Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Πρόσφατη έκθεση της Ένωσης Ασθενών Alzheimer Association στις ΗΠΑ, η οποία δημοσιεύτηκε στο The Journal of the Alzheimer’s Association, αποκαλύπτει ότι η απώλεια μνήμης δεν είναι πάντα Αλτσχάιμερ, αλλά μια άλλη, ανεπαρκώς αναγνωρισμένη πάθηση που επηρεάζει πολλά ηλικιωμένα άτομα, η οποία ονομάζεται άνοια LATE.
Η άνοια LATE (Limbic-predominant age-related TDP-43 encephalopathy), αποκαλούμενη και ως «εγκεφαλοπάθεια TDP-43», είναι η πιο πρόσφατα αναγνωρισμένη μορφή άνοιας. Πρόκειται για έναν τύπο άνοιας ο οποίος μέχρι πρόσφατα, λανθασμένα αποδιδόταν ως νόσος Αλτσχάιμερ, επειδή η κλινική εκδήλωσή τους είναι παρόμοια.
Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμάται ότι περίπου το 20% – 30% των ατόμων που διαγιγνώσκονται με νόσο Αλτσχάιμερ στην πραγματικότητα έχουν άνοια LATE.
Πότε αναγνωρίστηκε ως πάθηση
Το 2019, μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκι διαπίστωσε ότι ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων που πέθαναν σε προχωρημένη ηλικία είχαν συμπτώματα άνοιας χωρίς σημάδια παθολογίας πρωτεϊνών β-αμυλοειδούς ή TAU στον εγκέφαλό τους κατά τη νεκροψία, τα οποία αποτελούν χαρακτηριστικά γνωρίσματα της νόσου του Αλτσχάιμερ. Έτσι, οι ερευνητές άρχισαν να αναζητούν άλλες πιθανές εξηγήσεις.
Στην έρευνα που ακολούθησε οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι στον εγκέφαλο πολλών ηλικιωμένων υπήρχε μεγάλη συσσώρευση της πρωτεΐνης TDP-43 σε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται μεταιχμιακό σύστημα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτός ο τύπος άνοιας εμφάνιζε παρόμοια κλινική εκδήλωση με την νόσο Αλτσχάιμερ, με αποτέλεσμα ένας σημαντικός αριθμός διαγνώσεων – περίπου το 1/3 – να είναι λανθασμένος. Η αποκάλυψη αυτή χαρακτηρίστηκε ως μια από τις σημαντικότερες στον τομέα της νευροεκφυλιστικής νευροπαθολογίας.
Τι είναι η άνοια LATE
Η άνοια LATE είναι μια πρωτεϊνοπάθεια η οποία προκαλείται από την αλλοίωση ορισμένων πρωτεϊνών. «Σε έναν υγιή εγκέφαλο, η πρωτεΐνη TDP -43 βοηθά στη δημιουργία άλλων πρωτεϊνών που βρίσκονται στο σώμα. Ωστόσο, στην άνοια LATE, η πρωτεΐνη TDP-43 συσσωρεύεται σε μεγάλη ποσότητα σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται μεταιχμιακό σύστημα.
Ο πλεονασμός των αλλοιωμένων αυτών πρωτεϊνών παράγει νευροτοξικότητα και νευροεκφύλιση και επηρεάζει αρνητικά τη μάθηση, τη μνήμη και το συναίσθημα, εκδηλώνοντας συμπτώματα παρόμοια με εκείνα της νόσου Αλτσχάιμερ. Στο τελικό στάδιο της νόσου τα συμπτώματα είναι παρόμοια με εκείνα της νόσου Αλτσχάιμερ σε ανεπτυγμένο στάδιο» εξηγεί η Δρ. Rebecca M. Edelmayer, Ph.D., συν-συγγραφέας της έκθεσης και Αντιπρόεδρος της Alzheimer Association.
