ιστού και η λήψη του γίνεται μετά τον θάνατο του δότη.
«Είναι κρίμα να μη γίνονται δωρεές, γιατί πραγματικά μπορούμε να προσφέρουμε. Η αποκατάσταση της όρασης προσφέρει βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και επανένταξή τους στο κοινωνικό και επαγγελματικό τους περιβάλλον. Αν είχε περάσει περισσότερο στη συνείδησή μας να προσφέρουμε κερατοειδείς, θα μπορούσαμε να κάνουμε πολλά περισσότερα από αυτά που ήδη κάνουμε» σημειώνει ο κ. Μικρόπουλος και εξηγεί:
«Όταν πρόκειται να κάνουμε μεταμόσχευση κερατοειδούς, αφαιρούμε από το μάτι του δωρητή έναν ιστό-τον κερατοειδή- που είναι ένα τετραγωνικό εκατοστό, ίσως και λιγότερο, δηλαδή έχει διάμετρο 12 χιλιοστών. Τα μοσχεύματα κερατοειδούς διατηρούνται μεγαλύτερο διάστημα από τα άλλα όργανα. Δηλαδή, από τη στιγμή που θα το πάρουμε μέχρι να τα χρησιμοποιήσουμε, υπάρχει ένα “παράθυρο” 14 ημερών. Επίσης, επειδή ο κερατοειδής δεν έχει αγγεία, δεν χρειάζεται ο λήπτης να έχει ιστοσυμβατότητα με τον δότη. Τα μοσχεύματα ελέγχονται αυστηρά για παθήσεις, ιούς κλπ. και όταν το μόσχευμα είναι απαλλαγμένο απ’ όλα αυτά και είναι υγιές, το μεταμοσχεύουμε. Ο κίνδυνος απόρριψης του μοσχεύματος υπάρχει, αλλά είναι πολύ μικρός σε σχέση με τα άλλα όργανα».
Ποιες παθήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε μεταμόσχευση κερατοειδούς;
Μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς γίνονται σε όλες τις παθήσεις οι οποίες προκαλούν θόλωση του κερατοειδούς, αναφέρει ο κ. Μικρόπουλος και εξηγεί: «Ο κερατοειδής είναι ο πρόσθιος ιστός του ματιού, ο οποίος είναι διάφανος για να μπορεί να μπαίνει το φως μέσα στο μάτι. Οποιαδήποτε πάθηση ή κατάσταση θολώσει τον κερατοειδή θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με μεταμόσχευση, δηλαδή με αντικατάσταση του θολωμένου ιστού με έναν καθαρό. Αυτό μπορεί να συμβεί για παράδειγμα από μόλυνση, από τραύμα ή μετά από έγκαυμα. Υπάρχουν κληρονομικές παθήσεις και συγγενείς ανωμαλίες όπου δεν αναπτύσσεται καλά ο κερατοειδής και χρειάζεται μεταμόσχευση. Είναι πάρα πολλά τα αίτια. Στον κερατόκωνο, π.χ. ο κερατοειδής δεν είναι σφαιρικός, αλλά αποκτά ένα κωνικό σχήμα, με αποτέλεσμα οι ακτίνες που περνάνε να εστιάζουν σε διαφορετικά σημεία και ο ασθενής να βλέπει πάρα πολύ θολά και να χρειάζεται μεταμόσχευση».
Με ένα μόσχευμα περισσότερες από μία μεταμοσχεύσεις
Όπως επισημαίνει ο κ. Μικρόπουλος, ένας κερατοειδής μπορεί να μεταμοσχευθεί σε περισσότερους από έναν ασθενείς. «Παλαιότερα μεταμοσχεύαμε ολόκληρο τον κερατοειδή. Σήμερα μπορούμε να κάνουμε μεταμοσχεύσεις στρωμάτων κερατοειδούς. Δηλαδή, εάν η πάθηση του κερατοειδούς εντοπίζεται στο ενδοθήλιο, μπορούμε να πάρουμε μόνο αυτό το τμήμα και να το μεταμοσχεύσουμε. Εάν έχουμε έναν θολό κερατοειδή όπου η θόλωση εντοπίζεται στο πρόσθιο τμήμα, στο στρώμα δηλαδή, μπορούμε να πάρουμε μόνο το στρώμα και να το μεταμοσχεύσουμε. Με αυτό τον τρόπο χωρίζουμε τον κερατοειδή σε δύο τμήματα και αποκτούμε δύο “μοσχεύματα”. Μπορούμε δηλαδή με ένα μόσχευμα να κάνουμε δύο μεταμοσχεύσεις».
