Η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται ενώπιον κρίσιμων αποφάσεων που θα καθορίσουν τη μελλοντική πορεία προς την εξάλειψη του AIDS. Η λοίμωξη από HIV, μετά από σχεδόν πέντε δεκαετίες από την εμφάνισή της, έχει εξελιχθεί σε μια χρόνια ελεγχόμενη κατάσταση. Η άμεση έναρξη αντιρετροϊκής θεραπείας αποτελεί πλέον τον κύριο άξονα διαχείρισης, τόσο για την προστασία της υγείας των ατόμων που ζουν με τον ιό όσο και για την επιβράδυνση της εξάπλωσης της επιδημίας. Βρισκόμαστε στο μέσο της πορείας προς το στόχο του 2025, όπως καθορίστηκε στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Ιούνιο του 2021, με την παγκόσμια κοινότητα να πλησιάζει τον στόχο για εξάλειψη του AIDS έως το 2030.
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Ιστορικό χαμηλό των νέων λοιμώξεων το 2023
Το 2023, σημειώθηκε ο χαμηλότερος αριθμός νέων λοιμώξεων από HIV από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, σε παγκόσμια κλίμακα. Σχεδόν 31 εκατομμύρια άνθρωποι λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία το 2023, μια σημαντική επιτυχία για τη δημόσια υγεία που έχει μειώσει τους θανάτους από AIDS στο χαμηλότερο επίπεδο από την κορύφωσή τους το 2004.
Ο HIV σήμερα
Το 2023 καταγράφηκαν περίπου 39,9 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως που ζουν με HIV, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εκ των οποίων το 77% (30,7 εκατομμύρια) λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία. Παρ’ όλα αυτά το 2023, 630.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω νοσημάτων που σχετίζονται με το AIDS, με το ένα στα οκτώ θύματα αυτών των θανάτων να είναι παιδί, αναδεικνύοντας την επείγουσα ανάγκη για βελτιωμένη πρόσβαση σε θεραπεία και πρόληψη, ιδιαίτερα για τις πιο ευάλωτες ομάδες.
Οι νέες μολύνσεις το 2023 (1,3 εκατομμύρια) ήταν οι λιγότερες εδώ και δεκαετίες, ωστόσο, ο αριθμός αυτός υπερβαίνει κατά πολύ τον στόχο των 370.000 ή λιγότερων νέων λοιμώξεων έως το 2025.
Το 2023:
- το 86% των ανθρώπων που ζουν με HIV γνώριζαν την κατάσταση της υγείας τους,
- το 89% από αυτούς λάμβαναν θεραπεία, και
- το 93% από όσους βρίσκονταν σε θεραπεία είχαν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο.
Ωστόσο, οι ανισότητες στην πρόσβαση σε θεραπεία ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων ανθρώπων συνεχίζουν να περιορίζουν τον συνολικό αντίκτυπο αυτών των επιτευγμάτων.
PrEP: Προληπτική αγωγή πριν από την έκθεση στον HIV
Η ταχεία και ευρύτερη πρόσβαση στην προληπτική αγωγή πριν από την έκθεση στον HIV (PrEP) θα μπορούσε να μειώσει δραστικά τον αριθμό των νέων λοιμώξεων από HIV. Ο συνολικός αριθμός των ατόμων που χρησιμοποιούν PrEP αυξήθηκε από λίγο πάνω από 200.000, το 2017, σε περίπου 3,5 εκατομμύρια το 2023.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, τα δεδομένα του ΕΟΔΥ δείχνουν ότι μέχρι σήμερα:
- Έχουν καταγραφεί συνολικά 21.199 περιστατικά HIV (86%άνδρες).
- Το 2023 δηλώθηκαν 657 νέα περιστατικά, εμφανίζοντας αύξηση σε σχέση με το 2022 (526 νέα περιστατικά).
