Γράφει ο Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD, Μαιευτήρας-Γυναικολόγος Χειρουργός, Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών
Η εμμηνόπαυση σημαίνει τη φυσική παύση της εμμηνορρυσίας (περιόδου) της γυναίκας για διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών. Η ηλικία κατά την οποία η γυναίκα εισέρχεται στην εμμηνόπαυση ποικίλει, αλλά το μέσο όρο είναι τα 51.4 έτη. Στις καπνίστριες η εμμηνόπαυση συμβαίνει 1-3 χρόνια νωρίτερα.
Οι περισσότερες γυναίκες συχνά αναρωτιούνται: «γιατί συμβαίνει η εμμηνόπαυση;»
Η γυναίκα κατά τη γέννηση της έχει στις ωοθήκες της περίπου ένα εκατομμύριο ωοκύτταρα (αρχέγονα ωοθυλάκια), τα οποία δεν αναπαράγονται. Στην εφηβεία, όταν ξεκινάει η περίοδος, αυτός ο αριθμός έχει μειωθεί σχεδόν στο μισό. Σε κάθε κύκλο, κατά την αναπαραγωγική ηλικία, η ωοθήκη επιστρατεύει μερικά από αυτά τα ωοκύτταρα να σχηματίσουν ωοθυλάκια για να γίνει η ωορρηξία. Συνολικά κατά την αναπαραγωγική ηλικία μιας γυναίκας, μονάχα 500 από τα ωοκύτταρα της επιτυγχάνουν ωορρηξία ενώ τα υπόλοιπα υποστρέφονται και χάνονται. Μόλις εξαντληθούν τα ωοκύτταρα, η ωοθήκη αδυνατεί πλέον να παράγει τις ορμόνες που απαιτούνται για τη διατήρηση του κύκλου, συνεπώς η γυναίκα εισέρχεται στην εμμηνόπαυση.
Η εμμηνόπαυση μπορεί να συμβεί και από άλλες αιτίες με τις οποίες ελαττώνεται ο αριθμός των ωοκυττάρων, όπως χειρουργικές επεμβάσεις στις ωοθήκες, χημειοθεραπείες, ακτινοβολίες, αυτοάνοσα νοσήματα, το κάπνισμα ακόμα και χημικά ή φάρμακα.
Τι είναι η πρόωρη εξάντληση της ωοθήκης;
Η εμμηνόπαυση νωρίτερα από τα 40 έτη της γυναίκας, λέγεται πρόωρη και οφείλεται στην εξάντληση των ωοκυττάρων νωρίτερα από το προβλεπόμενο. Η πρόωρη εξάντληση της ωοθήκης συμβαίνει σε ποσοστό 1% των γυναικών. Η ακριβής αιτία είναι άγνωστη, εντούτοις εμπλέκονται γενετικοί και ανοσολογικοί παράγοντες. Οι γυναίκες αυτές πρέπει να αντιμετωπίζονται με θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.
Πώς θα καταλάβω ότι είμαι στην εμμηνόπαυση;
Συνήθως δεν απαιτούνται εξετάσεις, αφού η διάγνωση της εμμηνόπαυσης τίθεται με τα κλινικά συμπτώματα της γυναίκας. Εντούτοις αν υπάρχουν διαταραχές του κύκλου, η διερεύνηση του ορμονικού προφίλ (FSH, LH, ορμόνες θυρεοειδούς), βοηθά να αποκλειστούν άλλα πιθανά αίτια για αυτή τη διαταραχή.
Όλες οι γυναίκες έχουν τα ίδια συμπτώματα κατά την εμμηνόπαυση;
Η μετάβαση μιας γυναίκας από την αναπαραγωγική φάση στην εμμηνόπαυση, συνοδεύεται από μια σειρά συμπτωμάτων. Η ένταση και η διάρκεια αυτών των συμπτωμάτων ποικίλει σημαντικά, ενώ κάποιες γυναίκες πιθανώς να μην έχουν κανένα από αυτά. Τα πιο συχνά είναι τα εξής:
- Διαταραχές του κύκλου: Όπως και στην εφηβεία, έτσι και κατά την κλιμακτήριο κάποιοι κύκλοι είναι ανωορρηκτικοί (δίχως ωορρηξία) και διαρκούν περισσότερο. Κατά συνέπεια, η γυναίκα βλέπει καθυστέρηση στον κύκλο της, η οποία μπορεί να διαρκεί για μήνες, μέχρι η περίοδος να πάψει τελείως. Εξίσου φυσιολογικό θεωρείται η περίοδος να διακοπεί απότομα, δίχως αυτή την ακανόνιστη φάση.
