Η υπηρεσία διακοπής του καπνίσματος μέσα από τα φαρμακεία είναι μία από τις υπηρεσίες που έχει ζητήσει και έχει καταθέσει κι επίσημα στο Υπουργείο Υγείας ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος να θεσμοθετήσει το Υπουργείο Υγείας.
Σε πρόσφατο άρθρο του με θέμα την επίδραση του ατμίσματος στη διακοπή του καπνίσματος το PharmacyTimes.com αναφέρεται στο σημαντικό ρόλο του φαρμακοποιού ο οποίος μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του εθισμού στη νικοτίνη συστήνοντας μεθόδους διακοπής του καπνίσματος εγκεκριμένες από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, τον γνωστό FDA και εκπαιδεύοντας για τους κινδύνους που συνδέονται με τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα (E-cigarettes) έχουν αναδειχθεί ως μια δημοφιλής εναλλακτική λύση στο παραδοσιακό κάπνισμα. Αυτή η μέθοδος, γνωστή ως άτμισμα, περιλαμβάνει την εισπνοή ενός αερολύματος που περιέχει νικοτίνη, αρωματικές ύλες και επιβλαβείς χημικές ουσίες, όπως καρκινογόνες ουσίες, τοξικές ουσίες και μέταλλα, σημειώνει το άρθρο. Η νικοτίνη είναι μια εξαιρετικά εθιστική ένωση που ενεργοποιεί το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου αυξάνοντας τα επίπεδα ντοπαμίνης, η οποία δημιουργεί αισθήσεις ευχαρίστησης και ικανοποίησης. Αυτά τα αισθήματα ευφορίας είναι συχνά αυτά που οδηγούν στον εθισμό στη νικοτίνη.
Αν και το άτμισμα θεωρείται συχνά ως πιο ασφαλής επιλογή, στην πραγματικότητα εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους για την υγεία παρόμοιους με αυτούς των παραδοσιακών τσιγάρων. Εδώ έρχονται οι φαρμακοποιοί οι οποίοι μπορούν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με τους κινδύνους του ατμίσματος και στην παροχή καθοδήγησης σχετικά με ασφαλείς και αποτελεσματικές μεθόδους διακοπής του καπνίσματος.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1960, όταν η British American Tobacco δημιούργησε μια συσκευή καπνίσματος με την κωδική ονομασία Ariel. Εκείνη την εποχή, οι ερευνητές γνώριζαν ήδη τις εθιστικές ιδιότητες της νικοτίνης, αλλά νέα στοιχεία που συνδέουν το κάπνισμα με τον καρκίνο του πνεύμονα ώθησαν τις εταιρείες τσιγάρων να προσπαθήσουν να εξερευνήσουν εναλλακτικά προϊόντα με λιγότερους κινδύνους. Στόχος τους ήταν να δημιουργήσουν μια συσκευή εισπνοής με φίλτρα για τη μείωση των καρκινογόνων και της πίσσας. Ωστόσο, ανακαλύφθηκε ότι τα φιλτραρισμένα τσιγάρα δεν ήταν μια πιο υγιεινή εναλλακτική λύση, επειδή όλα τα συστατικά του καπνού του τσιγάρου έχουν αποδειχθεί επιβλαβή. Επιπλέον, εάν η συσκευή περιείχε μόνο καθαρή νικοτίνη, θα δικαιολογούσε την ταξινόμησή της ως σύστημα που χορηγεί φάρμακο, το οποίο βεβαίως θα υπόκειτο σε αυστηρότερους κανονισμούς. Από την πλευρά της η εταιρεία ήθελε να το αποφύγει αυτό προκειμένου να παρακάμψει τις αυστηρές αξιολογήσεις ασφάλειας και τις εκτεταμένες κλινικές δοκιμές που απαιτούνται από τα συστήματα χορήγησης φαρμάκων, επιτρέποντας της να μειώσει το κόστος κατασκευής, να επιταχύνει την παραγωγή και να διαθέσει αυτή τη συσκευή στην αγορά πιο γρήγορα. Κατάφεραν τελικά να παράγουν ένα προϊόν με 24% νικοτίνη, που είναι 6 φορές μεγαλύτερη από τη συγκέντρωση που υπάρχει στα παραδοσιακά τσιγάρα. Παρά αυτή την καινοτομία, η προώθηση της συσκευής καπνίσματος Ariel διακόπηκε για να προστατευθεί η κερδοφόρα παραδοσιακή αγορά τσιγάρων της εταιρείας. Αυτό σηματοδότησε την πρώτη περίπτωση εταιρειών που διερευνούσαν τη δυνατότητα να υπάρξει χειρισμός της νικοτίνης.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα εγκρίθηκαν επίσημα προς πώληση από τον FDA το 2007 με περισσότερες από 460 μάρκες. Η πιο δημοφιλής μάρκα είναι η Juul, η οποία αντιπροσωπεύει σχεδόν το 75% των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην αγορά. Το 2022, η FDA απαγόρευσε την πώληση προϊόντων Juul λόγω αντικρουόμενων στοιχείων σχετικά με τους σχετικούς κινδύνους, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας πρόκλησης εγκεφαλικού, αναπνευστικής ανεπάρκειας, επιληπτικών κρίσεων και περιπτώσεων πνευμονικής βλάβης που σχετίζεται με το ηλεκτρονικό τσιγάρο ή το άτμισμα (EVALI). Το EVALI είναι μια κατάσταση κατά την οποία οι πνεύμονες καταστρέφονται σοβαρά και συχνά οδηγεί σε εισαγωγή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) με μηχανικό αερισμό.
