Γράφει ο Γιώργος Αττιλάκος, Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής attilakos.gr
Παρά τις προσπάθειες που γίνονται καθημερινά για την μείωση του στίγματος που συνοδεύει τις ψυχικές διαταραχές και την σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί, αυτό αποδεικνύεται ιδιαίτερα ανθεκτικό. Κυριότερος παράγοντας διαιώνισης του στίγματος γύρω από την ψυχική νόσο είναι η σύνδεση αυτής με φαινόμενα βίας. Κυρίαρχο ρόλο σε αυτό έχει παίξει ο τρόπος που τα ΜΜΕ αναπαριστούν τον ψυχικά ασθενή ως βίαιο και επικίνδυνο με πομπώδεις τίτλους και συναισθηματικά φορτισμένες περιγραφές, στην προσπάθειά τους να αυξήσουν την «εμπορικότητα» μιας είδησης, καλλιεργώντας στο κοινωνικό σύνολο την αίσθηση της απειλής. Συχνά ακούμε εκφράσεις όπως «σχιζοφρενής δολοφόνος», «παρανοϊκός εγκληματίας» κ.λπ., χωρίς καν να ξέρουμε αν ο δράστης κάποιου ειδεχθούς εγκλήματος είναι ψυχικά πάσχων.
Με τον τρόπο αυτό έχει δημιουργηθεί σε σημαντικό ποσοστό της κοινής γνώμης η εντύπωση ότι όποιος αντιμετωπίζει ψυχολογικά προβλήματα είναι ένας εν δυνάμει εγκληματίας και ότι ένα στυγερό έγκλημα διαπράττεται συνήθως από άτομα με κάποια ψυχική διαταραχή. Η εστίαση στην εγκληματικότητα διαμορφώνει ανάλογα την δημόσια εικόνα του ψυχικά ασθενούς και επηρεάζει αρνητικά τις στάσεις του κοινού απέναντί του. Ο άνθρωπος που φέρει την «σφραγίδα της ψυχικής ασθένειας αντιμετωπίζεται με φόβο και δυσπιστία στις διαπροσωπικές και κοινωνικές του σχέσεις. Αυτή η αντιμετώπιση αποθαρρύνει τον ίδιον και το οικογενειακό του περιβάλλον να ζητήσει θεραπεία ιδίως όταν η θεραπεία απαιτεί φαρμακευτική αγωγή λόγω και των λανθασμένων αρνητικών αντιλήψεων και κοινωνικών στερεοτύπων γύρω από τα ψυχιατρικά φάρμακα. Τα όποια περιστατικά ανάρμοστης συμπεριφοράς των ατόμων με ψυχική ασθένεια εκδηλώνονται στις περιπτώσεις που δεν ακολουθείται η πρέπουσα θεραπεία με ότι αυτή περιλαμβάνει. Δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος. Ο ασθενής και το περιβάλλον του προκειμένου να αποφύγουν τον στιγματισμό δεν ζητούν βοήθεια ή αρνούνται να πάρουν την βοήθεια που τους προτείνεται και αυτό οδηγεί στην εμφάνιση των συμπεριφορών που οδηγούν στην επιβεβαίωση του στερεοτύπου που εμφανίζει τον ψυχικά ασθενή ως βίαιο και επικίνδυνο.
Είναι όμως αυτό πραγματικότητα; Είναι ο ψυχικά πάσχων πραγματικά επικίνδυνος;
Η πραγματικότητα είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων με ψυχική ασθένεια δεν χρησιμοποιεί βία. Αυτό ισχύει και για τα άτομα με σχιζοφρένεια την σοβαρότερη, ίσως ψυχιατρική πάθηση.
Από μεγάλο αριθμό μελετών προκύπτει ότι:
-Τα άτομα με σχιζοφρένεια συνήθως περισσότερες φορές θύματα βίαιων συμπεριφορών παρά θύτες.
-Τα άτομα με σχιζοφρένεια δεν αποτελούν κίνδυνο για τα παιδιά.
