Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για την Ασφάλεια Υγείας: Νέα κοινή δράση για βιώσιμα αποθέματα ιατρικών αντιμέτρων σε περιόδους κρίσεων
Στις 9-10 Σεπτεμβρίου 2025, συμμετέχοντες από 31 ευρωπαϊκές αρχές και 23 φορείς από 25 χώρες, συμμετείχαν στο Ελσίνκι της Φινλανδίας στην εναρκτήρια συνάντηση εργασίας της Κοινής Δράσης JA STOCKPILE.
Η πανδημία COVID-19 προκάλεσε πρωτοφανείς προκλήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποκαλύπτοντας ελλείψεις σε ιατρικά εφόδια, αδυναμίες στη διαχείριση κρίσεων και έλλειψη συντονισμένων απαντήσεων μεταξύ των κρατών – μελών της ΕΕ. Οι διαφορές στα τεστ, στους εμβολιασμούς και στα συνοριακά μέτρα ανέδειξαν κατακερματισμένες προσεγγίσεις, ενώ οι καθυστερήσεις, η παραπληροφόρηση και τα αδύναμα συστήματα υγείας επιδείνωσαν τις επιπτώσεις. Επιπλέον, ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι πυρηνικοί κίνδυνοι και οι ακραίες συνθήκες που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή ενίσχυσαν περαιτέρω την ανάγκη για ισχυρότερες στρατηγικές ασφάλειας και υγείας στην ΕΕ.
Ως απάντηση, η νέα Κοινή Δράση της ΕΕ για τα Ολοκληρωμένα και Βιώσιμα Στρατηγικά Αποθέματα Ιατρικών Αντιμέτρων (JA Stockpile) στοχεύει στη βελτίωση της ετοιμότητας για σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας. Σκοπός είναι η προετοιμασία των χωρών ώστε να διαθέτουν πιο βιώσιμα αποθέματα ιατρικών αντιμέτρων (MCMs) για ταχύτερη διανομή, καλύτερη ανάπτυξη και διάθεση, βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών – μελών και ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανεξαρτησίας σε περιόδους κρίσης.
Το έργο βασίζεται στα διδάγματα που αντλήθηκαν από υγειονομικές κρίσεις και επιδιώκει να αναπτύξει ένα συντονισμένο, πολυεπίπεδο σύστημα αποθεματοποίησης. Η έννοια της αποθεματοποίησης θα αξιολογηθεί και θα αναπτυχθεί περαιτέρω, όχι μόνο για τον προσδιορισμό της ποσότητας και της διαθεσιμότητας των αποθεμάτων, αλλά και για την ενίσχυση της βιώσιμης διαχείρισης, τη διασφάλιση της ταχείας ανάπτυξης και χρήσης των MCMs, ώστε να διευκολυνθεί η αποτελεσματική αξιοποίησή τους εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι στόχοι του έργου είναι πλήρως ευθυγραμμισμένοι με το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας, την προσέγγιση “One Health” και τη Στρατηγική της ΕΕ για την Παγκόσμια Υγεία. Επιπλέον, συμβάλλει άμεσα στην πρακτική εφαρμογή της Στρατηγικής της ΕΕ για τα Στρατηγικά Αποθέματα και τα Ιατρικά Αντίμετρα (Ιούλιος 2025).
Συνολικά, το έργο θα στηρίξει τη λειτουργία του ευρωπαϊκού πλαισίου διακυβέρνησης για τη διαχείριση κρίσεων και στοχεύει στην ενίσχυση της ετοιμότητας έκτακτης ανάγκης μέσω βελτίωσης των αποθεμάτων και της ασφάλειας της υγείας.
Στο έργο συμμετέχουν 25 χώρες της ΕΕ και 54 οργανισμοί, οι οποίοι θα το υλοποιήσουν στο πλαίσιο του Προγράμματος EU4Health. Το Ινστιτούτο Υγείας και Πρόνοιας της Φινλανδίας (THL) είναι ο συντονιστής του έργου, συνεργαζόμενο στενά με σχετικές ευρωπαϊκές και διεθνείς αρχές (π.χ., HERA, ECHO, ECDC, EMA, WHO).
