Σαφές μήνυμα για τις προθέσεις της διοίκησης του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου (ΠΦΣ) αλλά και για τη σιγουριά για το δίκαιο των διεκδικήσεών του έστειλε ο πρόεδρος του Συλλόγου χαιρετίζοντας την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Γαλλική Πρεσβεία για την παρουσίαση της μελέτης CONCORD, αποτέλεσμα κοινής δράσης της Servier Hellas και του Ομίλου ΠΕΙ.ΦΑ.ΣΥΝ. για την αύξηση της προσήλωσης των ασθενών στην αγωγή.
Από τον Χαράλαμπο Πετρόχειλο
Απτά στοιχεία που καταδεικνύουν τη σημαντική συνεισφορά του φαρμακοποιού στη βελτίωση της προσήλωσης (ορθής λήψης της φαρμακευτικής αγωγής) για τους ασθενείς με χρόνια νοσήματα, παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο επιστημονικής εκδήλωσης με τίτλο «Adherence in patient’s Life” που διοργάνωσε η φαρμακευτική εταιρεία Servier Hellas σε συνεργασία με τον Συνεταιρισμό Φαρμακοποιών ΠΕΙ.ΦΑ.ΣΥΝ. Σκοπός της εκδήλωσης ήταν η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της μελέτης παρατήρησης “CONCORD: Evaluation of the program CONVINCE for the monitORing by the pharmacists of patients with Dyslipidemia, Hypertension & Chronic Venous Disease compliance» μία μοναδική μελέτη με αντικείμενο την καταγραφή και παρακολούθηση της προσήλωσης των ασθενών με χρόνια νοσήματα στην αγωγή που έχει συστήσει ο γιατρός τους. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους οι συμμετέχοντες φαρμακοποιοί στη μελέτη, εκπρόσωποι Αρχών Υγείας, μεταξύ των οποίων ο κ. Χαράλαμπος Καραθάνος, Ειδικός Σύμβουλος Υπουργού Υγείας και ο κ. Απόστολος Βαλτάς, Πρόεδρος του ΠΦΣ, καθώς και δημοσιογράφοι.
Η διενέργεια της μελέτης παρατήρησης CONCORD εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της Εκστρατείας Ευαισθητοποίησης για την Ορθή Χρήση Φαρμάκων με τίτλο «Μη γίνεσαι γιατρός του εαυτού σου!» (www.akolouthotinagogi.gr/) την οποία υλοποιεί τα τελευταία δύο χρόνια η Servier Hellas με την υποστήριξη του Ομίλου ΠΕΙ.ΦΑ.ΣΥΝ., υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης, της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, του Ελληνικού Οργανισμού Εγκεφαλικών και του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου. Στόχος της εκστρατείας είναι η ενημέρωση των ασθενών με χρόνιες παθήσεις για την αναγκαιότητα της απαρέγκλιτης τήρησης της αγωγής που έχει συστήσει ο θεράπων ιατρός, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι πολλοί δεν ακολουθούν σωστά τις οδηγίες του γιατρού τους, με συνέπεια να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο νοσηλείας και θανάτου. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, 1 στα 10 καρδιαγγειακά συμβάματα θα είχε αποφευχθεί με τη σωστή τήρηση της αγωγής από τους ασθενείς.1 Αναγνωρίζοντας την έκταση του προβλήματος, η Servier και ο Όμιλος ΠΕΙ.ΦΑ.ΣΥΝ. ένωσαν τις δυνάμεις τους για να υποστηρίξουν τους ασθενείς να αναλάβουν ενεργό ρόλο στη βελτίωση της διαχείρισης της αγωγής τους και κατ’ επέκταση, στη βελτίωση της υγείας τους.
