Τα παρηγορητικά αντικείμενα και ο ρόλος τους στη ζωή του παιδιού
Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο
Μπορεί να είναι ένα κουκλάκι που έχει πια ξεφτίσει, μια κουβερτούλα που κοντεύει να λιώσει ή μια κουδουνίστρα που δεν τη βαριέται ποτέ. Τα παιδιά δένονται με κάποια αντικείμενα και τα αναζητούν περισσότερο από άλλα. Ξέρετε όμως τι σημαίνουν για ένα παιδί αυτά τα αντικείμενα και πότε ίσως χρειάζεται να σας προβληματίσουν;
Πιθανότατα κι εσείς θυμάστε ακόμα το αγαπημένο σας αρκουδάκι ή την κουβέρτα που δεν αποχωριζόσασταν ποτέ. Ήταν αυτό που σας καθησύχαζε όταν κοιμόσασταν, το πρώτο πράγμα στο οποίο κατέφευγαν οι γονείς σας για να σας ηρεμήσουν όταν κλαίγατε, η παρηγοριά σας όταν σας έπιαναν οι φοβίες σας. Τώρα το ίδιο κάνει και το δικό σας παιδί. Γιατί όμως;
Τι είναι τα παρηγορητικά αντικείμενα;
Τα παρηγορητικά αντικείμενα προσφέρουν σε βρέφη αλλά και σε μεγαλύτερα παιδιά το αίσθημα της ασφάλειας και της ανακούφισης . Συνήθως, τα αναζητούν την ώρα του ύπνου και συχνά αρνούνται να πάνε στο κρεβάτι χωρίς αυτά, όμως δεν αποκλείεται να τα αναζητούν και στη διάρκεια της μέρας. Αυτά τα αντικείμενα μπορούν να είναι φτιαγμένα από οποιοδήποτε υλικό (μπορεί π.χ. να είναι ένα αυτοκινητάκι ή μια βούρτσα) ωστόσο συνήθως είναι κάτι μαλακό και χνουδωτό όπως λούτρινα ή μαλακά κουκλάκια, πάνινα αντικείμενα (μπορεί ακόμα να είναι ένα ρούχο ή ακόμα και ένα κομμάτι από ρούχο) και κουβερτάκια.
Κομμάτι της ανάπτυξής τους
Σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία αυτά τα αντικείμενα προσφέρουν στα παιδιά τη συναισθηματική υποστήριξη που έχουν ανάγκη ειδικά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Για τα παιδιά συμβολίζουν τις έννοιες της αγάπης και της ασφάλειας. Όσο έχουν πρόσβαση σε αυτά τα αντικείμενα αισθάνονται ότι όλα πάνε καλά. Με κάποιον τρόπο, αυτά τα αντικείμενα τα καθησυχάζουν όταν οι γονείς τους δεν είναι τριγύρω και τα ίδια πρέπει να σταθούν μόνα τους. Έτσι τα αναζητούν κυρίως σε στιγμές όπως η ώρα του ύπνου που ξέρουν ότι οι γονείς τους θα κοιμούνται σε ένα άλλο δωμάτιο. Γι’ αυτό τα παρηγορητικά αντικείμενα αποκαλούνται επίσης και μεταβατικά αντικείμενα, ακριβώς επειδή συνοδεύουν το παιδί κατά τη διάρκεια της μετάβασής του προς κάποιου είδους αυτονομία.
Τα παιδιά τα λατρεύουν
Τα παιδιά μπορεί να δεθούν τόσο πολύ με αυτά τα αντικείμενα που ακόμα κι αν κάποιος τους προσφέρει ένα καινούργιο, ακριβώς το ίδιο με το παλιό, το πιθανότερο είναι να το απορρίψουν και να μείνουν με το ήδη αγαπημένο τους. Δεν είναι πρόθυμα να το αντικαταστήσουν με τίποτε άλλο ακόμα και αν είναι διαλυμένο. Στα μάτια τους, αυτό το αντικείμενο είναι μοναδικό.
