Γράφει ο Γεώργιος Μ. Τομαής, MD, PhD, Χειρούργος Οφθαλμίατρος, Διδάκτωρ Παν. Αθηνών
- Καλή διατροφή
Υπάρχουν πολλές απόψεις γύρω από την θετική επίδραση που μπορεί να έχει η διατροφή στην διατήρηση μιας καλής όρασης. Πολλές φορές θεωρούμε ότι μία διατροφή που είναι εμπλουτισμένη με συγκεκριμένα συστατικά θα βελτιώσει μία μειωμένη όραση, ή θα μας διασφαλίσει την καλή όραση που έχουμε. Η αλήθεια είναι ότι αυτό που μπορεί να κάνει μία τέτοια διατροφή είναι να καθυστερήσει την εμφάνιση μίας νόσου ή να μειώσει τον ρυθμό εξέλιξής της. Αυτό όμως αφορά τις λεγόμενες εκφυλιστικές ή ηλικιακές παθήσεις του οφθαλμού, όπως είναι ο καταρράκτης, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, το γλαύκωμα, η διαβητική αμφιβληστρο- ειδοπάθεια και η ξηροφθαλμία.
Τα στοιχεία που συμβάλουν θετικά σε μία τέτοια προσέγγιση είναι: η βιταμίνες Α, C, D και Ε, τα Ω-3 λιπαρά οξέα, το γ-λινολενικό οξύ, η λουτεϊνη και ζεαξανθίνη, ο ψευδάργυρος και το σελήνιο. Ειδικά για την προφύλαξη ενός αδύνατου οπτικού νεύρου (π.χ. στο γλαύκωμα) θετική επίδραση έχει διαπιστωθεί ότι έχει τo φυτικό προϊόν Gingko Biloba λόγω των αντιοξειδωτικών και αντιφλεγμονωδών ιδιοτήτων του. Μία πλήρης μεσογειακή δίαιτα μας καλύπτει για τα περισσότερα από τα συστατικά αυτά, ενώ παράλληλα υπάρχουν και τα αντίστοιχα συμπληρώματα διατροφής.
- Προφύλαξη από τον ήλιο
Η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να επιταχύνει την εμφάνιση ασθενειών όπως ο καταρράκτης και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, οπότε καλό είναι να μην ξεχνάμε να φοράμε γυαλιά ηλίου και καπέλο όταν είμαστε εκτεθειμένοι στον ήλιο (ή την αντανάκλαση του ήλιου), και να προτιμάμε να μην κυκλοφορούμε τις μεσημβρινές ώρες.
- Ενυδάτωση
Τα μάτια πρέπει να βρίσκονται πάντα σε υγρό περιβάλλον, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Το εσωτερικό υγρό ονομάζεται υδατοειδές υγρό και παράγεται μόνιμα και σταθερά, ενώ το εξωτερικό υγρό είναι τα γνωστά δάκρυα, τα οποία μπορεί να παρουσιάζουν αυξομειώσεις ανάλογα με τις εξωτερικές συνθήκες (αέρας, σκόνη, καπνός, φακοί επαφής, χρήση υπολογιστή κ.ά.) ή όταν συνυπάρχουν υποκείμενες παθήσεις όπως π.χ. στα ρευματικά νοσήματα. Η ανεπάρκεια σε δάκρυα προκαλεί ξηροφθαλμία που είναι η αιτία πολλών οφθαλμικών επιπλοκών, και για τον λόγο αυτόν οφείλουμε να ενυδατώνουμε συχνά τα μάτια μας με τεχνητά δάκρυα και να μην ξεχνάμε να κάνουμε συχνά βλεφαρισμούς.
- Συχνή εναλλαγή εστίασης
Η πιο ξεκούραστη θέση εστίασης των ματιών μας είναι η μακρινή. Αυτό σημαίνει ότι όσο πιο κοντά κοιτάμε τόσο περισσότερο κουράζονται τα μάτια μας. Όταν λοιπόν κάνουμε μία κοντινή εργασία, καλό είναι να αλλάζουμε συχνά την εστίασή μας, κοιτώντας κάθε τόσο (περίπου κάθε 20 λεπτά) σε μακρινούς στόχους (π.χ σε κάποιο παράθυρο ή σε κάποιον μακρύ διάδρομο) για μερικά λεπτά. Αυτό μας χαλαρώνει ώστε να συνεχίσουμε την εργασία μας για περισσότερο χρόνο πιο ξεκούραστα.
