Ανησυχείς για το μέλλον; Δεν είσαι ο μόνος, οι περισσότεροι το κάνουμε και όχι αδικαιολόγητα, αφού αντιμετωπίζουμε τεράστιες προκλήσεις πρωτόγνωρες στην ανθρώπινη ιστορία, από την κλιματική αλλαγή και τον πυρηνικό πόλεμο έως τις τεχνητές πανδημίες και την κακόβουλη τεχνητή νοημοσύνη. Μια έρευνα του 2017 έδειξε ότι σχεδόν τέσσερις στους δέκα Αμερικανούς πιστεύουν πως η κλιματική αλλαγή από μόνη της έχει σοβαρή πιθανότητα να οδηγήσει στην εξαφάνιση της ανθρωπότητας. Ωστόσο, φαίνεται ότι αγνοούμε σε μεγάλο βαθμό τους πολλούς βαθύτατους λόγους για ελπίδα – και αυτό δεν είναι εντελώς δικό μας λάθος.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι προγραμματισμένος με μια «αρνητική προκατάληψη» που προκαλεί ισχυρότερη συναισθηματική αντίδραση σε κακές ειδήσεις παρά σε καλές και η συμπεριφορά αυτή είχε σκοπό στην εξελικτική μας πορεία, όταν οι πληροφορίες και οι πόροι ήταν περιορισμένοι. Στην εποχή μας , ωστόσο, την εποχή της απεριόριστης πρόσβασης στην πληροφορία, μπορεί να οδηγήσει σε απαισιοδοξία, άγχος και στρεβλή εικόνα για το τι είναι ικανή να πετύχει η ανθρωπότητα.
Στην πραγματικότητα, κάνουμε απίστευτη πρόοδο σε παγκόσμια φτώχεια, υγεία, διάρκεια ζωής, κλιματική αλλαγή και πολλά άλλα, όμως αυτές οι θετικές τάσεις είναι πιο δύσκολο να γίνουν αντιληπτές γιατί συσσωρεύονται αργά και ήσυχα. Όπως επισημαίνει ο Kevin Kelly, ιδρυτής του περιοδικού Wired, η πρόοδος συχνά είναι αυτό που δεν συμβαίνει – τα παιδιά που δεν πεθαίνουν από ευλογιά ή οι αγρότες των οποίων οι καλλιέργειες δεν λεηλατούνται.
Ο κόσμος εξακολουθεί να είναι με πολλές έννοιες ένα δύσκολο μέρος και οι κρίσεις που αντιμετωπίζουμε είναι τεράστιες. Αλλά αν κοιτάξουμε πέρα από τα σκοτεινά πρωτοσέλιδα, μπορούμε να δούμε φωτεινές γραμμές που μας δίνουν τους λόγους να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον μας.
Αντιμετωπίζουμε την κλιματική αλλαγή
Μόλις πριν από μια δεκαετία, φαινόταν ότι ο πολιτισμός οδεύει προς μια καταστροφική άνοδο 4-5 βαθμών Κελσίου πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα. Όμως, από τότε, μεγάλες χώρες και αγορές αντέδρασαν με απροσδόκητη δύναμη και ταχύτητα. Οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα επιβραδύνουν σημαντικά, και σε πολλές χώρες, οι εκπομπές ανά άτομο μειώνονται ενώ παράλληλα αυξάνεται το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και η χρήση ενέργειας.
Παρόλο που δεν έχουμε κάνει αρκετά ακόμη – υπάρχει κίνδυνος ανεξέλεγκτων κυκλικών φαινομένων που θα μπορούσαν να μας ωθήσουν πέρα από τους 4 βαθμούς – οι χώρες θέτουν φιλόδοξες δεσμεύσεις για μηδενικές εκπομπές που, αν υλοποιηθούν, μπορούν να κρατήσουν την άνοδο κάτω από τους 2 βαθμούς.
Η βασική αιτία αισιοδοξίας είναι η επερχόμενη εποχή της φτηνής ανανεώσιμης ενέργειας, κυρίως μέσω ηλιακών φωτοβολταϊκών.
Η αφθονία ενέργειας είναι κοντά
Η εκθετική αύξηση της ηλιακής ενέργειας έχει εκπλήξει ακόμη και τους ειδικούς. Το 2015, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προέβλεψε προσθήκη περίπου 35 γιγαβάτ ηλιακής ισχύος έως το 2023 – η πραγματικότητα ήταν δεκαπλάσια.
Το κόστος του ηλιακού ρεύματος έχει πέσει κάτω από αυτό του άνθρακα, φτάνοντας σε σημείο καμπής που θα ωθήσει τις αγορές να στραφούν σε πράσινη ενέργεια ακόμα και χωρίς πολιτικές πιέσεις. Αυτή η πρόοδος θα συνεχιστεί, με την προοπτική να γίνεται πιο φθηνό να παράγεις καύσιμα από τον αέρα και το νερό, παρά να τα αντλείς από το έδαφος.