Για ποιους λόγους είναι χρήσιμα
Τα παρηγορητικά αντικείμενα καθησυχάζουν τα παιδιά και τα βοηθάνε να νιώσουν ασφάλεια και να πάρουν κουράγιο όταν τα πράγματα «δυσκολεύουν». Π.χ. όταν πρέπει να αποχωριστούν τους γονείς, όταν πρέπει να κάνουν κάτι που τα αγχώνει κ.λπ.
Αυτά τα αντικείμενα λοιπόν μεταξύ άλλων:
Βοηθάνε τα παιδιά να χαλαρώσουν και να κοιμηθούν καλύτερα. Νιώθουν επίσης ότι έχουν έναν φύλακα για τον ύπνο τους που θα διώξει μακριά τους εφιάλτες και τα «τέρατα».
Είναι η παρηγοριά τους όταν δεν μπορούν να είναι κοντά στους γονείς τους και χρειάζονται να αντλήσουν το αίσθημα της ασφάλειας από αλλού. Κάποια παιδιά π.χ. μπορεί να παίρνουν το αγαπημένο τους κουκλάκι στο σπίτι των παππούδων ή στον παιδικό σταθμό.
Χρησιμεύουν ως σύντροφοι στις «περιπέτειές» τους καθώς τα παιδιά συχνά τους μιλάνε και μοιράζονται τις ανησυχίες και τα συναισθήματά τους σα να είναι αληθινοί φίλοι.
Τα βοηθάνε να εξοικειωθούν με ένα άγνωστο περιβάλλον γι’ αυτό και τα περισσότερα παιδιά τα παίρνουν μαζί τους όταν π.χ. πάνε διακοπές.
Βοηθάνε και τους γονείς να ηρεμήσουν τα παιδιά όταν είναι αναστατωμένα είτε σε μεμονωμένα περιστατικά (π.χ. αν κλαίνε γιατί είδαν ένα άσχημο όνειρο) αλλά και σε φάσεις που χρειάζεται πιο συστηματικά (π.χ. τις πρώτες μέρες στο σχολείο).
Τι να προσέξετε
Είναι σημαντικό το αντικείμενο που θα επιλέξετε για τα παιδιά σας να είναι ασφαλές. Να είναι π.χ. φτιαγμένο από υλικά φιλικά και ασφαλή για τα παιδιά (μαλακά, υποαλλεργικά κ.λπ.).
Επίσης, πάλι για λόγους ασφαλείας, προσπαθήστε το παιδί να μην κοιμάται με αυτό το αντικείμενο πριν κλείσει τον πρώτο του χρόνο.
Πλένετε τακτικά τα αγαπημένα αντικείμενα των παιδιών για να τα κρατάτε όσο γίνεται πιο καθαρά.
Ελέγχετε συχνά την κατάστασή τους για να βεβαιωθείτε ότι παραμένουν ασφαλή για τα παιδιά.
Σε ποιες ηλικίες συμβαίνει
Τα περισσότερα παιδιά ξεκινάνε να έχουν ανάγκη από ένα τέτοιο αντικείμενο γύρω στην ηλικία των 8-12 μηνών. Υπάρχουν και κάποια ωστόσο που ξεκινάνε από τους 6 μήνες. Όσο για την ηλικία που τα παιδιά εγκαταλείπουν τον αγαπημένο τους σύντροφο, οι ειδικοί συμφωνούν ότι μάλλον δεν υπάρχει. Κάποια παιδιά νιώθουν έτοιμα να το κάνουν μετά από λίγο καιρό κάποια άλλα μπορεί να φτάσουν 8 και 10 χρόνων και ακόμα να θέλουν να κοιμούνται με το αρκουδάκι τους. Και μην ξεχνάμε ότι και κάποιοι ενήλικες είναι πιθανό να αναζητούν ακόμα παρηγοριά στα αγαπημένα τους παιδικά παιχνίδια τα οποία αρνούνται να αποχωριστούν. Ίσως δεν το κάνουν κάθε μέρα αλλά να στρέφονται σε αυτά στις πιο δύσκολες περιόδους της ζωής τους καθώς αυτά τα αντικείμενα ακόμα συμβολίζουν την ασφάλεια που συμβόλιζαν και όσο ήταν παιδιά, ωστόσο είναι κάτι που συμβαίνει.
Το πότε ένα παιδί θα αποχαιρετήσει αυτούς τους πρώτους του πιστούς φίλους εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως το οικογενειακό περιβάλλον, την ιδιοσυγκρασία του παιδιού, τα βιώματά του κ.λπ. Κάποια το εγκαταλείπουν γύρω στην ηλικία των 2 κυρίως όμως εξαιτίας της πίεσης που αισθάνονται από το περιβάλλον τους (αν π.χ. οι γονείς τους τους λένε ότι τώρα είναι «μεγάλα παιδιά»). Άλλα γύρω στα 4 όταν ξεκινάνε το σχολείο καθώς είτε το θεωρούν «παιδικό» και η εγκατάλειψή του σηματοδοτεί γι’ αυτά ότι «ωριμάζουν», είτε δε θέλουν να τα κοροϊδεύουν οι συμμαθητές τους. Παρόλ’ αυτά πάντως, δεν υπάρχει συγκεκριμένη ηλικία που ένα παιδί «πρέπει» να εγκαταλείψει αυτή τη συνήθεια. Γι’ αυτό δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιέζετε τα παιδιά να τα αποχωριστούν ούτε να το μεθοδεύετε (π.χ. μην τους τα κρύβετε). Και φυσικά ποτέ μα ποτέ μην κοροϊδεύετε τα παιδιά γι’ αυτή τους τη συνήθεια και μην τα κάνετε να νιώθουν άσχημα γι’ αυτό με οποιονδήποτε τρόπο.
Πότε μπορεί να είναι ανησυχητικό;
Το δέσιμο του παιδιού με τέτοιου είδους αντικείμενα κατά κανόνα δεν είναι κάτι που θα πρέπει να μας θορυβήσει. Τουναντίον, έχει βρεθεί ότι τα παιδιά που δένονται με ένα τέτοιο αντικείμενο συνήθως έχουν καλύτερους δεσμούς με τουλάχιστον έναν από τους γονείς τους και είναι πιο ευτυχισμένα από τα παιδιά που δεν έχουν ένα τέτοιο αντικείμενο (Bachar et al.,1998).
Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ελάχιστες περιπτώσεις που χρειάζονται προσοχή. Αν π.χ. το παιδί δεν μπορεί καθόλου χωρίς αυτό, ή αν ξεκινά να το αναζητά σε φάσεις που πριν δεν το έκανε (π.χ. αν ξαφνικά το αναζητά όταν βρίσκεται γύρω από συγκεκριμένους ανθρώπους) ή αν έχει φτάσει στην εφηβεία και το αναζητά καθημερινά ειδικά αν το κάνει με αγωνία. Τέτοιου είδους συμπεριφορές πιθανότατα δείχνουν ότι το παιδί έχει υπερβολικό άγχος και ότι κάτι στη ζωή του το προβληματίζει βαθιά κι αυτός είναι ο τρόπος του να το «ξορκίσει». Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η συμβουλή από έναν ειδικό ψυχικής υγείας θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη.
Κι αν το παιδί δεν έχει αγαπημένο αντικείμενο;
Τα περισσότερα παιδιά φαίνεται ότι δένονται με ένα τέτοιου τύπου αντικείμενο. Ωστόσο, δεν είναι απίθανο κάποιο παιδί να μην περάσει από αυτό το στάδιο. Αυτό δεν είναι κάτι ανησυχητικό και δε θα πρέπει να πιέζετε το παιδί να αποκτήσει ένα αγαπημένο κουκλάκι, κουβερτάκι κ.λπ. Ίσως δεν το έχει ανάγκη ή έχει βρει άλλους τρόπους να αντλεί ασφάλεια όποτε το χρειάζεται, π.χ. να παίζει με τα μαλλιά του. Πάντως σε καμία περίπτωση δε σημαίνει κάτι κακό.