Τα κοινά συμπτώματα και οι βασικές διαφορές με την νόσο Αλτσχάιμερ
Τα συμπτώματα της άνοιας LATE είναι παρόμοια με εκείνα της νόσου Αλτσχάιμερ και συνήθως περιλαμβάνουν προβλήματα μνήμης, δυσκολία στη σκέψη και στη λήψη αποφάσεων, δυσκολία στην ολοκλήρωση εργασιών και στην επίλυση προβλημάτων, κακή προσωπική υγιεινή, αλλαγές διάθεσης και προσωπικότητας, διαταραχές της αντίληψης του χώρου και αδυναμία προσανατολισμού.
Βασική διαφορά μεταξύ της άνοιας LATE και της νόσου Αλτσχάιμερ είναι πως, στην πρώτη περίπτωση αλλοιώνεται η εγκεφαλική πρωτεΐνη TDP-43 ενώ στην περίπτωση του Αλτσχάιμερ υπάρχει δυσλειτουργία στις πρωτεΐνες TAU και η β-αμυλοειδής.
Μία ακόμη διαφορά είναι πως, η πιθανότητα να εκδηλώσει κάποιος νόσο του Αλτσχάιμερ δεν αυξάνεται απαραίτητα με την ηλικία, ενώ αντίθετα ο κίνδυνος για εμφάνιση της άνοιας LATE αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου, ειδικά μετά την ηλικία των 80 ετών, εξ ου και το ακρωνύμιο LATE (αργά).
Επιπλέον, έχει διαπιστωθεί ότι, αν και τα συμπτώματα της άνοιας LATE είναι παρόμοια με εκείνα της νόσου Αλτσχάιμερ, ένα άτομο με άνοια LATE μπορεί να έχει πιο αργή εξέλιξη της νόσου.
Η δυσκολία της διάγνωσης και οι προτεινόμενες θεραπείες
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η άνοια LATE μπορεί να διαγνωστεί με ακρίβεια 100% μόνο μετά θάνατον, με νεκροψία. Από την άλλη, οι περισσότεροι κλινικοί γιατροί δεν έχουν επαρκή – ή και καθόλου γνώση – για την ύπαρξη της άνοιας LATE, με αποτέλεσμα να μην την λαμβάνουν υπόψη κατά τη διάγνωση στα περιστατικά ασθενών με απώλεια μνήμης. «Είναι καίριας σημασίας το να μπορούμε να διακρίνουμε εάν ο ασθενής έχει νόσο Αλτσχάιμερ ή νόσο LATE, καθώς επηρεάζει καθοριστικά τόσο την πρόγνωση όσο και την αποτελεσματικότητα των θεραπειών» λέει η Δρ. Edelmayer, Αντιπρόεδρος της Alzheimer Association.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει διαθέσιμη θεραπεία που να έχει αποδειχτεί ότι σταματά ή επιβραδύνει την εξέλιξη της άνοιας LATE. Η πρόσφατη έκθεση της ένωσης ασθενών Alzheimer Association υπογραμμίζει την ανάγκη ανάπτυξης αντικειμενικών κριτηρίων για τη διάγνωση και τη σταδιοποίηση όλων των τύπων άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της άνοιας LATE.
Η ανάπτυξη βιοδεικτών για τον εντοπισμό ατόμων με άνοια LATE θα ενίσχυε σημαντικά τις μελέτες παρατήρησης που επιδιώκουν να προσδιορίσουν περαιτέρω τους παράγοντες κινδύνου, το φυσικό ιστορικό της νόσου, τα κλινικά της χαρακτηριστικά και τη συνεξέλιξή της με άλλες ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση.
Όπως τονίζεται στην έκθεση, ο εντοπισμός των διαφορετικών τύπων άνοιας είναι απαραίτητος τόσο για την κατανόηση της άνοιας όσο και για την ανάπτυξη αποτελεσματικών μελλοντικών θεραπειών. Δεδομένου ότι η δημογραφική ομάδα που αποτελείται από άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά τις επόμενες δεκαετίες , η άνοια LATE είναι πιθανό να γίνει μια εξαιρετικά σημαντική επιβάρυνση για τη δημόσια υγεία στο μέλλον, εκτός εάν αναπτυχθούν νέες προληπτικές και θεραπευτικές στρατηγικές.
Πηγή: The Journal of the Alzheimer’s Association