Η επανάσταση της ενέργειας είναι ήδη ορατή στην υιοθέτηση των ηλεκτρικών οχημάτων και στις επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια που πλέον ξεπερνούν αυτές στα ορυκτά καύσιμα. Με την παγκόσμια πρόσβαση σε φτηνές, ανανεώσιμες πηγές και ουδέτερα ως προς τον άνθρακα καύσιμα, οι φτωχές χώρες μπορούν να φτάσουν σε επίπεδα ζωής πρώτου κόσμου χωρίς αύξηση εκπομπών.
Οι πλούσιες χώρες θα δουν νέα κύματα ανάπτυξης καθώς η αφθονία ενέργειας θα δημιουργήσει νέες οικονομικές ευκαιρίες, όπως η προσιτή αφαλάτωση, λύνοντας το πρόβλημα έλλειψης νερού σε πολλές περιοχές. Βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας νέας βιομηχανικής επανάστασης και εποχής ανθρωπινής ευημερίας.
Εξαλείφουμε τη φτώχεια
Όπως επισημαίνει ο ψυχολόγος του Χάρβαρντ Steven Pinker, ποτέ δεν είδατε πρωτοσέλιδο που να λέει «137.000 άνθρωποι διέφυγαν τη χθεσινή μέρα την ακραία φτώχεια» – και όμως αυτό το εκπληκτικό στατιστικό ισχύει κάθε μέρα εδώ και δεκαετίες. Από το 1990, πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν βγει από την ακραία φτώχεια, μειώνοντας το ποσοστό της παγκόσμιας φτώχειας από 38% σε 9,1% σήμερα.
Ακόμη υπάρχουν πάνω από 600 εκατομμύρια άνθρωποι κάτω από το όριο φτώχειας των 2,15 δολαρίων την ημέρα, δείχνοντας ότι ο αγώνας συνεχίζεται. Με την αφθονία ενέργειας να ωθεί την ανάπτυξη, η τάση αυτή θα συνεχιστεί – και ο στόχος μας πρέπει να είναι να μηδενίσουμε τη φτώχεια παγκοσμίως.
Ζούμε περισσότερο από ποτέ
Ίσως το πιο αισιόδοξο στατιστικό όλων των εποχών: ο μέσος άνθρωπος που γεννιέται σήμερα μπορεί να περιμένει να ζήσει περισσότερα από διπλάσια χρόνια σε σχέση με κάποιον που γεννήθηκε γύρω στο 1900. Στη Νότια Κορέα, το προσδόκιμο ζωής έχει τριπλασιαστεί, από 23,5 χρόνια το 1908 σε πάνω από 83 σήμερα.
Αυτή η αύξηση οφείλεται στις τεράστιες προόδους στην ιατρική, τη δημόσια υγεία και το επίπεδο ζωής, αλλά και στη μείωση της παιδικής θνησιμότητας: για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, το 50% των παιδιών πέθαινε πριν τα 15 τους, ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό είναι κάτω από 5% παγκοσμίως και μόλις 0,4% σε κάποιες πλούσιες χώρες.
Η προοπτική να σώσεις εκατομμύρια παιδικές ζωές είναι ένας εφικτός και ηθικά επιτακτικός στόχος του 21ου αιώνα. Επιπλέον, οι εξελίξεις στη βιολογία της γήρανσης φέρνουν ρήξεις στη διαδικασία γήρανσης, κρατώντας ζώα εργαστηρίου πιο υγιή για μεγαλύτερο διάστημα. Χρειάζεται χρηματοδότηση για να μεταφερθούν αυτές οι ανακαλύψεις σε ανθρώπινες δοκιμές.
Ιατρικές καινοτομίες επιταχύνονται
Η σύγκλιση της τεχνητής νοημοσύνης και της βιοτεχνολογίας υπόσχεται ριζική βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και ευημερίας. Ήδη, έργα όπως το AlphaFold της Google ανακαλύπτουν δομές παθογόνων και θεραπείες για τον καρκίνο πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι οι άνθρωποι. Νέα εργαλεία επεξεργασίας γονιδίων, όπως το Crispr, έχουν τη δυνατότητα να θεραπεύσουν χιλιάδες μονογονιδιακές ασθένειες.
Όπως λέει ο Barney Graham, ανοσολόγος που συνέβαλε στα mRNA εμβόλια: «Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι θα δείτε τα επόμενα 30 χρόνια. Ο ρυθμός προόδου είναι εκθετικός». Σε λίγες δεκαετίες ίσως καταφέρουμε να αναγεννήσουμε μέλη, να σχεδιάσουμε ζωντανούς οργανισμούς, να εξαφανίσουμε όλες τις ασθένειες και να επεκτείνουμε το προσδόκιμο ζωής σχεδόν απεριόριστα.
Τα ρομπότ θα πάρουν τις δουλειές μας – και αυτό είναι καλό
Αν έχετε δει ρομπότ με δύο πόδια να εκτελούν ακροβατικά ή να πηδούν συγχρονισμένα, ξέρετε πόσο έχουν προοδεύσει. Η αληθινή επανάσταση όμως είναι στις νοητικές τους ικανότητες. Η OpenAI, δημιουργοί του ChatGPT, συνεργάζεται με την εταιρεία Figure για να ενσωματώσουν πολυτροπική AI σε ανθρωπόμορφα ρομπότ που μαθαίνουν δουλειές παρακολουθώντας βίντεο, χωρίς εκπαίδευση.