- Αγγειοκινητικά συμπτώματα: Περιλαμβάνουν τις νυχτερινές εφιδρώσεις και τις εξάψεις οι οποίες αφορούν κυρίως το πρόσωπο και τον αυχένα. Συμβαίνουν στο 75% των γυναικών, συχνά αρχίζουν πριν σταματήσει η περίοδος και η διάρκεια τους ποικίλει. Στις περισσότερες γυναίκες διαρκούν για 1 χρόνο, ενώ στο 10% των περιπτώσεων μπορεί να κρατήσουν για πάνω από μια δεκαετία.
- Αϋπνία: μπορεί να συνδέεται με τις εφιδρώσεις και τις εξάψεις
- Αλλαγές στη ψυχική διάθεση: αυτές ποικίλουν από απλή νευρικότητα, μέχρι κατάθλιψη και ανησυχία.
- Ατροφική κολπίτιδα: Η απουσία των οιστρογόνων προκαλεί την ατροφία του επιθηλίου του κόλπου που προκαλεί την ατροφική κλολπίτιδα. Αυτή εμφανίζεται συμπτώματα παρόμοια με αυτά της λοιμώδους κολπίτιδας, όπως τσούξιμο, κνησμό (φαγούρα), εντούτοις στις καλλιέργειες δεν ανιχνεύεται κάποιος παθογόνος μικροοργανισμός.
- Μείωση της ερωτικής επιθυμίας: οφείλεται τόσο στην αλλαγή της ψυχολογίας όσο και στην δυσπαρεύνια (πόνος κατά τη συνουσία) λόγω της ατροφικής κολπίτιδας.
- Ακράτεια ούρων: λόγω της ατροφίας της περιοχής ο σφιγκτήρας της ουρήθρας χάνει μέρος της ελαστικότητας του. Η γυναίκα μπορεί να αισθάνεται ανάγκη προς ούρηση, είτε απώλεια ούρων κατά το βήξιμο, το γέλιο ή την άρση βάρους (ακράτεια προσπάθειας).
- Κεφαλαλγία: Συνήθως είναι χειρότερη στις γυναίκες που είχαν πονοκέφαλο κατά την εμμηνορρυσία.
- Αίσθημα παλμών
- Οστεοπόρωση: Σημαίνει τη μείωση της οστικής μάζας δηλαδή της αντοχής των οστών. Η οστεοπόρωση μοιραία συμβαίνει σε όλους – άνδρες και γυναίκες. Στις γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση, τα οστά προστατεύονται από την αναβολική δράση των οιστρογόνων. Με την εμμηνόπαυση ο ρυθμός απώλειας της οστικής μάζας επιταχύνεται. Η οστεοπόρωση δεν δίνει συμπτώματα παρά όταν είναι προχωρημένη, οπότε συμβαίνουν μικροκατάγματα τα οποία προκαλούν οστικά άλγη
Γιατί πρέπει να ζητήσω ιατρική βοήθεια;
Τα τελευταία 100 χρόνια το μέσο όρο επιβίωσης έχει αυξηθεί στα 87 χρόνια για τις γυναίκες στις ανεπτυγμένες χώρες (στη χώρα μας στα 83 έτη). Από την άλλη πλευρά, το μέσο όρο ηλικίας για τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση ήταν πάντοτε γύρω στα 50 έτη. Αυτό σημαίνει ότι η σύγχρονη γυναίκα περνάει περίπου τα μισά από τα ενήλικα χρόνια της ως εμμηνοπαυσιακή.
Η εμμηνόπαυση δε χρειάζεται θεραπεία. Εντούτοις η εμμηνοπαυσιακή γυναίκα πρέπει να γνωρίζει ότι όλα τα συμπτώματα και οι ενοχλήσεις αντιμετωπίζονται. Η συνεργασία λοιπόν με τον γιατρό μπορεί να τη βοηθήσει να μην επηρεαστεί από τις επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης και να οπλιστεί με κέφι για να αντιμετωπίσει καινούργιες προκλήσεις και δραστηριότητες.