Στο πρόβλημα της χαμηλής προσήλωσης αναφέρθηκε και ο κ. Δημήτρης Κοντοπίδης, Β’ Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδος, επισημαίνοντας ότι, ακόμη και στην περίπτωση των σοβαρών νοσημάτων, οι ασθενείς δυσκολεύονται να τηρήσουν την αγωγή τους. Στο πλαίσιο αυτό, υπογράμμισε την ανάγκη για αύξηση της ευαισθητοποίησης και της εκπαίδευσης των ασθενών για τα οφέλη της υψηλής προσήλωσης στην υγεία τους, αλλά και την ανάγκη για την παροχή υποστηρικτικών εργαλείων που θα τους βοηθούν να ακολουθούν σωστά την αγωγή τους, όπως για παράδειγμα, ψηφιακά εργαλεία και πρακτικές λύσεις υπενθύμισης λήψης των φαρμάκων τους.
Περιγράφοντας το πλαίσιο γύρω από την ανάληψη της πρωτοβουλίας διεξαγωγής της μελέτης CONCORD, ο Ziad Matta, Γενικός Διευθυντής Servier Ελλάδας και Κύπρου, ανέφερε πως η καταπολέμηση του φαινομένου της χαμηλής προσήλωσης και η αποτροπή των κινδύνων που ενέχει για την υγεία και τη ζωή των ασθενών αποτελεί κοινό στρατηγικό στόχο της Servier και του Ομίλου ΠΕΙ.ΦΑ.ΣΥΝ. και υπογράμμισε τη σημασία που δίνει η εταιρεία στη συνεργασία με τους φαρμακοποιούς για την από κοινού ανάληψη δράσης. Ως έμπρακτη ένδειξη της σταθερής δέσμευσης της εταιρείας για την αντιμετώπιση της χαμηλής προσήλωσης, ο κ. Matta αναφέρθηκε στην Εκστρατεία «Μη γίνεσαι γιατρός του εαυτού σου!» τονίζοντας πως οι δράσεις της δεν περιορίζονται μόνο στην ευαισθητοποίηση των ασθενών γύρω από την αξία της τήρησης της αγωγής. Αντιθέτως, η εταιρεία έχει θέσει τον ασθενή στο επίκεντρο μιας σφαιρικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης, η οποία εμπλέκει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη: τους ασθενείς, τους φαρμακοποιούς, τους ιατρούς και τους Φορείς Υγείας, ώστε να αναδείξει το πρόβλημα και να τους παρακινήσει να αναλάβουν δράση, ο καθένας από τη δική του πλευρά. Στο πλαίσιο της Εκστρατείας και έχοντας αναγνωρίσει τον καίριο ρόλο του Φαρμακοποιού ως «συμμάχου» του ασθενούς και παρόχου υποστήριξης, τεκμηριωμένης πληροφόρησης και συμβουλευτικής σε θέματα διαχείρισης της Νόσου, η Servier και ο ΠΕΙ.ΦΑ.ΣΥΝ. προχώρησαν στην εκπόνηση της μελέτης CONCORD.
Η μελέτη CONCORD
Η διάρκειας 4 μηνών μελέτη πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 1200 ασθενών και 120 φαρμακοποιών-μελών του δικτύου ΠΕΙ.ΦΑ.ΣΥΝ. από όλη την Ελλάδα. Επιστημονικός φορέας της μελέτης είναι το Ινστιτούτο Πολιτικής Υγείας και υπεύθυνος ο Καθηγητής Πολιτικής Υγείας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, κ. Κυριάκος Σουλιώτης. Οι συμμετέχοντες φαρμακοποιοί εκπαιδεύτηκαν σε τεχνικές επικοινωνίας και υποστήριξης των ασθενών τους για τη βελτίωση της τήρησης της αγωγής τους, ενώ η καταγραφή των αποτελεσμάτων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ερωτηματολογίου αυτοαξιολόγησης εκ μέρους των ασθενών. Οι φαρμακοποιοί αφιέρωσαν χρόνο με τους ασθενείς που παρακολουθούσαν, στους οποίους παρείχαν ενημέρωση και εξατομικευμένη υποστήριξη, ώστε να διασφαλιστεί ότι έχουν κατανοήσει σωστά τις οδηγίες λήψης των φαρμάκων τους, αλλά και για θέματα συνολικής διαχείρισης της υγείας τους.