Για την Ελλάδα
Το Υπουργείο Υγείας (MoH-GR) μέσω της Γενικής Γραμματείας Στρατηγικού Σχεδιασμού λειτουργεί ως δικαιούχος για την Ελλάδα στο έργο JA STOCKPILE, έχοντας τη συνολική ευθύνη αυτού για τη χώρα και για τη συμμετοχή των ελληνικών συνδεδεμένων φορέων οι οποίοι είναι ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) καθώς και η 3η Υγειονομική Περιφέρεια (3η ΥΠΕ).
Το Υπουργείο Υγείας επιβλέπει το συντονισμό των εθνικών δραστηριοτήτων, διασφαλίζει τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς του EU4Health και εκπροσωπεί την Ελλάδα στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων στο πλαίσιο του έργου. Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) ως συνδεδεμένη οντότητα (Affiliated Entity) στο έργο, συμβάλει στη διαμόρφωση των πολιτικών που σχετίζονται με τα Ιατρικά Αντίμετρα (Medical Countermeasures – MCMs) στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του. Τέλος, η 3η Υγειονομική Περιφέρεια Μακεδονίας (3η ΥΠΕ) ως συνδεδεμένη οντότητα (Affiliated Entity), συμβάλει στην επιχειρησιακή εφαρμογή δράσεων που αφορούν στην ετοιμότητα και ανάπτυξη των στρατηγικών αποθεμάτων σε περιφερειακό επίπεδο.
Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά σε πακέτα εργασίας (WPs) που αφορούν:
- την εξασφάλιση της ομαλής διαχείρισης του έργου, τον συντονισμό των εταίρων, την παρακολούθηση προϋπολογισμού και παραδοτέων και την επικοινωνία με την ΕΕ.
- τον σχεδιασμό πλάνου μακροχρόνιας βιωσιμότητας ώστε οι δράσεις να συνεχιστούν μετά το τέλος του έργου, ενσωματώνοντας καλές πρακτικές σε εθνικές πολιτικές.
- την παροχή εξειδικευμένων προγραμμάτων κατάρτισης για ενίσχυση των δεξιοτήτων στη διαχείριση στρατηγικών αποθεμάτων ιατρικών αντίμετρων.
- τον καθορισμό μεθόδων και εργαλείων για αναγνώριση και ποσοτικοποίηση των αποθεμάτων ιατρικών αντίμετρων σε επίπεδο ΕΕ.
- τη δημιουργία πλαισίου συνεργασίας μεταξύ κρατών – μελών για τον συντονισμό των εθνικών αποθεμάτων και την αποτελεσματική ανταλλαγή τους.
- την ανάπτυξη εργαλείων και προτάσεων για βελτίωση της διαχείρισης αποθεμάτων, περιλαμβάνοντας παράταση διάρκειας ζωής προϊόντων και ψηφιακή παρακολούθηση.
- την προετοιμασία διαδικασιών για ταχεία ανάπτυξη και διάθεση ιατρικών αντίμετρων σε περιόδους κρίσης εντός και εκτός ΕΕ.
Μέσα από τη συνεργασία τους, το Υπουργείο Υγείας, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων και η 3η Υγειονομική Περιφέρεια ενισχύουν τον ρόλο της Ελλάδας στην ανάπτυξη ενός βιώσιμου, συντονισμένου και πολυεπίπεδου συστήματος στρατηγικών αποθεμάτων, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της υγειονομικής ασφάλειας και της ετοιμότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε περιόδους κρίσεων.
Το έργο Stockpile χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και υλοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος EU4Health (2021-2027). Οι απόψεις και οι γνώμες που εκφράζονται ανήκουν αποκλειστικά στους συγγραφείς και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του Ευρωπαϊκού Εκτελεστικού Οργανισμού για την Υγεία και την Ψηφιακή Τεχνολογία (HADEA). Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε η αρχή που χορήγησε τη χρηματοδότηση φέρουν ευθύνη για αυτές.