Η υφυπουργός Υγείας κ.Ζωή Ράπτη, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liveit.gr, μιλά για τις επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική υγεία των ευάλωτων πολιτών και εξηγεί γιατί είναι αναγκαίο τα ζητήματα της Ψυχικής Υγείας να αναχθούν σε προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως.
Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη
-Ποιες ήταν οι επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική υγεία των Ελλήνων και ποιες πληθυσμιακές ομάδες επηρέασε περισσότερο;
Στην περίοδο της πανδημίας, η καθημερινότητά μας άλλαξε ραγδαία και επηρεάστηκε η ζωή όλων των πληθυσμιακών ομάδων, ανεξαιρέτως, χωρίς να κάνει διακρίσεις ανάλογα με την οικονομική και την κοινωνική θέση του καθενός.
Διεθνώς, έχει καταγραφεί ότι τα παιδιά και οι έφηβοι υπέστησαν την πιο σοβαρή ψυχική ζημία. Παρουσίασαν συναισθήματα ανασφάλειας, αίσθημα απώλειας και καθημερινό άγχος, που εκφράστηκαν με έλλειμμα προοπτικής και αισιοδοξίας.
Σύμφωνα με μελέτες του ΕΚΠΑ, οι συμπεριφορές διαδικτυακής εξάρτησης φτάνουν το 62,7% στον εφηβικό πληθυσμό, έναντι 40% προ καραντίνας, με περίπου 20% να εκδηλώνουν σοβαρή παραίτηση από καθημερινές υποχρεώσεις και δραστηριότητες.
Τα αγόρια ασχολούνται κυρίως με gaming και εκδηλώνουν θυμό, βίαιες συμπεριφορές και επιθετικότητα, ενώ τα κορίτσια επιδίδονται σε υπερβολική χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, με εκφράσεις εσωτερίκευσης και απόσυρσης, χαμηλής αυτοεκτίμησης και καταθλιπτικού συναισθήματος έως και το 40% έναντι 20% προ covid-19.
Στα παιδιά αυτά παρατηρήθηκε σημαντική συσχέτιση με διατροφικές παρεκτροπές, διαταραχές ύπνου, άγχος, κρίσεις πανικού, καταθλιπτικό συναίσθημα και απόσυρση. Παρατηρήθηκε, ακόμη, αύξηση των βίαιων συμπεριφορών.
Παράλληλα, οι ηλικιωμένοι βίωσαν την απομόνωση και αυξημένο φόβο για τη ζωή τους.
Οι γυναίκες, επίσης, ανέλαβαν πολλαπλούς ρόλους, καθώς κλήθηκαν, σε πολλές περιπτώσεις παράλληλα με την εργασία στο σπίτι, να υποστηρίζουν τα παιδιά και την οικογένειά τους.
Ο συγχρωτισμός στο σπίτι αύξησε, δυστυχώς, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης, ιδίως σε παιδιά και γυναίκες.
-Πριν από σχεδόν δύο χρόνια αναλάβατε ένα δύσκολο χαρτοφυλάκιο μέσα στην καρδιά της πανδημίας. Ποιος ήταν ο στόχος και το όραμα αυτού του ειδικού χαρτοφυλακίου;
H πανδημία επέφερε διεθνώς σημαντική έξαρση των ψυχολογικών προβλημάτων και διαταραχών και διατάραξη των συστημάτων υγείας.
Η κρίση μας έδωσε τη δυνατότητα, παγκοσμίως, να επαναπροσδιορίσουμε τη σημασία του αγαθού της υγείας, η οποία καταλάβαμε, όσο ποτέ, πόσο πολύτιμη είναι.
Να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν υπάρχει Υγεία χωρίς την Ψυχική Υγεία.
Για το λόγο αυτό, η Ψυχική Υγεία έχει αναχθεί σε προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως και έχει τεθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγεία ως έναν από τους τέσσερις πυλώνες της πολιτικής του για την περίοδο 2020-2025.