Όσον αφορά στα ευρήματα της μελέτης, υπογραμμίζεται πως με το τέλος των 4 μηνών του προγράμματος, διαπιστώθηκε μείωση κατά 24%, στο ποσοστό των ασθενών που ανέφεραν ότι ξεχνούν να λάβουν τα φάρμακά τους, μείωση 22% στο ποσοστό που ανέφεραν ότι ξέχασαν τις τελευταίες 30 ημέρες να λάβουν τα φάρμακά τους και μείωση 22% στους ασθενείς που διέκοψαν την αγωγή χωρίς τη συμβουλή του γιατρού τους. Με άλλα λόγια, διαπιστώθηκε αύξηση 23% στην προσήλωση των ασθενών, με πραγματικό θετικό αντίκτυπο στην υγεία τους.
Ταυτόχρονα, διαπιστώθηκε θετική αλλαγή στη νοοτροπία των ασθενών. Οι συμμετέχοντες έγιναν πιο προσεκτικοί όσον αφορά στην τήρηση της αγωγής τους, αναλαμβάνοντας συχνότερα οι ίδιοι την πρωτοβουλία να συμβουλεύονται τον φαρμακοποιό τους για τη συνολική διαχείριση του νοσήματος. Από την πλευρά τους, οι φαρμακοποιοί ένιωσαν υπερήφανοι για τον ρόλο τους και μεγάλη ηθική ικανοποίηση, αναγνωρίζοντας ότι η αυξημένη φροντίδα τους προς τους ασθενείς είχε αξία για τη βελτίωση της υγεία τους. Όπως επεσήμανε ο κ. Θανάσης Μουχτής, Γενικός Διευθυντής Ομίλου ΠΕΙ.ΦΑ.ΣΥΝ., οι ασθενείς εμπιστεύονται τον φαρμακοποιό τους και η εκπαίδευση των φαρμακοποιών για την αύξηση της συμμόρφωσης είναι ισχυρό εργαλείο για την επίτευξη αυτού του στόχου.
Από την πλευρά του, ο Ευάγγελος Λυμπερόπουλος, Καθηγητής Παθολογίας Μεταβολικών Νοσημάτων Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, ΓΝΑ «Λαϊκό», παρουσίασε τα ανησυχητικά στοιχεία που καθιστούν επιτακτική την αύξηση της προσήλωσης των ασθενών, παρουσιάζοντας δεδομένα και ευρήματα ελληνικών και διεθνών μελετών που δείχνουν την άμεση και σαφή συσχέτιση της αύξησης των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα σε ασθενείς με αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο οι οποίοι εμφανίζουν χαμηλή προσήλωση. Όσον αφορά στα αίτια του φαινομένου, ανέφερε πως οι ασθενείς δεν έχουν επαρκή κατανόηση των επιπτώσεων της χαμηλής προσήλωσης στην υγεία τους, ή στην περίπτωση που λαμβάνουν πολλά φάρμακα, ξεχνούν ή δυσκολεύονται να τηρήσουν το θεραπευτικό σχήμα. Επιπλέον, ορισμένοι θεωρούν ότι δεν αποκομίζουν όφελος από την αγωγή τους. Για όλους τους παραπάνω λόγους, ο κ. Λυμπερόπουλος τόνισε την αξία της ενημέρωσης των ασθενών για τους κινδύνους της διακοπής ή της μη ορθής λήψης της αγωγής τους. Στο πλαίσιο αυτό επεσήμανε την ανάγκη εφαρμογής ολοκληρωμένων στρατηγικών αντιμετώπισης του προβλήματος λαμβάνοντας υπόψη τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μερών και δίνοντας ως παράδειγμα την εκστρατεία «Μη γίνεσαι γιατρός του εαυτού σου!». Ο κ. Λυμπερόπουλος ολοκλήρωσε την ομιλία του σημειώνοντας ότι η ατζέντα της φαρμακευτικής πολιτικής πρέπει να εμπλουτιστεί με δράσεις παρακολούθησης της προσήλωσης στη θεραπεία.
