Οι επιστήμονες και οι ειδικοί προειδοποιούν πλέον ότι οι βαθιές κοινωνικές ανισότητες ενισχύουν τον κίνδυνο και τη διάρκεια των πανδημιών. Σε μια πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, κορυφαίοι οικονομολόγοι, επιδημιολόγοι και ειδικοί σε ζητήματα δημόσιας υγείας καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η μεγάλη ανισότητα σε εισοδήματα και πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας καθιστά τον κόσμο πιο ευάλωτο σε επιδημίες και, παράλληλα, τις κάνει πιο καταστροφικές τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε οικονομίες.
Η έκθεση, που εκπονήθηκε από το Παγκόσμιο Συμβούλιο για τις Ανισότητες, το AIDS και τις Πανδημίες, υπό την καθοδήγηση διακεκριμένων επιστημόνων όπως ο νομπελίστας οικονομίας Τζόζεφ Στίγκλιτς και η πρώην πρώτη κυρία της Ναμίμπιας, Μόνικα Γκέινγκος, υπογραμμίζει ότι οι ανισότητες προάγουν την εξάπλωση των ιών, αυξάνοντας τον αριθμό των ασθενών και το βάρος των πανδημιών.
«Τα υψηλά επίπεδα ανισοτήτων, τόσο εντός των χωρών όσο και μεταξύ τους, κάνουν τον κόσμο πιο ευάλωτο σε πανδημίες», αναφέρει η έκθεση στην περίληψη. «Επιπλέον, αυτές οι πανδημίες καίνε περισσότερο την οικονομία και κάνουν τη ζωή των ανθρώπων πιο δύσκολη, συχνά διαρκούν περισσότερο και έχουν πιο καταστροφικές συνέπειες». Ο φαύλος κύκλος δημιουργείται όταν, από την πλευρά τους, οι πανδημίες αυξάνουν τις ανισότητες, με αποτέλεσμα η μια κρίση να οδηγεί στην επόμενη.
Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι η πανδημία COVID-19: σύμφωνα με την έκθεση, όλη η παγκόσμια κοινότητα επηρεάστηκε, αλλά οι φτωχές και ευάλωτες ομάδες υπέφεραν περισσότερο. Η πανδημία έσπρωξε 165 εκατομμύρια ανθρώπους σε φτώχεια, ενώ οι πλούσιοι αύξησαν τα πλούτη τους κατά πάνω από το ένα τέταρτο, δημιουργώντας μια τεράστια οικονομική ανισότητα. Η κατάσταση αυτή ανέδειξε πόσο δυσκολεύει τη ζωή των φτωχότερων η απώλεια εισοδήματος και η έλλειψη πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας.
Οι εμπειρίες από προηγούμενες επιδημίες όπως ο Έμπολα, ο AIDS και η mpox επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ενός «κύκλου πανδημιών και ανισοτήτων». Όταν οι κοινωνίες έχουν μεγάλες ανισότητες, το σύστημα υγείας γίνεται περισσότερο ευάλωτο και λιγότερο αποτελεσματικό, και αυτός ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται.
Τι πρέπει να γίνει; Οι συγγραφείς της έκθεσης τονίζουν ότι η λύση βρίσκεται στην πολιτική βούληση και στις σωστές αποφάσεις. Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων σε παγκόσμια κλίμακα είναι ζωτικής σημασίας. Αυτό σημαίνει μεταξύ άλλων επενδύσεις σε κοινωνικές υπηρεσίες, δημόσια συστήματα υγείας και μεγαλύτερη πρόσβαση σε θεραπείες και τεχνολογίες υγείας. Επιπλέον, προτείνεται η άμεση άρση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε περιπτώσεις πανδημίας, ώστε να διασφαλιστεί η δίκαιη και ταχεία διάδοση εμβολίων και φαρμάκων.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η τωρινή κατάσταση είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών. Η άρνηση να αντιμετωπιστούν στα βαθύτερα αίτια της ανισότητας και η έλλειψη επενδύσεων σε συστήματα κοινωνικής και υγειονομικής προστασίας, αφήνει τις χώρες και τις κοινωνίες πιο ευάλωτες σε νέες επιδημίες. Για να σπάσουμε τον κύκλο αυτό, πρέπει να δώσουμε σε όλες τις χώρες τον δημοσιονομικό χώρο και τα μέσα για να επενδύσουν στην υγειονομική ασφάλεια και στην κοινωνική προστασία. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε πιο ανθεκτικά συστήματα και να προστατεύσουμε καλύτερα τους πολίτες μας από τις επόμενες κρίσεις.
Επίσης, η έκθεση τονίζει ότι η παγκόσμια συνεργασία είναι απαραίτητη. Χρειάζεται πιο δίκαιη πρόσβαση σε τεχνολογίες και θεραπείες, και η άμεση απελευθέρωση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε περιόδους πανδημίας, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλα τα κράτη και οι πολίτες τους θα έχουν πρόσβαση σε ζωτικά φάρμακα και εμβόλια.
Τελικά, η έκθεση στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα: Οι ανισότητες είναι η μεγάλη πληγή στην παγκόσμια υγεία και την οικονομία. Αν δεν τις αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά, θα συνεχίσουμε να βιώνουμε κύκλους πανδημιών που θα πλήττουν περισσότερο τους πιο αδύναμους και θα διαιωνίζουν την κοινωνική αδικία. Για αυτόν τον λόγο, η επίτευξη μιας πιο δίκαιης και ισότιμης κοινωνίας δεν είναι απλώς θέμα δικαιοσύνης, αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση για την ασφάλεια όλων μας. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