- Το 30.5% των νέων διαγνώσεων είχε μολυνθεί μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών, Το 16,4% μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής,
- Το 15,3% μέσω της από κοινού χρήσης ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών, ενώ για
- Το 37,4% των περιπτώσεων δεν είχε προσδιοριστεί ο τρόπος μετάδοσης του HIV.
- Ίδια εικόνα παρουσιάζουν και τα στοιχεία του πρώτου δεκάμηνου του 2024, όπου καταγράφηκαν 550 νέες διαγνώσεις HIV, ελαφρώς αυξημένες σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, με την ηλικιακή ομάδα 30-39 ετών να κυριαρχεί.
- Η καθυστερημένη διάγνωση αποτελεί σημαντικό πρόβλημα, καθώς το 55% των νέων διαγνώσεων του 2024 είχαν λιγότερα από 350 κύτταρα/mm.
- Στις γυναίκες, στα άτομα με ετεροφυλοφιλική μετάδοση και σε άτομα άνω των 50 ετών, τα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης είναι ιδιαίτερα υψηλά.
Προκλήσεις: Στίγμα, ανισότητες, βία
Η σημαντική πρόοδος στη θεραπευτική της HIV λοίμωξης κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, την έχει μετατρέψει σε μια χρόνια, πλήρως ελεγχόμενη νόσο. Ωστόσο, το στίγμα και οι διακρίσεις κατά των ατόμων που ζουν με τον HIV, που μπορεί να οφείλονται σε έλλειψη γνώσεων και στερεότυπα, εξακολουθούν να επηρεάζουν δυσμενώς την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής τους. Οι ανισότητες, η βία και οι διακρίσεις επιβαρύνουν ιδιαίτερα τις ευάλωτες ομάδες. Παρά την πρόοδο στη θεραπεία του HIV, χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες για την πρόληψη και την εξάλειψη των εμποδίων που κρατούν ειδικά τα πιο περιθωριοποιημένα άτομα μακριά από τις υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας.
Ο έλεγχος της πανδημίας της HIV λοίμωξης απαιτεί τη σύγχρονη καταπολέμηση του φαινομένου του στίγματος και αντιμετώπιση των πιθανών προκλήσεων και διακρίσεων που μπορεί να βιώσει το άτομο. Έννοιες με ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση, όπως «θεραπεία ως πρόληψη» και «μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο = μη μεταδοτικός» (U=U), αποτελούν ισχυρά εργαλεία στην προσπάθεια αποστιγματοποίησης της νόσου και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ατόμων που ζουν με τον ιό HIV.
36ο Πανελλήνιο Συνέδριο AIDS
Όπως κάθε χρόνο, η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (Ε.Ε.Μ.Α.Α) διοργανώνει το ετήσιο συνέδριο της με στόχο την ευαισθητοποίηση, έγκυρη ενημέρωση και συνεχή εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και του ευρύτερου κοινού πάνω σε θέματα πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης της HIV λοίμωξης.
Στο συνέδριο έχουν υποβληθεί αξιόλογες εργασίες οι οποίες συνεισφέρουν στη βαθύτερη κατανόηση και ανάδειξη σημαντικών παραμέτρων της νόσου.
HIV λοίμωξη: Μία χρόνια ελεγχόμενη κατάσταση
Η άμεση έναρξη της αντιρετροϊικής θεραπείας είναι πλέον η στρατηγική που εφαρμόζεται τόσο για τη φροντίδα του ίδιου του ατόμου όσο και για τη διακοπή της επιδημίας.