Ο κ. Βαλτάς χαιρετίζοντας την εκδήλωση ανάφερε μεταξύ άλλων ότι η εξέλιξη των επιστημών τα τελευταία χρόνια οδήγησε στην αύξηση του προσδόκιμου της ζωής. Ωστόσο αναδείχθηκε ένα νέο πρόβλημα. Αυτό της διαχείρισης των χρονίως πασχόντων. Η αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα αυτών των ασθενών που αποτελούν πλέον το 30% του πληθυσμού αποδίδεται συχνά στην έλλειψη εξατομικευμένης συμβουλής αλλά και σε προβλήματα που ανακύπτουν από την μη ορθή χρήση της φαρμακοθεραπείας. Σε αυτήν την κατεύθυνση ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αλλά και η Παγκόσμια Ένωση φαρμακοποιών έχουν επισημάνει την ανάγκη ανάπτυξης φαρμακευτικών υπηρεσιών εκ μέρους των φαρμακείων της κοινότητας ώστε να εξυπηρετηθεί η εντεινόμενη ανάγκη για ασφαλή χρήση των φαρμάκων αλλά και της αποτελεσματικής παρέμβασης στην πρόληψη της υγείας. Η άποψη μάλιστα ότι τα φαρμακεία της κοινότητας θα πρέπει να παρέχουν υγειονομικές υπηρεσίες είναι θέση και των ευρωπαίων φαρμακοποιών.
Ο κ. Βαλτάς μιλώντας για το φάρμακο υποστήριξε ότι στην πραγματικότητα ένα σύγχρονο σύστημα θα έπρεπε να αντιμετωπίζει το φάρμακο ως ένα μέσο εξυπηρέτησης του κοινού τοποθετώντας τον ασθενή και τις ανάγκες του στο κέντρο της καθημερινή πρακτικής. Υπενθύμισε ακόμη ότι «πρόσφατα προτείναμε στην πολιτεία υπηρεσίες υγείας τις οποίες παρουσιάσαμε σε μία συνέντευξη Τύπου που θα μπορούσαν να παρέχονται από τα ελληνικά κοινοτικά φαρμακεία προς όφελος των πολιτών και του συστήματος υγείας» τονίζοντας ότι η διαχείριση της φαρμακοθεραπείας είναι μία από τις πέντε αυτές υπηρεσίες που προτάθηκαν.
Ανέφερε επίσης ότι «η προσκόλληση των ασθενών στη θεραπεία τους είναι πρώτη προτεραιότητα στο διοικητικό μας πλαίσιο ως το σημαντικότερο ζητούμενο σ’ ένα σύγχρονο σύστημα παροχής φαρμακοθεραπείας» σημειώνοντας ότι η υπηρεσία διαχείρισης της φαρμακοθεραπείας και βελτίωσης της συμμόρφωσης αναμένεται να συμβάλλει στην πρόληψη σε έναν αγώνα μείωσης της πολυφαρμακίας με παράλληλη μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης και του κόστους των νοσηλειών.
Και κατέληξε ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου: «Να ξέρετε ότι στο κομμάτι της πρόληψης την επόμενη τριετία οι φαρμακοποιοί θα βρεθούν μπροστά και θα παρέχουν υψηλότατες υπηρεσίες πρόληψης διότι αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε όλα τα κοινοτικά φαρμακεία της Ευρώπης και επομένως δεν είναι δυνατόν εμείς να βγούμε από αυτό το κομμάτι. Το πιστεύουμε και θα το κάνουμε με τον καλύτερο τρόπο».
Στη σημασία της μελέτης αναφέρθηκε και ο σύμβουλος για θέματα φαρμακευτικής πολιτικής του μέχρι πρότινος Υπουργού Υγείας κ. Θάνου Πλεύρη, κ. Μπάμπης Καραθάνος.