Παράγοντες που σχετίζονται περισσότερο με την εμφάνιση πράξεων βίας είναι το ιστορικό ανάλογων πράξεων στο παρελθόν και η κατανάλωση ουσιών και αλκοόλ.
Η αλήθεια είναι ότι ένα άτομο με σχιζοφρένεια είναι πολύ λιγότερο επικίνδυνο από κάποιον που έχει καταναλώσει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ και έχει στο ιστορικό του πράξεις βίας. Βάσει μελετών περισσότερα από τα μισά άτομα που δολοφονούν ή επιτίθενται βίαια έχουν καταναλώσει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ λίγο πριν. Επίσης στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι περίπου το 95% των δολοφονιών που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο διαπράττονται από άτομα χωρίς ψυχιατρικό πρόβλημα.
Ο σημαντικότερος παράγοντας πρόγνωσης μιας μελλοντικής βίαιης συμπεριφοράς είναι το ιστορικό ύπαρξης ανάλογης συμπεριφοράς στο παρελθόν και όχι η παρουσία ή μη ψυχικής νόσου. Δηλαδή με απλά λόγια κάποιος που έχει διαπράξει έγκλημα στο παρελθόν θεωρείται πιθανότερο να επαναλάβει την πράξη αυτή σε σχέση με κάποιον που δεν έχει τελέσει τέτοια πράξη στο παρελθόν άσχετα από την ύπαρξη ψυχικής νόσου.
Τα άτομα με σχιζοφρένεια εμφανίζουν ελαφρά αυξημένους δείκτες σε πράξεις βίας σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό και σημαντικά μειωμένους σε σχέση με χρήστες ουσιών ή αλκοόλ.
Οι πράξεις βίας που σχετίζονται με την σχιζοφρένεια οφείλονται σχεδόν αποκλειστικά στην μη λήψη της θεραπείας και στην έλλειψη υποστηρικτικού πλαισίου που έχουν σαν αποτέλεσμα την μη εξάλειψη των παραληρητικών ιδεών με περιεχόμενο απειλητικό για την ζωή του ασθενούς. Αυτές οι ιδέες ευθύνονται κυρίως για την εκδήλωση πράξεων βίας από τους ασθενείς με σχιζοφρένειας.
Ένα άτομο με σχιζοφρένεια έχει 100 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αυτοκτονήσει από το να τελέσει κάποια βίαια πράξη.
Συμπερασματικά, ένας άνθρωπος με ψυχική ασθένεια δεν είναι κάποιος που πρέπει να φοβόμαστε. Οι εγκληματικές πράξεις βίας που προβάλλονται δυστυχώς με έντονο τρόπο από τα ΜΜΕ αφενός είναι ελάχιστες, αν αναλογιστούμε τον τεράστιο αριθμό ατόμων με ψυχιατρικά προβλήματα στην κοινωνία μας, αφετέρου συνήθως δεν τεκμαίρεται η συσχέτισή τους με ψυχική πάθηση. Η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που κάνουν χρήση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν χρησιμοποιεί βία και απόδειξη είναι ότι χιλιάδες ειδικοί ψυχικής υγείας ανά τον κόσμο συναντώνται καθημερινά στα γραφεία τους με ψυχικά πάσχοντες χωρίς κανέναν φόβο. Η όποια εμφάνιση πράξεων βίας από άτομα με ψυχιατρικά προβλήματα σχετίζεται αιτιολογικά με την ασθένειά τους και η κατάλληλη θεραπεία προλαμβάνει τις πράξεις αυτές. Και στον όρο θεραπεία πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνουμε την στήριξη, αποδοχή και επανένταξη των ατόμων αυτών.
Η αλήθεια είναι ότι πρακτικά κινδυνεύουμε πολύ περισσότερο από κάποιον που βρίσκεται υπό την επήρεια αλκοόλ ή ουσιών παρά από κάποιον με οποιαδήποτε ψυχική πάθηση.