Παράλληλα, αναφέρει ότι μοσχεύματα μπορούν να ληφθούν από δωρητές κάθε ηλικίας, τα οποία χρησιμοποιούνται ανάλογα με την περίπτωση. «Όταν κάνουμε μεταμόσχευση, στην περίπτωση που δεν υπάρχει άμεση ανάγκη και ο ασθενής μπορεί να περιμένει, π.χ. όταν υπάρχει μια θόλωση και δεν κινδυνεύει το μάτι του, θα προσπαθήσουμε να βρούμε μόσχευμα που θα προέρχεται από άνθρωπο ηλικιακά κοντά στην ηλικία του ασθενή. Δηλαδή, δεν θα πάρουμε ένα μόσχευμα από έναν 70χρονο να το βάλουμε σε έναν 30χρονο ασθενή. Αν όμως υπάρχει άμεση ανάγκη, τότε μεταμοσχεύουμε μόσχευμα από δωρητή οποιασδήποτε ηλικίας», σημειώνει ο κ. Μικρόπουλος.
Οι Τράπεζες Οφθαλμικών Μοσχευμάτων
Στην Ελλάδα, η πρώτη Τράπεζα Οφθαλμών ιδρύθηκε το 1992 στην Α΄ Οφθαλμολογική Κλινική ΑΠΘ στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης. Χρειάστηκε να περάσουν 32 χρόνια για να ιδρυθεί Τράπεζα Οφθαλμικών Ιστών στην Α΄ Οφθαλμολογική Κλινική του ΕΚΠΑ στο νοσοκομείο Γεννηματάς στην Αθήνα.
«Τα μοσχεύματα μοιράζονται ανάμεσα στις δύο Τράπεζες. Οι δύο Τράπεζες συντονίζονται από τον ΕΟΜ. Όταν κάποιος αποφασίζει να δωρίσει τους κερατοειδείς του, τότε πηγαίνουν εξειδικευμένοι συνάδελφοι, αφαιρούν τους κερατοειδείς και μετά αυτά τα μοσχεύματα έρχονται στην Τράπεζα Οφθαλμών. Εκεί αξιολογούνται, δηλαδή βλέπουμε αν έχουμε κάποια ουλή, μετράμε τα κύτταρά τους και γίνεται όλος ο ιολογικός έλεγχος, πάντα σε συνεννόηση με τον ΕΟΜ. Αυτοί μας δίνουν πληροφορίες για την κατάσταση του δότη και όταν κριθούν ως κατάλληλα τα μοσχεύματα, τότε τα δίνουμε σε μεταμοσχευτικά κέντρα για να τα μεταμοσχεύσουν», αναφέρει ο κ. Μικρόπουλος.
Μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς σε ιδιωτικά κέντρα
Μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς, εκτός από τα δημόσια νοσοκομεία, μπορούν να γίνουν και σε ιδιωτικές κλινικές, αλλά στην περίπτωση αυτή θα πρέπει ο ασθενής να βάλει το χέρι στην τσέπη. Όπως αναφέρει ο κ. Μικρόπουλος, υπάρχουν χώρες όπως η Αμερική, που έχουν πληθώρα μοσχευμάτων και τα διαθέτουν στο εξωτερικό έναντι ενός ποσού που καλύπτει τα λειτουργικά τους έξοδα. Ο ενδιαφερόμενος για μεταμόσχευση θα πρέπει να διαθέσει ένα ποσό 3.000-4.000 ευρώ για την προμήθεια ενός μοσχεύματος. Όλα αυτά γίνονται νόμιμα από πιστοποιημένους οργανισμούς. Τέτοιοι πιστοποιημένοι οργανισμοί υπάρχουν και στην Ελλάδα και κάνουν νόμιμα εισαγωγή κερατοειδών από πιστοποιημένες Τράπεζες Οφθαλμικών Ιστών του εξωτερικού.
«Στα δημόσια νοσοκομεία η μεταμόσχευση γίνεται χωρίς οικονομική επιβάρυνση για τον ασθενή και μακάρι να έχουμε στο μέλλον πιο πολλά μοσχεύματα ώστε να μπορέσουμε να προσφέρουμε καλύτερη ποιότητα ζωής σε ακόμη περισσότερους συνανθρώπους μας» προσθέτει ο κ. Μικρόπουλος.