Οι ομοιότητες στις ψυχολογικές και συμπεριφορικές πτυχές της βουλιμίας και του εθισμού.
Η βουλιμία είναι μια σοβαρή διατροφική διαταραχή που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απώλεια του ελέγχου στην πρόσληψη τροφής.
Η Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος Αντιγόνη Γινοπούλου εξηγεί στο DailyPharmaNews ποιοι ψυχολογικοί μηχανισμοί κρύβονται πίσω από τη βουλιμία και γιατί η διατροφική αυτή διαταραχή συχνά χαρακτηρίζεται ως ένας σοβαρός εθισμός.
«Η βουλιμία είναι μια διατροφική διαταραχή που περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας ακολουθούμενα ή όχι από συμπεριφορές εκκαθάρισης. Ένα σημαντικό ερώτημα που τίθεται συχνά είναι κατά πόσο η βουλιμία μπορεί να χαρακτηριστεί ως εθισμός.
Τι είναι ο εθισμός
Ο εθισμός είναι μια χρόνια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την εμμονική αναζήτηση και χρήση μιας ουσίας ή την επανάληψη μιας συμπεριφοράς παρά τις αρνητικές συνέπειες που προκύπτουν. Ενέχει έναν «κύκλο επιθυμίας και ικανοποίησης», όπου το άτομο νιώθει ανάγκη να ικανοποιήσει την επιθυμία του, συνήθως για την επίτευξη κάποιας ευχαρίστησης ή την αποφυγή δυσφορίας. Βασικά χαρακτηριστικά του εθισμού περιλαμβάνουν την απώλεια ελέγχου, την ψυχολογική εξάρτηση και την επανάληψη της συμπεριφοράς ως μηχανισμός αντιμετώπισης συναισθημάτων.
Αν και η έννοια του εθισμού συνδέεται κυρίως με ουσίες όπως το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά, υπάρχουν διάφορες ομοιότητες στις ψυχολογικές και συμπεριφορικές πτυχές της βουλιμίας και του εθισμού. Αυτές είναι:
• Βουλιμία με εκκαθάριση: Περιλαμβάνει τη χρήση εμετού, καθαρτικών, διουρητικών ή άλλων μεθόδων για αποφυγή της αύξησης βάρους μετά από επεισόδια υπερφαγίας.
• Βουλιμία χωρίς εκκαθάριση: Το άτομο δεν καταφεύγει σε εμετό ή άλλες μεθόδους εκκαθάρισης, αλλά μπορεί να χρησιμοποιεί άλλους τρόπους ελέγχου του βάρους, όπως αυστηρή νηστεία ή υπερβολική άσκηση, μετά τα επεισόδια υπερφαγίας.
Κοινά χαρακτηριστικά βουλιμίας και εθισμού
Τα άτομα που πάσχουν από βουλιμία παρουσιάζουν χαρακτηριστικά που συναντώνται συχνά στον εθισμό. Αυτά περιλαμβάνουν:
• Επανάληψη της συμπεριφοράς παρά τις συνέπειες: Όπως ένα άτομο εξαρτημένο από το αλκοόλ μπορεί να συνεχίσει να πίνει παρά τις αρνητικές επιπτώσεις, τα άτομα με βουλιμία συνεχίζουν την υπερφαγία και τις συμπεριφορές εκκαθάρισης παρά τους κινδύνους για την υγεία.
• Απώλεια ελέγχου: Τα άτομα με βουλιμία αναφέρουν συχνά ότι δεν μπορούν να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους να καταναλώσουν υπερβολικές ποσότητες φαγητού ή να προβούν σε εκκαθάριση.
• Ψυχολογική εξάρτηση: Για πολλά άτομα με βουλιμία, η υπερφαγία και η εκκαθάριση αποτελούν μηχανισμούς διαχείρισης έντονων συναισθημάτων, όπως το άγχος ή η κατάθλιψη. Αυτό οδηγεί σε έναν κύκλο συναισθηματικής εξάρτησης από αυτές τις συμπεριφορές, όπως παρατηρείται και στις περιπτώσεις εθισμού.
• Κύκλος ικανοποίησης και αισθήματα ενοχής: Η πρόσκαιρη ικανοποίηση που προσφέρει η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού και η αίσθηση απελευθέρωσης μετά την εκκαθάριση μπορεί να παρομοιαστεί με την ικανοποίηση που αντλούν άτομα από ουσίες ή άλλες εθιστικές συμπεριφορές. Όπως στον εθισμό, η προσωρινή ανακούφιση συνοδεύεται από έντονα αισθήματα ενοχής και ντροπής.
Οι ψυχολογικοί μηχανισμοί πίσω από τη βουλιμία
Η βουλιμία συνδέεται στενά με ψυχολογικά προβλήματα, όπως το άγχος και η κατάθλιψη. Οι διαταραχές αυτές ωθούν το άτομο σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές υπερφαγίας και εκκαθάρισης, οι οποίες προσφέρουν πρόσκαιρη ανακούφιση από τα αρνητικά συναισθήματα. Με την πάροδο του χρόνου, το άτομο γίνεται «εξαρτημένο» από αυτήν την προσωρινή ανακούφιση, παρόμοια με την εξάρτηση από ουσίες.
Παράλληλα, πολλές φορές παρατηρείται έντονη αυτοκριτική και χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαρακτηριστικά που ενισχύουν τις βουλιμικές τάσεις και εντείνουν το «κύκλο» της υπερφαγίας. Αυτός ο φαύλος κύκλος δημιουργεί, σε ψυχολογικό επίπεδο, μια εξάρτηση από τις καταστροφικές αυτές συμπεριφορές.
Η βουλιμία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί εθισμός με την κλασική έννοια, αλλά διαθέτει αρκετές κοινές ψυχολογικές και συμπεριφορικές βάσεις με τους εθισμούς, ιδιαίτερα όσον αφορά τον καταναγκασμό και την ψυχολογική εξάρτηση.
Η επιτυχία της θεραπείας εξαρτάται από τον συνδυασμό μεθόδων που είναι κατάλληλες για κάθε άτομο. Οι θεραπείες της βουλιμίας περιλαμβάνουν ψυχοθεραπεία, διατροφική συμβουλευτική και υποστήριξη, φαρμακευτική αγωγή όταν υπάρχει συνοδευτική κατάθλιψη ή αγχώδης διαταραχή, ομαδική θεραπεία.
Η βουλιμία μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με την έγκαιρη και κατάλληλη θεραπεία, προσφέροντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής και επαναφέροντας την υγιή σχέση με το φαγητό και το σώμα».