Το ρομπότ Optimus της Tesla είναι ανταγωνιστής, και ο Elon Musk πιστεύει ότι θα γίνει πιο πολύτιμο από τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Τα ανθρωπόμορφα ρομπότ μπορούν να καλύψουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού, να αναλάβουν επικίνδυνες δουλειές και να ελευθερώσουν ανθρώπους για πιο δημιουργικές και επιθυμητές εργασίες, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και την οικονομία.
Φυσικά, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους απώλειας εργασίας και ασφάλειας. Το ήμισυ της μάχης είναι να ελέγξουμε αυτούς τους κινδύνους και να αποκομίσουμε τα οφέλη, αντί να κυριαρχηθούμε από στρατιές ρομπότ.
Η νέα εποχή του διαστήματος ανατέλλει
Επί δεκαετίες, το διάστημα ήταν προνόμιο λίγων μεγάλων χωρών με γεωπολιτικά συμφέροντα. Την τελευταία 10ετία, το κόστος εκτόξευσης έπεσε δραστικά χάρη στην επαναχρησιμοποιούμενη τεχνολογία πυραύλων και νέων καυσίμων, ανοίγοντας το διάστημα σε εμπορικές και επιστημονικές δραστηριότητες.
Δορυφορικό ίντερνετ αρχίζει να φέρνει σύνδεση σε αγροτικές και υποανάπτυκτες περιοχές, βελτιώνοντας γεωργία, εκπαίδευση, υγεία και δημοκρατική συμμετοχή. Τα περιβάλλοντα μικροβαρύτητας είναι ιδανικά για την ανάπτυξη οργάνων σε εργαστήρια, με πιθανές φαρμακευτικές ανακαλύψεις. Μακροπρόθεσμα, η εξόρυξη αστεροειδών μπορεί να φέρει υλικά τρισεκατομμυρίων δολαρίων χωρίς να βλάπτει τη Γη.
Αυτή η δεκαετία έχει ήδη διπλάσιες αποστολές στη Σελήνη από την προηγούμενη. Σχέδια για εμπορικούς διαστημικούς σταθμούς είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να λειτουργήσουν πριν το 2030. Η NASA σκοπεύει να στείλει ξανά ανθρώπους στη Σελήνη το 2026. Το τηλεσκόπιο James Webb, μόλις δύο χρόνια μετά την εκτόξευσή του, ανακαλύπτει νέα μυστικά του σύμπαντος, όπως υδρατμούς σε εξωπλανήτες και ίχνη εξωγήινης ζωής. Η νέα εποχή του διαστήματος είναι ήδη εδώ.
Οι άνθρωποι είναι απίστευτα ανθεκτικοί
Δεν είναι ακραίο να σκεφτούμε ότι ένα μεγάλο καταστροφικό γεγονός μπορεί να μας περιμένει στους επόμενους αιώνες. Όμως η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη ανακάμψεις από καταστροφές. Οι πρόγονοί μας επιβίωσαν από επιπτώσεις αστεροειδών, παγετώνες, υπερ-ηφαίστεια και θανατηφόρες επιδημίες, πάντα καταφέρνοντας να ξανασηκωθούν σε νέα ύψη.
Η Μαύρη Πανώλη του 1347 σκότωσε μέχρι και το μισό πληθυσμό της Ευρώπης και έναν στους δέκα παγκοσμίως, αλλά δεν σταμάτησε την πρόοδο μακροπρόθεσμα. Λίγα χρόνια μετά ήρθε η επιστημονική επανάσταση. Η πορεία της ανθρωπότητας δεν είναι ποτέ ομαλή, αλλά η πρόοδος είναι εμφανής σε βάθος χρόνου. Θα χρειαστεί κάτι πραγματικά καταστροφικό για να μας σταματήσει.
Συμπέρασμα: η αισιοδοξία είναι όπλο
Ο σύγχρονος κόσμος χτίστηκε από αισιόδοξους. Οφείλουμε να κρατήσουμε τη φλόγα ζωντανή. Η αισιοδοξία για το μέλλον δεν είναι μόνο δικαιολογημένη – είναι όπλο στον αγώνα για ένα καλύτερο αύριο, και ηθική υποχρέωση απέναντι σε εμάς και τις επόμενες γενιές.
Κανένα μέλλον δεν είναι δεδομένο· πάντα θα υπάρχουν αδικίες και πόνος. Ουτοπία δεν θα υπάρξει ποτέ, αλλά προσπαθώντας γι’ αυτήν μπορούμε να δημιουργήσουμε τον καλύτερο δυνατό κόσμο για μας και τα παιδιά μας.
Όσο μεγαλύτερα τα προβλήματα, τόσο μεγαλύτερες οι ευκαιρίες για πρόοδο.
ΠΗΓΗ: Guardian