NEA

101 χρόνια από την πανδημία της γρίπης, στην πανδημία της Covid19

101 χρόνια από την πανδημία της γρίπης, στην πανδημία της Covid19

Ομοιότητες και διαφορές

 

Από την Τάνια Η. Μαντουβάλου  

 

Η πανδημία της γρίπης (1918) και η πανδημία Covid-19 (2019) συνιστούν αναμφισβήτητα  τα μείζονα και συνταρακτικά υγειονομικά φαινόμενα του τελευταίου αιώνα. Κοινός τόπος και των δύο οι ιστορικού χαρακτήρα αναταράξεις και ανακατατάξεις στην υγεία, την οικονομία, την κοινωνία και την παγκόσμια ισορροπία.  Όπως αναφέρει σε συνέντευξη του στο DailyPharmaNews o Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας (ΕΣΔΥ) και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών της Υγείας κ. Γιάννης Κυριόπουλος η  πρώτη  πανδημία επέδρασε καταλυτικά στην πορεία και την έκβαση του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, ενώ η δεύτερη κατακρήμνισε την παγκόσμια οικονομία σε μια κρίση μεγαλύτερη ενδεχομένως του Μεγάλου Κραχ του 1929, αν αυτή η έκτακτη κατάσταση συνεχιστεί. Και στις δύο περιπτώσεις επισημαίνει ο καθηγητής, ο  αιφνιδιασμός και η αρχική υποτίμηση του φαινομένου επέδρασαν αρνητικά στην προσπάθεια ελέγχου και διαχείρισης της πανδημίας, με αποτέλεσμα την επέκταση της σε πλανητική κλίμακα σε βραχύτατο χρονικό διάστημα. «Εντούτοις στην περίπτωση της πανδημίας της γρίπης η αρχική προσπάθεια απόκρυψης του φαινομένου εμπόδισε τη λήψη δραστικών μέτρων δημόσιας υγείας, ενώ στην παρούσα κρίση η δημοσιότητα και η διαφάνεια ευνόησε τη λήψη αποφάσεων για την οφειλόμενη αντίδραση, με διαφορετική επίδοση σε κάθε χώρα. Όμως και στις δύο περιπτώσεις η χρήση των κλασικών εργαλείων δημόσιας υγείας, η κοινοτική προσέγγιση και η επικοινωνιακή σαφήνεια, υπήρξαν ανεπαρκείς. Πράγμα που, σε τελευταία ανάλυση, επέδρασε αρνητικά στον αποτελεσματικό έλεγχο της πανδημίας».

17-50 εκατομμύρια νεκροί κυρίως νέοι στην πανδημία της γρίπης 

Στην περίπτωση της πανδημίας της γρίπης, ο ασφυκτικός έλεγχος της πληροφορίας και η πενιχρή επιστημονική γνώση για την επιδημιολογία των ιών, υπήρξαν ο κύριος φραγμός στην κατανόηση του φαινομένου, λέει ο κ. Κυριόπουλος. Όμως στην παρούσα πανδημία Covid-19, η ενημέρωση του πληθυσμού είναι -αν και αντιφατική- σχετικά επαρκής. Επίσης η επιστημονική γνώση για τη φύση και τον χαρακτήρα του κορωνοϊού -αν και δεν έχει επαρκώς ερμηνευθεί- έχει κατακτηθεί, σε μεγάλο βαθμό, σε σύντομο χρονικό διάστημα. «Εξάλλου πλην της ταχείας αντίδρασης -σε αρκετές περιπτώσεις- των δημοσίων αρχών και της επιστημονικής κοινότητας , το υψηλό βιοτικό επίπεδο, τα διαθέσιμα ιατρικά μέσα των συστημάτων υγείας καθώς και η δυνατότητα ενημέρωσης και πληροφόρησης του πληθυσμού προσδίδουν στην παρούσα συγκυρία τις ευκαιρίες για τον έλεγχο και την αποτελεσματική διαχείριση της πανδημίας Covid -19. Η πανδημία της γρίπης διαρκούντος του πολέμου ήταν μια πραγματική καταστροφή με 17-50 εκατομμύρια νεκρούς, σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις, με θύμα κυρίως τον νεανικό πληθυσμό, αλλά η πανδημία της Covid-19 με 50 εκατομμύρια κρούσματα και περί τα 1,2 εκατομμύρια θύματα μέχρι ώρας, πλήττει κυρίως τους ηλικιωμένους και τους χρονίως πάσχοντες. Υπό την έννοια αυτή, τα σχετικά μεγέθη και οι επιπτώσεις τους δεν είναι συγκρίσιμα στις δύο περιπτώσεις».

Γιατί το δεύτερο κύμα του ‘18 ήταν τόσο θανατηφόρο; Θα συμβεί το ίδιο και σήμερα;