Επιπλέον, υπάρχει επίσης έλλειψη μακροπρόθεσμων δεδομένων ασφάλειας για αυτά τα προϊόντα. Αν και αρχικά κυκλοφορούσαν στην αγορά ως πιο υγιεινή εναλλακτική λύση απέναντι στα τσιγάρα, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους ως βοήθημα διακοπής του καπνίσματος και μάλλον έχουν οδηγήσει σε αύξηση της νεανικής επιδημίας για άτμισμα.
Υπήρξε έλλειψη δεδομένων που να συσχετίζουν τα ποσοστά επιτυχούς διακοπής του καπνίσματος μεταξύ εκείνων που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα. Υπήρξαν μερικές μελέτες που υποδηλώνουν ότι το άτμισμα μπορεί να βοηθήσει στη διακοπή του καπνίσματος, αλλά δεν είναι αποτελεσματικό για τη διακοπή της χρήσης νικοτίνης εντελώς. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι όσοι χρησιμοποίησαν ηλεκτρονικό τσιγάρο σε συνδυασμό με θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης (Nicotine Replacement Therapy – NRT) και συμβουλευτική ήταν 24,3% λιγότερο πιθανό να κόψουν το κάπνισμα σε σύγκριση με εκείνους που χρησιμοποιούσαν μόνο NRT και συμβουλευτική. Επιπλέον, όσοι χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικά τσιγάρα είχαν 15,1% περισσότερες πιθανότητες να γίνουν χρήστες και των δύο χρησιμοποιώντας τόσο τον καπνό όσο και τα προϊόντα ατμίσματος. Όσοι θεωρούνται «διπλοί χρήστες» διατρέχουν ακόμη υψηλότερο κίνδυνο για επιπλοκές στην υγεία, συμπεριλαμβανομένου του εμφράγματος του μυοκαρδίου και τετραπλάσιας αύξησης του καρκίνου του πνεύμονα.
Σε μια άλλη έρευνα σε 800 άτομα που χρησιμοποίησαν το άτμισμα ως μέσο διακοπής του καπνίσματος, αναφέρθηκε ότι μόνο το 9% επιτυχώς το σταμάτησε όταν ρωτήθηκε 1 χρόνο αργότερα, σε σύγκριση με το 19,8% που χρησιμοποίησε NRT. Αυτά τα ευρήματα βοηθούν να τονιστεί ότι το άτμισμα δεν είναι αξιόπιστη μέθοδος για την πλήρη εξάλειψη της χρήσης νικοτίνης και μπορεί ακόμη και να οδηγήσει στη χρήση τόσο των παραδοσιακών όσο και των ηλεκτρονικών προϊόντων τσιγάρου.
Το άτμισμα είναι πλέον η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μορφή νικοτίνης μεταξύ των εφήβων. Διεξήχθη μια μελέτη που έδειξε ότι οι μαθητές γυμνασίου που είχαν χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικά τσιγάρα είχαν 16,7% περισσότερες πιθανότητες να αρχίσουν να καπνίζουν τσιγάρα μέσα στο επόμενο έτος. Η επίδραση της νικοτίνης στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσει διαταραχές της διάθεσης, να επηρεάσει την προσοχή και τη μάθηση και να ενισχύσει την επιθυμία για άλλα ναρκωτικά που ενισχύουν τη διάθεση, όπως η κοκαΐνη ή η μεθαμφεταμίνη. Το 2018, η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου μεταξύ των μαθητών γυμνασίου αυξήθηκε κατά 78%, γεγονός που οδήγησε τον FDA να επιβάλει αυστηρότερους κανονισμούς για την πώληση προϊόντων νικοτίνης. Παρά τις προσπάθειές τους, το άτμισμα παραμένει μια κορυφαία πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι σήμερα, καθώς έχουν ήδη πέσει θύματα εθισμού στη νικοτίνη.