Διαβλέποντας από νωρίς τις σοβαρές και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτής της υγειονομικής κρίσης, ο Πρωθυπουργός, από την έναρξη της πανδημίας, προχώρησε στη δημιουργία, για πρώτη φορά στη χώρα μας, ειδικού χαρτοφυλακίου για την Ψυχική Υγεία και τις Εξαρτήσεις.
Και αυτά τα δύο χρόνια, καταφέραμε να ενισχύσουμε το ΕΣΥ σε υποδομές και προσωπικό, να νομοθετήσουμε καινοτόμες υπηρεσίες, και να δημιουργήσουμε νέες δομές και προγράμματα για όλους τους συμπολίτες μας, δίνοντας έμφαση στις ευάλωτες ομάδες, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους μας.
Πέραν των δομών, για την ψυχολογική υποστήριξη των συμπολιτών μας που το έχουν ανάγκη, λειτουργούμε την 24ωρη, δωρεάν Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή 10306, που έως σήμερα έχει δεχθεί πάνω από 450.000 αιτήματα. Μάλιστα, η Γραμμή υποστηρίζει με ειδική επέκταση και παιδιά και εφήβους.
-Στην χώρα μας δυστυχώς υπάρχει ακόμη και σήμερα έντονο το Στίγμα της ψυχικής ασθένειας. Πώς μπορούμε, σαν Πολιτεία και σαν κοινωνία, να αλλάξουμε αυτή την νοοτροπία και στάση ζωής απέναντι στους ψυχικά ασθενείς;
Με την ενημέρωση και την κατανόηση του περιβάλλοντός μας. Με την προσφυγή στις συμβουλές και την βοήθεια των ειδικών επιστημόνων και των κρατικών δομών και υπηρεσιών, που είναι προσβάσιμες ΔΩΡΕΑΝ σε όλους. Με την αύξηση των επιπέδων αλληλεγγύης και κοινωνικής ευθύνης. Αυτά είναι τα όπλα μας στην καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής ασθένειας.
–Η κατάθλιψη, οι αυτοκτονίες, ο εθισμός στα ναρκωτικά και το αλκοόλ είναι μια σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν πολλοί νέοι άνθρωποι στην χώρα μας. Πώς μπορεί να επιλυθεί αυτό το σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας;
Μία από τις πιο σημαντικές επιπτώσεις της υγειονομικής και περιβαλλοντικής κρίσης ήταν η αύξηση των εξαρτητικών συμπεριφορών και εξαρτήσεων, ιδίως στους νέους.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δώσαμε στα 75 Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας που λειτουργούν, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών, την ΚΕΔΕ, τον ΟΚΑΝΑ και την ΕΕΤΑ.
Στο πλαίσιο αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, ιδρύσαμε τον πρώτο Σταθερό Χώρο Εποπτευόμενης Χρήσης και αναμένεται η δημιουργία 5 Κινητών ΧΕΧ, σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ και τον Δήμο Αθηναίων.
Επίσης, εγκαινιάσαμε το Ανοιχτό Κέντρο Ημέρας Αστέγων, μία νεοσύστατη δομή του ΟΚΑΝΑ, που λειτουργεί σε συνεργασία με το Δήμο Αθηναίων και συγχρηματοδοτείται από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής. Στο χώρο λειτουργεί και το Υπνωτήριο, όπου μπορούν να διανυκτερεύσουν με ασφάλεια έως 90 άτομα.
Στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού I, λειτουργούμε ειδικό χώρο του ΚΕΘΕΑ διαμονής για απεξάρτηση από τα ναρκωτικά, σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής.
-Έχετε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα προγράμματα στήριξης των ανθρώπων της Τρίτης Ηλικίας:τι είναι η Ολοκληρωμένη Παρέμβαση Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης για την Τρίτη Ηλικία;
Στο Υπουργείο έχουμε υλοποιήσει και προωθήσει μια σειρά δράσεων και προγραμμάτων για τους ηλικιωμένους συμπολίτες μας, που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας.