Η πανδημία του 1918, συνεχίζει ο καθηγητής,  εμφανίστηκε σε τρία κύματα, από την άνοιξη του 1918, έως το χειμώνα του 1919. Το πρώτο κύμα την άνοιξη του 1918 ήταν σχετικά ήπιο, ενώ η πλειονότητα των θανάτων από τη γρίπη σημειώθηκε το φθινόπωρο του 1918 στο δεύτερο και χειρότερο κύμα. Στην περίπτωση της Covid-19 οι διαφορές έντασης ανάμεσα στο πρώτο και το ήδη αναδυόμενο δεύτερο κύμα δεν είναι εμφανείς επί του παρόντος. Η σφοδρότητα του δεύτερου κύματος το φθινόπωρο του 1918, στη διάρκεια του οποίου υπήρξε ο μεγαλύτερος αριθμός θυμάτων, εικάζεται ότι οφείλεται στην μετάλλαξη του ιού της γρίπης και το ίδιο πιθανολογείται σποραδικά για τον κορωνοϊό στην παρούσα φάση, αν και δεν έχει θεμελιωθεί επαρκώς με κάποια σχετική τεκμηρίωση. «Το ερώτημα που τίθεται ευλόγως είναι: γιατί το δεύτερο κύμα του 1918 ήταν τόσο θανατηφόρο και αν πρόκειται να συμβεί το ίδιο με την Covid-19; Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να συνέβαλαν, ώστε το δεύτερο κύμα του 1918 να ήταν τόσο θανατηφόρο, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η ενδεχόμενη μετάλλαξη καθώς και οι διαφορετικοί τρόποι ανθρώπινης κινητικότητας και συμπεριφοράς. Ακόμη οι εποχιακές συνθήκες, στη διάρκεια του χειμώνα, συνέδραμαν στην εξάπλωση του ιού, δεδομένου ότι ο συγχρωτισμός σε κλειστούς χώρους ευνόησε αυτή την εξέλιξη.  Επίσης με το θανατηφόρο δεύτερο κύμα της πανδημίας της γρίπης του 1918, εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν χωρίς την κατάλληλη ιατρική φροντίδα, επειδή δεν υπήρχαν αφενός η γνώση για την επιδημιολογία της μετάδοσης των ιών που πλήττουν το αναπνευστικό σύστημα, και αφετέρου δεν ήταν διαθέσιμα τα μέσα ελέγχου και αντιμετώπισης της εξάπλωσης της πανδημίας που ούτως ή άλλως ήταν πενιχρά».

Διαχρονικής αξίας τα μέτρα ατομικής προστασίας

Τα προληπτικά μέτρα φυσικής και κοινωνικής απόστασης , η αποφυγή συγκεντρώσεων, οι περιττές μετακινήσεις και η ατομική υγιεινή είναι τα κύρια και συνήθη μέτρα υψηλής σημασίας, που υιοθετήθηκαν και στις δύο περιπτώσεις και συνέβαλαν μερικώς στη μείωση των πιθανοτήτων εξάπλωσης, τονίζει ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών της Υγείας. «Παρά ταύτα τμήματα του πληθυσμού υιοθέτησαν αρνητική στάση στα περιοριστικά μέτρα και αντιμετωπίστηκαν με κατασταλτικές πολιτικές, φαινόμενο που στα πλαίσια της βιοπολιτικής προσέγγισης επαναλαμβάνεται ακόμα και στην παρούσα φάση. Οι δημόσιες αρχές επέβαλαν τη σχετική νομοθεσία για τη χρήση της μάσκας και εισήγαγαν ποινικά μέτρα και χρηματικά πρόστιμα σε άτομα που παραβίασαν τους κανόνες. Ακόμη και στρατιωτικές επιχειρήσεις -το 1918- ματαιώθηκαν ή τροποποιήθηκαν εξαιτίας της σφοδρότητας του δεύτερου κύματος της πανδημίας».

 

Διεύρυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων.

 Ο πόλεμος στην πρώτη περίπτωση και η οικονομική κρίση στη δεύτερη επέφεραν μεγάλη πτώση του επιπέδου υγείας και ευημερίας και διεύρυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων. Όμως οι δυνατότητες της παγκόσμιας κοινότητας έχουν θεαματικά διευρυνθεί και βελτιωθεί ώστε να είναι σε θέση να παρέχουν απαντήσεις σε σύνθετα και δύσκολα προβλήματα. Η επιστημονική γνώση και τεχνολογία στην παρούσα συγκυρία είναι σαφέστατα υπέρτερη αυτής του 1918 και η παρασκευή του κατάλληλου εμβολίου σε βραχύτατο χρονικό διάστημα με την κινητοποίηση μεγάλου αριθμού ερευνητών και τη διάθεση επίσης μεγάλου όγκου οικονομικών και τεχνολογικών πόρων, συνιστά την απόδειξη της προόδου που έχει συντελεστεί, προσθέτει ο κ. Κυριόπουλος.

 

Η συγκρότηση ενιαίας κρατικής υπηρεσίας συνιστά θεμελιώδη πολιτική πρωτοβουλία

 «Αλλά πλην αυτών των επισημάνσεων είναι χρήσιμο να ληφθεί υπόψη η θεαματική μεταβολή του βιοτικού επιπέδου και του τρόπου ζωής που επιτρέπει την καλύτερη αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών. Η πανδημία Covid-19 πλήττει και αποδιοργανώνει τις οργανωμένες κοινωνίες στην υγεία και την οικονομία και δυσκολεύει την αναζήτηση του κατάλληλου σημείου ισορροπίας, ανάμεσα στα περιοριστικά μέτρα για την προστασία της υγείας και τη λειτουργία της οικονομίας, για την επίτευξη της ανάπτυξης. Στην κατεύθυνση αυτή, η συμβολή της δημόσιας υγείας είναι καθοριστική και η συγκρότηση μιας ενιαίας κρατικής υπηρεσίας που βασίζεται σε ένα καλά εκπαιδευμένο σώμα λειτουργών δημόσιας υγείας, διεπιστημονικής κατεύθυνσης, συνιστά μια πρώτιστης σημασίας θεμελιώδη πολιτική πρωτοβουλία». Σε κάθε περίπτωση η πανδημία του 1918 και αυτή του 2019 αποτελούν τα μείζονα και ιστορικού μεγέθους προβλήματα δημόσιας υγείας των τελευταίων εκατό χρόνων, και η αντιμετώπισή τους είναι ένα επίσης  ζήτημα δημόσιας υγείας, η κατανόηση του οποίου είναι θέμα πολιτικής και κουλτούρας, καταλήγει ο Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας, Γιάννης Κυριόπουλος.