Ο FDA απαριθμεί επί του παρόντος 7 εγκεκριμένα βοηθήματα διακοπής του καπνίσματος που είναι ασφαλή και αποτελεσματικά για τη διακοπή του καπνίσματος. Αυτά περιλαμβάνουν διάφορες μορφές NRT καθώς και φαρμακολογική θεραπεία με βουπροπιόνη και βαρενικλίνη. Μερικοί από τους παράγοντες, όπως η τσίχλα NRT, το έμπλαστρο και η παστίλια, διατίθενται ακόμη και ως OTC. Οι φαρμακοποιοί μπορούν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στη διακοπή του καπνίσματος, ειδικά σε ασθενείς που δεν έχουν πρόσβαση σε πάροχο πρωτοβάθμιας περίθαλψης για να λάβουν συνταγογραφούμενα φάρμακα. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για τους φαρμακοποιούς να παραμένουν ενημερωμένοι σχετικά με τις τρέχουσες οδηγίες διακοπής του καπνίσματος, τις συστάσεις δοσολογίας και τα συμβουλευτικά σημεία για αυτά τα μέσα διακοπής.
Ο πρωταρχικός στόχος της διακοπής του καπνίσματος με οδηγό τον φαρμακοποιό θα πρέπει πάντα να είναι η υποστήριξη της επιθυμίας του ασθενούς να κόψει το κάπνισμα. Οι φαρμακοποιοί θα πρέπει να καθοδηγούν τους ασθενείς προς τους εγκεκριμένα από τον FDA μέσα, είτε πρόκειται για συνταγογραφούμενα φάρμακα είτε για OTC θεραπείες στο φαρμακείο, αντί για ηλεκτρονικά τσιγάρα λόγω έλλειψης υποστηρικτικών δεδομένων και αυξημένου κινδύνου για ανεπιθύμητα συμβάντα υγείας. Η κατάλληλη επιλογή εγκεκριμένου από τον FDA μέσου θα πρέπει να εξατομικεύεται με βάση τους συγκεκριμένους παράγοντες, τις αντενδείξεις και τους στόχους θεραπείας του ασθενούς. Οι φαρμακοποιοί θα πρέπει να εκπαιδεύουν εκτενώς τον ασθενή σχετικά με τις κατάλληλες επιλογές για τη διακοπή του καπνίσματος και δεν θα πρέπει να συστήνουν τη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων. Ωστόσο, εάν ένας ασθενής αποφασίσει να χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικά τσιγάρα, οι φαρμακοποιοί θα πρέπει να εξακολουθούν να λειτουργούν ως σύστημα υποστήριξης για τον ασθενή, καθώς είναι ο κύριος εκπαιδευτής και να παρέχουν εκτενείς συμβουλές σχετικά με τους σχετικούς κινδύνους του ατμίσματος. Οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερώνονται τόσο για τις γνωστές όσο και για τις άγνωστες ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, καθώς και για να τονίσουν ότι ο στόχος του ατμίσματος πρέπει να είναι η πλήρης διακοπή του καπνίσματος.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ατμίσματος έχουν γίνει μια δημοφιλής εναλλακτική λύση στα παραδοσιακά τσιγάρα, με άγνωστη αποτελεσματικότητα και ασφάλεια γύρω από αυτά τα προϊόντα. Οι φαρμακοποιοί θα πρέπει να συνεχίσουν να ενημερώνονται για τη νέα βιβλιογραφία που δημοσιεύεται για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και να ακολουθούν τις προτάσεις του FDA για τις μεθόδους διακοπής του καπνίσματος. Οι φαρμακοποιοί είναι οι πιο ευρέως προσβάσιμοι επαγγελματίες υγείας στους ασθενείς. Ως εκ τούτου, οι φαρμακοποιοί έχουν τη δύναμη και τη γνώση να είναι οι πάροχοι με τη μεγαλύτερη επιρροή, διαθέσιμοι για να συμβουλεύουν τους ασθενείς σχετικά με τις σωστές οδούς για τη διακοπή του καπνίσματος. Προσφέροντας εκπαίδευση και υποστήριξη, οι φαρμακοποιοί μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να ζήσουν με πιο υγιή τρόπο τις ζωές τους και να λάβουν μέτρα για την αναστροφή της επιδημίας καπνίσματος στους νέους μια εκπαίδευση κάθε φορά.