Η θεραπεία σχετίζεται με τη μείωση της θνητότητας και τη βελτίωση της ζωής με προσδόκιμο περίπου παρόμοιο με του γενικού πληθυσμού. Παρά την καλή πρόγνωση για την υγεία με τη βοήθεια των σύγχρονων αντιρετροϊκών σχημάτων, σε κάποιους τομείς οι άνθρωποι που ζουν με HIV εξακολουθούν να αναφέρουν κακή ποιότητα ζωής. Παρόλο που το 81,2% (σε σύνολο 526 ατόμων) ανέφερε γενική βελτίωση στην ποιότητα ζωής του, το 41,9% ανέφεραν ότι έχουν δεχτεί διακρίσεις σε σχέση με την οροθετικότητα τους (20,7% από επαγγελματία υγείας, 21,3% από το κοινωνικό περιβάλλον, 18,8% από ερωτικό σύντροφο, 7,2% στο χώρο εργασίας).
Ο έλεγχος της πανδημίας της HIV λοίμωξης απαιτεί τη σύγχρονη καταπολέμηση του φαινομένου του στίγματος και αντιμετώπιση των πιθανών προκλήσεων και διακρίσεων που μπορεί να βιώσει το άτομο. Έννοιες με ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση, όπως «θεραπεία ως πρόληψη» και «μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο = μη μεταδοτικός» (U=U), αποτελούν ισχυρά εργαλεία στην προσπάθεια αποστιγματοποίησης της νόσου και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ατόμων που ζουν με τον ιό HIV. Σε μελέτη που παρουσιάζεται στην οποία συμμετείχαν 526 άτομα, το 81% των συμμετεχόντων έχει ακούσει για το U=U, αλλά μόνο το 75,9% κατανοεί πλήρως τη σημασία του. Παρά τα σχετικά υψηλά ποσοστά διάδοσης του μηνύματος «U=U», είναι προφανές ότι το μήνυμα δεν έχει εμπεδωθεί από όλους. Είναι πρωτίστως καθήκον τόσο των επαγγελματιών υγείας όσο και της πολιτείας να διαδώσουν σε όλους αυτή τη γνώση.
Το «μη ανιχνεύσιμο ισούται με μη μεταδοτικό» (U=U), είναι ένα μήνυμα που σχεδιάστηκε για να επικοινωνήσει το επιστημονικά αποδεδειγμένο γεγονός, ότι οι άνθρωποι που ζουν με HIV (PWH), δεν μεταδίδουν τον HIV στους σεξουαλικούς τους συντρόφους εάν το ιϊκό τους φορτίο είναι μη ανιχνεύσιμο. Με αφίσες σε συρμό του ΜΕΤΡΟ θέλησε να επικοινωνήσει το μήνυμα αυτό στο γενικό κοινό.
Υψηλά ποσοστά στίγματος και άγνοιας
Αυτό δείχνουν τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, που καταγράφηκαν και σε έρευνα, που διεξήχθη το Μάιο 2024 από ανεξάρτητη εταιρεία δημοσκοπήσεων μέσω τυχαίων τηλεφωνικών ή διαδικτυακών συνεντεύξεωνσε αντιπροσωπευτικό δείγμα, στην Κύπρο.
- Το 75% θεωρεί το HIV/AIDS επικίνδυνη νόσο για την ανθρώπινη ζωή.
- Το 24% απάντησε ότι τα άτομα με HIV αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία και
- 21% ότι δεν μπορούν να εργασθούν σε κανονικές δουλειές (π.χ. εστίαση).
- Ποσοστό 25% πιστεύουν ότι ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από κοινή χρήση τουαλέτας, 28% μέσω αγκαλιάς/φιλιού με PWH,
- 23% από κοινή χρήση ειδών εστίασης (π.χ. ποτήρια, πιάτα) και
- 31% από τσιμπήματα εντόμων.
Στην ερώτηση για το αν ισχύει ότι τα άτομα με HIV με μη ανιχνεύσιμο ιό στο αίμα δεν μεταδίδουν τον ιό στους συντρόφους τους,
- 22% απάντησαν ισχύει, 21% δεν ισχύει και
- 57% δεν γνωρίζουν.
Είναι βέβαιο ότι χρειάζονται στοχευμένες δράσεις για την ενημέρωση του κοινού, την προαγωγή του προληπτικού ελέγχου και την καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων.