Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη.
Οι υψηλές θερμοκρασίες δεν επηρεάζουν μόνο το σώμα, αλλά και την ψυχική υγεία. Με τους καύσωνες να είναι πλέον συχνότεροι και εντονότεροι τα τελευταία χρόνια, η επίδρασή τους στον ψυχισμό μας γίνεται όλο και πιο εμφανής.
Σύμφωνα με έρευνες, η υπερβολική ζέστη αποτελεί μια σημαντική απειλή για την ψυχική υγεία καθώς μπορεί να επιδράσει επιβαρυντικά στη διάθεση και την ψυχική ευημερία.
Ο Παύλος Άγγος, Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής και Επιμελητής ΕΣΥ στην Πολυδύναμη Νοσηλευτική Μονάδα Ψυχικής Υγείας Θεσσαλονίκης εξηγεί στο DailyPharmaNews ποιος είναι ο ψυχολογικός αντίκτυπος του καύσωνα, ποια άτομα είναι πιο ευάλωτα και ποια είναι τα αναγκαία μέτρα αυτοπροστασίας.
«Καθώς η κλιματική κρίση εντείνεται, τα ακραία καιρικά φαινόμενα μετατρέπονται από παροδικές ενοχλήσεις σε διαρκείς απειλές για τη δημόσια υγεία. Αν και οι σωματικές επιπτώσεις της θερμότητας είναι καλά μελετημένες, ο ψυχολογικός αντίκτυπος των καυσώνων παραμένει υποτιμημένος. Ωστόσο, η σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία δείχνει ότι η θερμική καταπόνηση επηρεάζει άμεσα την ψυχική ευημερία, την ψυχολογική ανθεκτικότητα και τη λειτουργία των κοινωνικών δεσμών.
Θερμότητα και ψυχική απορρύθμιση
Μεγάλος αριθμός μελετών καταγράφει σαφή σύνδεση μεταξύ υψηλών θερμοκρασιών και επιδείνωσης της ψυχικής υγείας. Κατά τις περιόδους καύσωνα αυξάνονται οι επισκέψεις στα τμήματα επειγόντων για ψυχιατρικούς λόγους, οι εισαγωγές σε ψυχιατρικές κλινικές, η ευερεθιστότητα, οι διαταραχές ύπνου, αλλά και οι αυτοκαταστροφικές σκέψεις και συμπεριφορές. Ενδεικτικά έχει καταγραφεί ότι κάθε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1 °C μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση 0,5% – 2% στους θανάτους από αυτοκτονία, ανάλογα με τον πληθυσμό και το κοινωνικό πλαίσιο.
Η ζέστη επιδρά αρνητικά στη διάθεση, μειώνει την ανεκτικότητα στο στρες και ενισχύει αισθήματα κόπωσης, αποδιοργάνωσης και δυσφορίας. Στη Γερμανία, μελέτη που ανέλυσε περισσότερες από μισό εκατομμύριο κλήσεις σε γραμμές ψυχολογικής υποστήριξης έδειξε ότι σε ημέρες με θερμοκρασίες άνω των 25 °C καταγράφεται αύξηση στις κλήσεις για ψυχολογική βοήθεια. Τα άτομα με προϋπάρχουσες ψυχιατρικές διαγνώσεις είναι ιδιαίτερα ευάλωτα: η θερμότητα επιβαρύνει τη ρύθμιση της διάθεσης, διαταράσσει τον ύπνο και μπορεί να μεταβάλει τη φαρμακοδυναμική δράση ορισμένων ψυχοτρόπων φαρμάκων, που επηρεάζουν τη θερμορρύθμιση.
Το “eco-anxiety” είναι υπαρκτό
Πέρα από τις άμεσες συνέπειες της ζέστης στον οργανισμό, ένας νέος και αυξανόμενα αναγνωρισμένος παράγοντας κινδύνου είναι το λεγόμενο «κλιματικό άγχος». Πρόκειται για την υπαρξιακή αγωνία που προκαλεί η αίσθηση απώλειας ελέγχου μπροστά στη συνεχιζόμενη περιβαλλοντική υποβάθμιση.
Οι νέοι άνθρωποι, ιδίως, βιώνουν έντονα συναισθήματα ματαίωσης, θυμού και απαισιοδοξίας, όταν διαπιστώνουν ότι η πολιτεία και οι θεσμοί δεν ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στην περιβαλλοντική κρίση. Το άγχος αυτό δεν είναι ατομικό πρόβλημα, αλλά αποτέλεσμα της κοινωνικής και οικολογικής συνθήκης στην οποία ζούμε. Έχει συσχετιστεί με αυξημένα επίπεδα δυσφορίας, καταθλιπτικής διάθεσης και ψυχικής κόπωσης, ιδιαίτερα σε αστικά, θερμικά φορτισμένα, περιβάλλοντα με περιορισμένη πρόσβαση σε πράσινο και υποδομές δροσιάς.
Ποιοι είναι πιο ευάλωτοι
Οι ομάδες υψηλού κινδύνου περιλαμβάνουν άτομα με ιστορικό ψυχικών διαταραχών, ηλικιωμένους και άτομα με περιορισμένη κοινωνική υποστήριξη. Παράλληλα πλήττονται οιεργαζόμενοι σε εξωτερικούς χώρους, νέοι με αυξημένη οικολογική ευαισθησία, καθώς και ασθενείς με εξαρτήσεις ή γνωσιακή δυσλειτουργία.
Πώς αντιδρούμε; Τα βασικά μέτρα αυτοπροστασίας
Η παραμονή σε δροσερά περιβάλλοντα, η επαρκής ενυδάτωση, η αποφόρτιση από υπερβολική έκθεση σε ειδήσεις που εντείνουν το άγχος, η διατήρηση κοινωνικών επαφών και η έγκαιρη προσφυγή σε ψυχολογική υποστήριξη αποτελούν βασικά μέτρα αυτοπροστασίας. Η αντιμετώπιση των ψυχικών επιπτώσεων του καύσωνα δεν μπορεί να στηριχθεί αποκλειστικά στην ατομική ευθύνη. Χρειάζονται στοχευμένες πολιτικές πρόληψης και στήριξης.
Η οργανωμένη πολιτεία οφείλει να αναπτύξει μηχανισμούς αντιμετώπισης, με τη δημιουργία ψυχρών καταφυγίων με δυνατότητα κοινωνικής και ψυχολογικής στήριξης, με ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στα σχέδια πολιτικής προστασίας και με επιμόρφωση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας σε θέματα που σχετίζονται με την κλιματική κρίση. Παράλληλα, τα μέσα ενημέρωσης οφείλουν να αναδείξουν τις διαστάσεις του προβλήματος στηριζόμενα σε επιστημονικά τεκμηριωμένο λόγο και όχι στην clickbaitκαταστροφολογία.
Η ψυχική υγεία είναι ζήτημα δημόσιας πολιτικής
Η θερμότητα δεν είναι πλέον μόνο περιβαλλοντική ή σωματική απειλή.Είναι και ψυχική. Οι καύσωνες επιδρούν στο συναισθηματικό και γνωσιακό υπόβαθρο του ανθρώπου και απειλούν την ψυχική ισορροπία του πληθυσμού. Η αναγνώριση αυτής της σχέσης είναι το πρώτο βήμα. Η προσαρμογή των πολιτικών υγείας και πρόνοιας στις νέες θερμικές και κοινωνικές συνθήκες αποτελεί το επόμενο».