- Αποφυγή τραυματισμών – μολύνσεων
Ουσιαστικά αναφερόμαστε στην αυτονόητη προφύλαξη των ματιών μας από οτιδήποτε μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ακεραιότητά τους, είτε μέσω άμεσης πλήξης ή μέσω μολύνσεων εξ’ επαφής ή από τον αέρα.
- Προληπτικός έλεγχος
Όπως σε κάθε νόσο έτσι και στις οφθαλμικές παθήσεις η πρόληψη είναι προτιμότερη από την θεραπεία. Υπάρχουν παθήσεις που αν δεν διαγνωσθούν και αντιμετωπιστούν σωστά μπορεί να δυσκολέψουν την καθημερινότητά μας (π.χ. διαθλαστικές ανωμαλίες, ξηροφθαλμία, βλεφαρίτιδα, καταρράκτης, κερατόκωνος κ.ά.), αλλά και παθήσεις που μπορούν να βλάψουν ανεπανόρθωτα την όραση αν δεν διαγνωσθούν έγκαιρα (π.χ. γλαύκωμα, υπερμετρωπία, ανισομετρωπία, αστιγματισμός, βλεφαρόπτωση, στραβισμός, συγγενής καταρράκτης, ρωγμή ή αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, οφθαλμικοί όγκοι κ.ά.). Αυτό σημαίνει ότι στα πλαίσια του γενικού προληπτικού ελέγχου για την υγεία μας οφείλουμε να συμπεριλάβουμε και την οφθαλμολογική εξέταση, η οποία πρέπει να ξεκινάει από την γέννηση, να επαναλαμβάνεται στα 4 με 5 έτη, και μετά ανά δύο έτη μέχρι την ενηλικίωση. Κατόπιν, εφόσον δεν έχει διαγνωσθεί κάποια πάθηση, μπορεί να γίνεται έλεγχος κάθε 4-5 έτη μέχρι τα 40 οπότε και ακολουθεί διετής έλεγχος. Σε περίπτωση διάγνωσης κάποιας πάθησης ή προδιάθεσης για κάποια πάθηση, ο έλεγχος εξατομικεύεται από τον θεράποντα ιατρό.
- Κανόνες υγιεινής
Η εφαρμογή βασικών κανόνων υγιεινής (καθαρά χέρια και πρόσωπο, καθαρές πετσέτες και κλινοσκεπάσματα, χρήση κατάλληλων καλλυντικών) αφορά όχι μόνο τις ομάδες υψηλού κινδύνου (χρήστες φακών επαφής, εργαζόμενοι σε ρυπαρό περιβάλλον), αλλά όλους ανεξαίρετα.
- Σωστή χρήση οθονών
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής επιβάλει την καθημερινή πολύωρη επαφή μας με ηλεκτρονικές οθόνες διαφόρων τύπων. Γενικά οι οθόνες δεν είναι επιβλαβείς για τον ανθρώπινο οφθαλμό, αλλά η πολύωρη χρήση τους μπορεί να προκαλέσει κούραση (κοπιωπία) και ξηροφθαλμία.
- Συμβουλευόμαστε μόνο τον γιατρό για την χρήση κολλυρίων
Πολύ συχνά όταν προκύπτει κάποιο οφθαλμολογικό πρόβλημα ζητάμε την βοήθεια ενός φαρμακοποιού, ο οποίος συνήθως μας προτείνει κάποιο κολλύριο γενικής χρήσης με αμφίβολα αποτελέσματα. Επειδή αυτό μπορεί να καθυστερήσει την διάγνωση ή να προκαλέσει παρενέργειες στον ασθενή, πρέπει να αποφεύγεται και να ζητούμε την συμβουλή του ειδικού οφθαλμίατρου έστω και τηλεφωνικά.
- Αν μας προταθεί χειρουργείο ζητάμε πάντα και μία δεύτερη γνώμη
Στο άκουσμα της λέξης χειρουργείο όλοι αισθανόμαστε φόβο και ανασφάλεια και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό και ανθρώπινο. Ωστόσο πρέπει να σκεφτούμε πόσο αναγκαίο είναι αυτό το χειρουργείο για την θεραπεία της πάθησής μας, και αυτό οφείλει να μας το εξηγήσει ο γιατρός που μας το προτείνει. Παίρνοντας την γνώμη ενός δεύτερου γιατρού για το ίδιο θέμα μπορούμε να διασταυρώσουμε τις πληροφορίες που έχουμε κι έτσι να οδηγηθούμε στην πιο κατάλληλη απόφαση, λαμβάνοντας υπ’ όψιν φυσικά και την εμπιστοσύνη που μας εμπνέει ο κάθε γιατρός.