«Εγώ κι ως μάχιμος φαρμακοποιός αλλά και ως σύμβουλος φαρμακευτικής πολιτικής εκτιμώ πάρα πολύ αυτή τη μελέτη γιατί πραγματικά μετά τον γιατρό ο πρώτος σύμβουλος του ασθενούς για τη συμμόρφωσή του είναι ο φαρμακοποιός. Με αυτή τη μελέτη βλέπουμε αυτό το ρόλο του φαρμακοποιού και πια το φαρμακείο μέσα σε όλη αυτή την προσπάθεια, όλη αυτή τη λαίλαπα της τρόικας που ζήσαμε –εγώ το έζησα και μέσα από την κυβέρνηση Σαμαρά με τον Άδωνη Γεωργιάδη και το Μάκη Βορίδη με την τρόικα να θέλει να κλείσει τα μισά φαρμακεία και να θέλει να αλλάξει το ρόλο του ιδιωτικού φαρμακείου στην Ελλάδα, καταφέραμε και το κρατήσαμε όρθιο, και μέσα στην πανδημία νομίζω δείξαμε και τον πολύ σημαντικό ρόλο που μπορεί να παίξει γιατί ήταν το μόνο «κατάστημα» το οποίο έμεινε ανοικτό μέσα στα lockdowns, μαζί με τα super markets. Αυτός ο ρόλος αναδείχθηκε εξαιρετικά. Οι φαρμακοποιοί δείξανε πραγματικό σθένος, υπομονή και θάρρος και βοηθήσαμε πάρα πολύ σε αυτή τη πολύ μεγάλη δοκιμασία που πέρασε και η Ελλάδα αλλά και όλος ο κόσμος.
Θέλω να πω ότι η συμμόρφωση των ασθενών είναι πολύ σημαντική σε ό,τι αφορά αφενός τη χρήση των φαρμάκων αλλά κυρίως για να αποφύγουμε παρενέργειες και πράγματα που θα συνέβαλλαν σ’ έναν ασθενή, αρνητικά».
Από την πλευρά του κ. Θανάσης Μουχτής, Γενικός Διευθυντής ΠΕΙΦΑΣΥΝ μίλησε για την ανάγκη αξιοποίησης αυτής της μελέτης ώστε να αναδειχθεί ο σημαντικός ρόλος των φαρμακοποιών στη συμμόρφωση των ασθενών.
Ο ΠΕΙΦΑΣΥΝ, όπως είπε και ο πρόεδρος (σ.σ. του ΠΕΙΦΑΣΥΝ κ. Κώνσταντίνος Πάνος) είναι ένας Οργανισμός απόλυτα προσανατολισμένος στην υποστήριξη και στην ανάπτυξη του φαρμακείου και στην εξέλιξη του επαγγέλματος. Είμαστε πλήρως εναρμονισμένοι με το όραμα των δύο μεγάλων φορέων φαρμακοποιών της χώρα μας, του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου αλλά και της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος και τα τελευταία χρόνια δουλεύουμε κι εμείς εντατικά και μέσα από το ετήσιο συνέδριό μας –τον Νοέμβριο θα έχουμε το έβδομο κατά σειρά συνέδριο για το αύριο του Φαρμακείου- συμβάλλοντας με ομιλητές που έχουμε από ολόκληρο τον πλανήτη κάθε χρόνο προκειμένου να δείξουμε ότι το μέλλον του φαρμακείου είναι οι υπηρεσίες. Το όραμα είναι, όπως συμβαίνει και σε κάποιες άλλες χώρες -στην Αμερική, στην Αγγλία κτλ- το φαρμακείο να μετεξελιχθεί σ’ ένα μικρό κέντρο υγείας. Όχι ότι δεν είναι σ’ έναν βαθμό, σήμερα αλλά να γίνει αυτό πιο οργανωμένα».
Η εκδήλωση έκλεισε με τις μαρτυρίες δύο φαρμακοποιών-ερευνητών για τη συμμετοχή τους στη μελέτη CONCORD, της Σοφίας Κλοκώνη, Προέδρου του Φαρμακευτικού Συλλόγου Κορινθίας, και της Αριστέας Κατσουλάκου, Προέδρου του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αργολίδας.