Συγκεκριμένα, υλοποιούμε Πρόγραμμα Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης της τρίτης ηλικίας, σε συνεργασία με το Αιγινήτειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, για την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη και η άνοια.
Παρέχει υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στους υπερήλικες συμπολίτες μας στον τόπο κατοικίας τους, αλλά και να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής και των οικογενειών τους.
Το πρόγραμμα υλοποιείται σε νησιωτικές περιοχές, όπως η Τήνος, η Σύρος και η Άνδρος, σε ακριτικές περιοχές, όπως η Ξάνθη, η Αλεξανδρούπολη και το Σουφλί, αλλά και στην ενδοχώρα της Δυτικής Ελλάδας, στη Χαλανδρίτσα, τα Καλάβρυτα και στην Ερυμάνθεια.
Επίσης, δημιουργήσαμε κοινοτικά Κέντρα Ημέρας για την υποστήριξη πασχόντων από Άνοια – alzheimer’s και των φροντιστών τους στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης και στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου Κρήτης.
-Ποιες δράσεις και προγράμματα προωθούνται με τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης;
Για την ανάπτυξη νέων δομών και υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας σε όλη τη χώρα, υποβάλαμε στο Ταμείο Ανάκαμψης και εγκρίθηκαν, προτάσεις χρηματοδότησης, συνολικού ύψους 55 εκατ. ευρώ.
Δημιουργούμε 104 νέες σύγχρονες κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας. Έχουν ήδη προκηρυχθεί 65 νέες δομές σε ολόκληρη τη χώρα.
Πρόκειται συγκεκριμένα για Κέντρα Ημέρας για ενήλικες, Τρίτη ηλικία, παιδιά και εφήβους, εργαζόμενους και ανέργους, μετανάστες και πρόσφυγες, καθώς και στεγαστικές δομές βραχείας ή μακράς φιλοξενίας.
Επίσης, προχωράμε στη δημιουργία εξειδικευμένων δομών για τον αυτισμό και την άνοια – alzheimer’s, καθώς και κινητές μονάδες για απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές της χώρας.
Στον προγραμματισμό μας έχουμε εντάξει ακόμη την υλοποίηση προγραμμάτων για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, τόσο των παράνομων, όσο και των νόμιμων, όπως ο καπνός, το αλκοόλ, το Διαδίκτυο και ο τζόγος.
-Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, ποιο είναι το όραμά σας και οι στόχοι σας για το μέλλον;
Η 10η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας ως ημέρα της Ψυχικής Υγείας.
Το φετινό θέμα του ΠΟΥ για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας είναι «Να κάνουμε την ψυχική υγεία και ευεξία για όλους παγκόσμια προτεραιότητα».
Μετά από τα δύο χρόνια της πανδημίας, είναι πλέον η κατάλληλη στιγμή να επιδιώξουμε την ολιστική ευεξία και ευημερία, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
Σε αυτή τη βάση, η προαγωγή και η φροντίδα της Ψυχικής Υγείας αποτελεί ζωτικό μέλημά της Πολιτείας μας.
Οραματιζόμαστε έναν κόσμο, όπου η ψυχική υγεία εκτιμάται και προστατεύεται, με ίση πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, με μηδενική ανοχή στο στίγμα και τις διακρίσεις.
Γι’ αυτό προχωράμε όλοι μαζί προς την επόμενη ημέρα που θα είναι χτισμένη σε γερά θεμέλια, μια μέρα πιο ελπιδοφόρα, μια ημέρα πιο «φωτεινή».
Στόχος μας στο Υπουργείο Υγείας είναι να μην αφήσουμε κανέναν μόνο του, να μην αφήσουμε κανέναν πίσω.
