Ο ύπνος διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην καλή υγεία και ευημερία κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Το πώς αισθανόμαστε όταν είμαστε ξύπνιοι σχετίζεται εν μέρει με όσα συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου. Ενώ κοιμόμαστε, το σώμα μας εργάζεται για να υποστηρίξει την υγιή λειτουργία του εγκεφάλου αλλά και τη σωματική μας υγεία γενικά.
Ο καλός ύπνος είναι απαραίτητος σε όλα τα στάδια της ζωής του ανθρώπου. Στα παιδιά και τους εφήβους, ο ύπνος είναι επίσης θεμελιώδης για την υποστήριξη της ανάπτυξης και της εξέλιξης. Η χρόνια έλλειψη ύπνου μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης μακροχρόνιων προβλημάτων υγείας και να επηρεάσει τη σκέψη, την αντίδραση, τη δουλειά, την εκμάθηση και τις σχέσεις με τους άλλους.
Ας δούμε όμως πώς επηρεάζει ο ύπνος βασικές λειτουργίες και πώς ο κακός ύπνος μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας. Τόσο στο καρδιοαγγειακό σύστημα, τον μεταβολισμό, το αναπνευστικό σύστημα αλλά και στο ανοσοποιητικό μας. Και τελικά, πόσες ώρες ύπνου είναι απαραίτητες για να διαφυλάξουμε την υγεία μας και την καλή λειτουργία του εγκεφάλου;
Ύπνος και καρδιοαγγειακό σύστημα
Όταν κοιμόμαστε και ο οργανισμός περνάει στη στη μη-REM φάση του ύπνου, η αρτηριακή πίεση και ο καρδιακός ρυθμός μας μειώνονται. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα ελέγχει το σώμα μας, και η καρδιά μας δεν εργάζεται όσο όταν είμαστε ξύπνιοι.
Στην REM φάση του ύπνου και όταν ξυπνάμε, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ενεργοποιείται, αυξάνοντας τον καρδιακό ρυθμό και την πίεση στο συνήθη επίπεδο. Μια απότομη αύξηση της πίεσης και του καρδιακού ρυθμού κατά την αφύπνιση έχει συσχετιστεί με αγγειοκαρδιοπάθειες και καρδιακά επεισόδια.
Η ανεπαρκής ποσότητα ύπνου ή οι συχνές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο για:
- Στεφανιαία νόσο
- Υψηλή πίεση
- Παχυσαρκία
- Εγκεφαλικά επεισόδια
Ορμόνες και ύπνος
Ο οργανισμός παράγει διαφορετικές ορμόνες σε διάφορες ώρες της ημέρας, κάτι που σχετίζεται με τα μοτίβα του ύπνου και τους κιρκάδιους ρυθμούς. Το πρωί, απελευθερώνονται ορμόνες που προάγουν την εγρήγορση, όπως η κορτιζόλη, η οποία μας βοηθά να ξυπνάμε. Επίσης, οι ορμόνες που ρυθμίζουν την έκκριση της τεστοστερόνης, οιστρογόνων και προγεστερόνης στους εφήβους παράγονται σε περιοδικούς ρυθμούς, με μεγαλύτερη ένταση καθώς πλησιάζουν στην εφηβεία.
Μεταβολισμός και ύπνος
Ο τρόπος που το σώμα μας διαχειρίζεται το λίπος εξαρτάται από διάφορους κιρκάδιους ρυθμούς, περιλαμβάνοντας εκείνους στο ήπαρ, το λίπος και τους μύες. Οι κιρκάδιοι ρυθμοί διασφαλίζουν ότι το ήπαρ είναι έτοιμο να αφομοιώσει τα λίπη σε κατάλληλες ώρες. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η έλλειψη ποιοτικού ύπνου μπορεί να προκαλέσει:
- Αυξημένα επίπεδα ορμονών που ελέγχουν την πείνα, όπως η λεπτίνη και η γκρελίνη
- Μειωμένη αποδοτικότητα στην απάντηση στην ινσουλίνη
- Αυξημένη κατανάλωση τροφής, ιδίως λιπαρών, γλυκών και αλμυρών τροφών
- Μειωμένη φυσική δραστηριότητα
- Μεταβολικό σύνδρομο
Όλα αυτά οδηγούν σε υπέρβαρο και παχυσαρκία.
Πώς ο ύπνος επηρεάζει το αναπνευστικό και το ανοσοποιητικό μας
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, η αναπνοή μας γίνεται λιγότερο συχνή και πιο επιδερμική, με αποτέλεσμα να εισερχόμαστε σε χαμηλότερα επίπεδα οξυγόνου. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα σε άτομα με αναπνευστικές παθήσεις όπως το άσθμα ή η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Τα συμπτώματα του άσθματος τείνουν να επιδεινώνονται τις πρώτες πρωινές ώρες, ενώ οι αναπνευστικές δυσκολίες σε άτομα με ΧΑΠ μπορεί να επιδεινωθούν εντός της νύχτας.
Ο ύπνος επηρεάζει επίσης διάφορες πτυχές του ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο δραστηριοποιείται περισσότερο σε διαφορετικές ώρες της ημέρας. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του ύπνου, συγκεκριμένοι τύποι ανοσοποιητικών κυττάρων εργάζονται πιο σκληρά. Για αυτόν τον λόγο, οι άνθρωποι που δεν κοιμούνται αρκετά έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να προσβληθούν από κρυολογήματα και λοιμώξεις.
Σκέψη, μνήμη και η σχέση τους με τον ύπνο
Ο ύπνος είναι απαραίτητος για τη μάθηση και τη διαδικασία σχηματισμού μακροχρόνιων μνημών. Η έλλειψη επαρκούς ή ποιοτικού ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα συγκέντρωσης και καθαρού σκέπτεσθαι. Η κακή ποιότητα ύπνου έχει επίσης αρνητικές συνέπειες στην απόδοση σε καθημερινές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων της οδήγησης και των σχολικών επιδόσεων.
Συνοψίζοντας, ο ύπνος διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην υγεία μας. Επηρεάζει βαθιά το καρδιοαγγειακό μας σύστημα, τις ορμονικές μας ισορροπίες, τον μεταβολισμό μας, το αναπνευστικό και το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Ενώ παράλληλα, είναι ζωτικής σημασίας για την πνευματική μας λειτουργία και τη μνήμη μας. Η εξασφάλιση ποιοτικού και επαρκούς ύπνου είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση της υγείας και της ευημερίας μας σε όλες τις φάσεις της ζωής.
Εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα με τον ύπνο σας, καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Πηγή: National Institute of Health (ΗΠΑ)